Gisteravond hadden we de tweemaandelijks boekenclub over Jaan kross. Sommigen van ons geven Tussen drie plagen (de drie plagen zijn de pest, honger en geweld) zes sterren vanwege de historische kennis, het taalgebruik en het inlevingsvermogen. Ik heb uiteindelijk het boek toch nog met veel plezier uitgelezen omdat het tweede deel veel meer gaat over de persoonlijke perikelen van Balthasar met alle vrouwen in zijn leven. Maar het bleef een zware klus. Bram werd letterlijk doodziek  van dat taalgebruik en is er als enige eerder mee gestopt. Naast het gelezen boek werden gelezen, Juli Zeh , Ons soort mensen, Kees Schuyt, Spinoza en de vreugde van het inzicht, Deborah Feldman, Onorthodox (recentelijk te zien in een interview bij VPRO-boeken) , Astolphe Marquis de Custine, Brieven uit Rusland, Mark Solms,  The brain and the inner world.

Verder ook nog; David Garnett, Vrouw of vos (heb ik nu op mijn nachtkastje liggen), Yuval Noah Harari, 21 lessen voor de eenentwintigste eeuw, Hugo Arlman, De eeuw van J.J. Heldring, een biografie, Thijs Lijster, De grote vlucht inwaarts, essays over cultuur, Daniel Kahneman, Thinking fast and slow, Lisa Doeland en Naomi Jacobs, Onszelf voorbij; kijken naar wat we liever niet zien, en als laatste Jeroen Koch, Koning Willem I (1772-1843).

Voor de volgende keer gaan we twee boeken van Murat Isik bespreken, Verloren grond en Wees onzichtbaar. Die heb ik allebei al gelezen zodat ik een paar boeken ga lezen die me interessant lijken, Spinoza en de vreugde van het inzicht en Vrouw of vos. 

Ik las een leuk artikel in de VPRO-gids over het Kinderboekenhuis in Winsum. Het is ‘een museum dat boeken uitleent en een bibliotheek die boeken vasthoudt’, een lieu de memoire De belangrijkste functie is dat mensen hier de boeken uit hun jeugd terugvinden. Wij hebben in onze kringloopwinkel ook een oude kast met allerlei oude kinderboeken die, toen ik begon, tot mijn verbazing veel werden gekocht. Behalve de verzamelaars van de boeken van uitgeverij Kluitman (Bakkertje deeg van Joop van de Haak ben ik al vele malen tegengekomen) zijn er ook veel mensen die echt oude jeugdboeken kopen om de herinneringen die er aan vast zitten. En daar gaat dit artikel vooral over. Over het boek bijvoorbeeld van W.G. van der Hulst’s Het grote voorleesboek, dat een klassieker schijnt te zijn waaruit nu demente bejaarden worden voorgelezen, omdat juist bij deze groep de vroegste herinneringen het sterkst zijn. Ik krijg heel veel zin om een keer naar Winsum af te reizen om een bezoek te brengen aan deze winkel waarin het personeel alles weet van oude kinderboeken zodat ik de komenden jaren ook de echt pareltjes er uit kan halen om ze naar verzorgingstehuizen voor demente bejaarden te brengen.

Van de week ben ik ook nog begonnen in het eerste boek van Murat Isik Verloren Grond. het verhaal van zijn grootvader en vader die als Zaza telkens werden verdreven uit hun huizen, maar daar volgende keer meer over.

Sinds ik in 2008 mijn boek Tijd van onschuld heb uitgegeven krijg ik de vraag wanneer mijn tweede boek uitkomt. Dat schijnt een ijzeren wet te zijn, als je een boek schrijft moet er een tweede komen. Mijn zus Helena Klitsie schreef na haar voor de Socrates wisselbeker genomineerde boek Liefde’s logica, nog het boek Moeder India en Drie vrouwen en een monnik (over swami Vivekenanda, 1863-1902). Het eerste boek heeft goed verkocht, de tweede en derde veel minder maar dat had alles te maken met haar afwezigheid voor publiciteit.

Maar goed, dat tweede boek, het zit in mijn hoofd als project voor na mijn arbeidzame leven, maar het is er nog niet van gekomen. Maar ik zou het wel willen proberen! Dat betekent dat ik in ieder geval drie maanden rustig moet kunnen werken zonder sociale verplichtingen, vrijwilligerswerk  en afleiding. Ik had in mijn hoofd om drie maanden naar Salamanca te gaan, een studentenstad die ik ken en die goedkoop onderdak bied voor dit soort projecten. De eerste versie van mijn eerste boek had ik in drie maanden op papier. Ik had een sabbatical genomen van drie maanden van mijn werk en van mijn vader 10.000 euro gekregen om de financiële klap om te vangen. Daarna heeft het nog veel redactioneel schaven en correcties geduurd voordat het boek er lag. Maar alles begint met de intentie om het nu ook echt te doen. En heel veel mensen stellen dat uit omdat ze doodsbang zijn dat er niets op papier komt. De afgelopen tien jaar heb ik artikelen geschreven voor Bibliotheekblad en geblogd voor bibliotheekblad.nl. Alles om in de schrijfmood te blijven. Ik stopte toen ik niet meer betaald kreeg (ik heb daar nog een laatste chagrijnige blog over geschreven), maar ik merkte dat ik het miste om maandelijks mijn column te schrijven.  Daarom ben ik na mijn pensionering begonnen met dit blog. Je leest wat bewuster, je doet dingen bewuster, je blijft wat alerter. Een vriend van mij, Ed Groot,  is sinds deze week begonnen als columnist van het FD (financieel dagblad). Hij moet elke dag een stukje inleveren van 150 woorden. Ik heb vandaag de eerste gelezen. Ik ga kijken of ik ook dagelijks een klein stukje kan schrijven om mijn discipline wat op te voeren. Ik weet dat ik dat heb, maar jet moet het wel onderhouden. In 2007 moest ik binnen twee maanden vijftig portretjes van klanten inleveren voor het boek 1908-2008, honderd jaar bibliotheek Alkmaar van Hans Koolwijk.

Ik heb er nog wel de pest in gehad dat ik voor deze klus nooit betaald heb gekregen omdat ik die stukjes zogenaamd onder werktijd schreef. Maar ik was er best trots op, want zonder die stukjes was het boek saai geworden en door bijna niemand echt gelezen. Ik heb achteraf veel complimenten van collega’s gehad, die zeiden wel mijn stukjes te hebben gelezen, maar verder alleen foto’s te hebben gekeken.

Ik kwam deze week een boek tegen dat ik meteen heb gelezen. Het betrof het boek van Bart de Ruijter Keerpunt, van psychose naar herstel (3e druk 2009). Mijn zoon kreeg zijn eerste psychose toen hij 20 was, was daarna met medicatie stabiel tot vier geleden toen hij stopte met die medicatie, kreeg een derde psychose een jaar later en is nu al weer ruim drie jaar stabiel met medicatie. Met wat er allemaal in die tijd gebeurde kun je een boek vullen met ellende. In het boek van Bart de Ruijter krijg je maar een glimp van de ellende die patiënten en hun omgeving moeten doormaken. Maar alle initiatieven om de ziekte schizofrenie bespreekbaar te maken zijn meegenomen. En de ervaringsdeskundigen lezen het boek heel anders dan de mensen die het fenomeen niet kennen. Bart heeft ook een interessante website met veel informatie en tips voor mensen met psychoses.

Ik heb dat eerste jaar van de tweede psychose heel veel boeken gelezen, cursussen gedaan en trainingen gevolgd om met deze situatie om te gaan. Mijn zoon heeft drie jaar bij mij gewoond en dat waren vooral de eerste twee jaar zware jaren. Voor alle mensen die dit zelfde doormaken, ik heb vooral veel gehad aan het boek van Iris Sommer, Stemmen horen. Hierboven alvast een selectie van boeken die ik gelezen heb. Er  bestaat een website waarop mensen die deze ziekte hebben contacten kunnen leggen voor een liefdesrelatie, vrienstart.nl. Dat vond ik een nuttige tip, want mensen met schizofrenie hebben moeite met het leggen van gewone relaties. Ik hoop dat mijn zoon hier eens een kijkje gaat nemen. Van schizofrenie kun je niet genezen maar wel herstellen. Met mijn zoon gaat het nu weer goed, hij is hersteld. Hij sport drie keer in de week, werkt drie dagen in een restaurant waar mensen werken die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt.  Met de huidige krapte in de horeca hoopt hij over niet al te lange tijd een echte baan te vinden.

Ik heb in mijn leven maar vijf tweets verstuurd. Dat was in 2008 tijdens een cursus nieuwe media. Ik vond het geen fijn medium. Die 140 (nu 280) tekens die je moest gebruiken om een boodschap over te brengen, de hashtags, dat retweeten. Ik heb daarna nog verschillende pogingen ondernomen om me twitteraars te volgen, te kijken of het me echt veel informatie opleverde, maar ik vond 90% van de tweets totaal inhoudsloos en overbodig. Vandaag las ik de Groene Amsterdammer een artikel over de trollentweets van het Internet Research Agency in Sint Petersburg. Die blijken zich wel degelijk te bemoeien met onderwerpen als MH17, het racisme- en migratiedebat in Nederland (NRC onthulde deze zomer al een anti-islam tsunami aan tweets van Russische trollen). Er zijn 3854 Russische trollen actief, die worden bemand door veel verschillende personen.

De Amerikaanse historicus Timothy Snyder schreef er een boek over onder de titel, The road to unfreedom: Russia, Europe and America, waarin hij uiteenzet hoe Rusland sinds 2010 geleidelijk het Westen ideologisch is gaan beïnvloeden . Hij schrijft daarin dat een Russische trol de taak heeft om ongeremd radicaal te zijn, radicaler dan de meeste mensen van zichzelf zijn, omdat emoties zich makkelijker verspreiden dan feiten. Hij noemt dat dark globalisation,, waardoor niet liberaal-democratisch denken wordt verspreid, maar juist verdeeldheid moet worden gezaaid.

Rusland-expert Mark Galeotti zegt dat er zes a zeven bedrijven als het Internet Research Agency actief zijn, die zoeken waar de mogelijkheden van verdeeldheid zitten. Volgens Snyder is angst een verklaring voor de aantrekkingskracht van de Russische informatiecampagne op alternatief-rechts. Die groep heeft ook de meeste interactie met trollen. Rusland doet dit omdat het de middelen niet heeft om het Westen te verslaan en probeert zo een groter en sterker bondgenootschap van landen (EU) zwakker te laten lijken door chaos te zaaien.

Er wordt inmiddels actief ingegrepen. Vorige week verwijderde Facebook 652 accounts (die wilde de nieuwe Amerikaanse midtermverkiezingen beïnvloeden), Reddit, een populair internetforum verbande dit jaar duizend trollen van wie ze hadden ontdekt dat die opereerden vanuit het Research Internet Agency. De sociale media beginnen eindelijk hun rol serieus te nemen. De drie miljoen tweets en de 3854 Twitteraccounts die de Groene bestudeerden zijn inmiddels ook gesneuveld in een zogenaamd purge die Twitter al een aantal keer heeft uitgevoerd. Of dat zin heeft kun je betwijfelen want er zijn al weer nieuwe accounts aangemaakt, maar laten we als burger maar hopen dat het toch zin heeft om er boven op te zitten.

Ik was gisteren zoals elke woensdag bij mijn moeder op bezoek en kreeg daar een boek in mijn handen gedrukt van de bevriende lesbisch buren De jongste is 92 (de oudste 98) is actief geweest als verpleegster in Iran toen het nog Perzië heette en had contact met Farah Diba. Farah Diba  was actief in de gezondheidszorg en trok buitenlandse verpleegsters aan om haar plannen te verwezenlijken. Ik heb net het boek van Kader Abdolah Het huis van de moskee gelezen en weet nu uit eerste hand dat er ook veel mensen in Iran achter haar stonden. Jannie, zoals haar naam luidt, weet van mijn moeder dat ik ongelovig ben (ze is zelf non geweest) en vond blijkbaar dat ze daar iets aan moest doen. Ik kreeg van haar het boek van Charlotte Rorth De dag dat ik Jezus ontmoette,  bekentenissen van een moderne ongelovige. Alsof de duvel er mee speelt krijg ik die middag in de boekwinkel een collectie religieuze boeken binnen van onder andere Johannes van het Kruis en Teresia van Avila.

Mijn hele studie Spaans trekt weer aan me voorbij. De gedichten van Teresia van Avila, de docent Jan Bakker, die daar begeesterd over kon praten. Ik was er behoorlijk van in de ban en had me voorgenomen om als ik met pensioen was me te storten op het gedachtegoed van de grote mystieken.

Charlotte Rorth, een ongelovige journaliste, krijgt in een Spaans kerkje van een oud vrouwtje te horen dat ze is uitverkoren. Ze keert een paar maanden terug naar dat kerkje ziet dan een soort hologram van Jezus. Ze verdiept zich daarna in relevante literatuur (van de mystieken Johannes van het Kruis en Teresia van Avila), praat met wetenschappers (neurologische verklaringen, epilepsie, aura’s), geestelijken andere deskundigen, om maar te snappen wat haar is overkomen. Geloof speelde tot dan toe geen enkele rol in haar leven. Volgende week, als ik het boek heb gelezen, moet ik met mijn moeder op bezoek bij de dames Jannie en Mies en vertellen wat ik vond van het boek. Ik heb pas 25 pagina’s gelezen en zal verslag doen wat ik er van heb gevonden. In Denemarken was het boek een bestseller en ik herinner mij wel dat ik over dit boek heb gelezen, maar er is veel scepsis over haar openbaringen…. we zullen zien.

Ik ben deze week begonnen in Het huis van de moskee van Kader Abdolah omdat we eindelijk de reis naar Iran gaan maken in november. Dit boek gaat over de omwenteling van Iran in 1979 van een koninkrijk naar een islamitische staat. Ik was al eens eerder begonnen in dit boek en heb het toen vrij snel weggelegd omdat ik het wat saai vond door veel overbodige detials. Ook nu had ik dat weer na vijftig bladzijden, maar ik ben doorgegaan. Ik weet vrij goed de geschiedenis over hoe destijds de Sjah van Perzië is verdreven. Maar omdat ik toch wel wil lezen hoe dat voor de gewone liberale bevolking is geweest ga ik toch door en het begint me zowaar te boeien.

Het boek van de Baskische schrijver Aramburu Vaderland (over de strijd van de ETA in Baskenland)  heb ik ook uitgelezen en ook hier vond ik dat er veel overbodige details geschrapt hadden kunnen worden, wat het boek veel meer vaart had gegeven. Na lezing herinnerde ik me weer de desolate sfeer vijfenveertig jaar geleden toen ik voor het eerst in Bilbao was en schrok van de vele drugsverslaafden. De grote ommekeer is gekomen toen het Guggenheim museum daar werd geopend. Ik was toevallig in de buurt toen het museum net was geopend en ik moet zeggen dat ik nog nooit zo’n mooi gebouw heb gezien. Het was echt sprookjesachtig. Toen ik er acht/negen jaar geleden nog eens langs ging had de stad zo’n metamorfose ondergaan, het was ongelooflijk. Een prachtige stad, een energieke bevolking, een rijke culturele sfeer, het was geweldig. Ik heb ook nog nooit zulke lekker tapas gegeten als in Bilbao. Door Aramburu heb ik wel een kijkje achter de schermen gekregen van de ETA-beweging. Als je niet betaalde voor de onafhankelijkheidsstrijd als ondernemer ging je er aan. Daar draait het boek ook om. De vrouw van een ondernemer die het dorp heeft verlaten na de moord op haar man, keert terug naar het dorp om uit te zoeken of ze zoon van de buren, waar ze ooit dik bevriend mee waren, haar man heeft  vermoord. Het was een treurig stemmend boek.

Ik heb ook erg genoten van Zomergasten met Marleen Stikker, directeur van De Waag. Er kwam veel voorbij wat me wel bekend was, maar ook een aantal verrassende fragmenten. Bijvoorbeeld van die monnik van de bibliotheek van Monserrat, die Google toestemming heeft gegeven om de collectie te scannen (Google Books Library Project) en die stilvalt als de journalist vraagt of het niet raar is dat ze daar niets voor betaald hebben. Stikker liet ook iets zien van de Netflix serie The good place uit 2017. Een serie waar ik meteen aan wilde beginnen en ik moet zeggen, een geweldige serie waarin veel te lachen valt. Het gaat over het leven na de dood, waarin de (slechte) hoofdpersoon per ongeluk terecht is gekomen en die alsnog een plaatsje probeert te veroveren met behulp van een ethiek professor. Wat Stikker met deze serie wilde laten zien is dat algoritmen nooit waardevrij zijn, omdat de makers altijd hun eigen waardepatroon verwerken in het systeem. Daar had ik ook eens over geschreven toen de bibliotheken overgingen op aanschaf van collecties door middel van de computer en wat ook vervelend is,  je versterkt wat al sterk is en verzwakt het andere.

Vandaag is het tussen de 30 en 37 graden en moet je overdag wegblijven uit de zon. Dan maar even achter de computer, want ik ben de afgelopen dagen begonnen aan een ander meesterwerk dat vele prijzen heeft gekregen en waar ik heb even over moet hebben. Op mijn twintigste kwam ik al liftend in een middeleeuws Spanje terecht en ik was meteen verkocht. Franco was nog aan de macht en het was fout om naar Spanje te gaan, maar daar had ik niet zo’n boodschap aan. Ik herinner me dorpen zonder verlichting s’nachts, een kasteel met een ridderuitrusting in de hal, Pamplona met de fiestas tijdens stierenrennen, een klooster waarin we overnachten met door de gangen schrijdende nonnen, hier zou ik zeker terugkomen. En dat is gebeurd, tien jaar later ging ik Spaans studeren, in plaats van naar het conservatorium om piano te studeren. Want mijn pianoleraar had mij  kennis laten maken met de Spaanse muziek van De Falla, Granados, Mompou, Soler en Albeniz. Zijn leraar had weer les gehad van Alicia de Larrocha, dus het was toeval dat ik via deze omweg ook werd bekoord door de muziek van Spanje. Ik probeerde op het conservatorium te komen. Maar ik werd niet aangenomen. Dan maar Spaans studeren, kwam ik toch nog een beetje in de buurt.

Door die studie heb ik me natuurlijk moeten verdiepen in de Spaanse geschiedenis en dat is een grootse geschiedenis (vanaf 1492 werd het een wereldmacht), maar de laatste honderd jaar een hele tragische geschiedenis met veel geweld en burgeroorlogen. Een van die oorlogen was die van de politieke partij ETA van Baskenland, die streden voor een onafhankelijk Baskenland. Dit staat erover op Wikipedia…

De Euskadi Ta Askatasuna (Nederlands: Baskenland en Vrijheid), beter bekend onder de afkorting ETA en onder de naam Baskische Afscheidingsbeweging, was een organisatie die een onafhankelijke, socialistische Baskische staatwilde stichten. De ETA stond op de Europese terreurlijst.

ETA voerde een strijd tegen wat zij de Spaanse en Franse bezetting van Baskenland noemde en beschouwde zichzelf in staat van oorlog met alle in Baskenland aanwezige politie– en legereenheden. Net als bij de Ierse IRA, werden meestal wel waarschuwingen gegeven, waardoor de aanslagen meestal beperkter van schaal waren.

Het symbool van de ETA was een slang gewikkeld rond een bijl. Het motto van de beweging is Bietan jarrai (Nederlands: we gaan door met beide), namelijk met de gewapende strijd, gesymboliseerd door de bijl, en met de politieke strijd, gesymboliseerd door de slang. De politieke tak van de ETA was Batasuna.

Op 20 oktober 2011 kondigde de beweging aan alle activiteiten te staken, en dit werd op 8 april 2017 gevolgd door het eenzijdig overdragen van alle wapens. Op 2 mei 2018 publiceerde de Spaanse pers een brief van de ETA, waarin die haar ontbinding afkondigde.^[2]

Afgelopen maart kwam de Nederlandse vertaling uit van het veel bekroonde boek Vaderland van Fernando Aramburu. In dit boek worden de verwikkelingen  van twee bevriende families gevolgd die door de terreur van de Eta uiteen worden gedreven. In een van de eerste geschiedenislessen tijdens mijn studie werd ik op de hoogte  gebracht van de term ‘patria chica’. Deze term staat voor de liefde van de Spanjaard voor zijn dorp en direct omgeving. In een interview met Aramburu vertelt hij over dit fenomeen. Als enige constante in de Spaanse geschiedenis ziet hij de strijd van het ene dorp tegen het andere dorp, Spanjaarden vechten elkaar altijd de tent uit. Afgelopen jaar las ik nog een boek over deze streek in de ETA-periode van de schrijver Bernardo Atxaga, De zoon van de accordeonist. Een prachtig boek waarin uiteindelijk toch de vriendschap tussen twee vrienden overwint. Ik denk dat het boek van Aramburu minder goed gaat aflopen. Maar daar kan ik later nog wel eens over berichten.