Het volgende te lezen boek wordt Robert Menasse, De hoofdstad (over Brussel en de Europese Unie) en Vliegen is als vallen van Manon Uphoff. Over Hilary Mantel was iedereen enthousiast ondanks de vele kanttekeningen, zoals lastig te volgende dialogen, de brei van personages (achterin het boek staat een overzicht), de dikte van het boek, de omwegen om iets impressionistisch duidelijk te maken. Maar wat een geweldige prestatie.
De boeken die verder waren gelezen: Geert Mak, Grote verwachtingen (om depressief van te worden), Timur Vermes,De hongerigen en de verzadigden,De kunst van het ongelukkig zijnDirk de Wachter,Over normaliteit en andere afwijkingen van Paul Verhaeghe, Cliffrock Castle; werken op een kasteel in Schotland, van Josephine Rombouts.
En ik geloof dat ik eindelijk Bart van Loo, De Bourgondiërs, aartsvaders van de lage landen maar eens ga lezen.
De kerstboom is opgeruimd (de lichtkrans mag nog even hangen tot Driekoningen) de goede voornemens zijn weer gemaakt, dus het normale leven kan weer beginnen. Weinig boeken gelezen, wel veel kranten. Vandaag kwam de nieuwe VPRO-gids binnen en dat was weer een bron van inspiratie. Zo kwam ik een artikel tegen over het Schwob-label. Marcel Schwob was een negentiende eeuwse Franse schrijver en spil van een literaire salon. Het Schwob-label brengt al sinds 2014 vergeten of onontdekte klassiekers onder de aandacht bij uitgevers. Er wordt overal in de wereld aan mensen gevraagd naar hun favoriete boek en dat wordt onder de aandacht gebracht van uitgevers. Ze werken ook samen met het radioprogramma Nooit meer slapen en brengen podcasts uit onder de titel “leesdees”. (VPRO.nl/programmas/ lees-dees.html of http://www.vpro.nl/leesdees). Hierin bespreekt Anton de Goede maandelijks een boek met journalisten, vertalers, schrijvers en critici. Raar dat ik dat nooit eerder ben tegengekomen.
Ik heb gekeken of er titels tussen zaten die ik heb gelezen en er zaten er inderdaad een paar tussen. Bijvoorbeeld het boek van Christiane Ritter, Een vrouw in de poolnacht. Over een vrouw die in 1934 (!) haar man achterna reist naar de Noordpool en helemaal in de ban komt van de overweldigende natuur. Als kind hiel ik al meer van avonturenboeken, dan van meisjesboeken (Cissy van Marxveldt!). Een heerlijk beeldend geschreven boek, met illustraties van de schrijfster. Vanmiddag ga ik maar eens de podcast beluisteren over dit boek. Ook Clarise Lispector’sDe ontdekking van de wereld (was ik in begonnen, maar heb ik niet uitgelezen) zat in het assortiment. De titel De ontscheping van Jean Raspail trok mijn aandacht. Een boek uit 1973 dat pas in 2016 in het Nederlands werd vertaald. Over een miljoen paupers uit India die per schip aankomen in Frankrijk, waardoor alle maatschappelijke structuren beginnen te verschuiven en wat uiteindelijk zal leiden tot de ondergang van de westerse beschaving. Ik denk dat ik het voor ga dragen voor de boekenclub morgen.
De Ontscheping’ verscheen in 1973 onder de titel ‘Le Camp des Saints’ en veroorzaakte grote opschudding. Ronald Reagan las het en Samuel Huntington verwerkte het in zijn ‘Botsende Beschavingen’.
Pas in de loop van de jaren bleek hoe enorm profetisch het scenario van deze roman was en vanaf de jaren ’90 werd dit boek een absolute bestseller. Internationaal is dit boek inmiddels een begrip geworden. Het is minder futuristisch als ‘1984’ of ‘Brave New World’, maar wel een getrouwere weergave van de wereldwijd verschuivende biomassa’s zoals we die nu kennen. Het is een voorspelling van wat zich nu in Europa afspeelt.
In ‘De Ontscheping’ schepen een miljoen paria’s uit de India zich in op oude schepen en zetten koers naar Europa. Ze landen op de Franse kust en dat is het begin van een apocalytpische schouwspel waarin niets minder dan Europa’s beschaving zelf op het spel staat. Politici, ambtenaren, media en kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders lopen elkaar voor de voeten om Europa uit te verkopen aan de gearriveerde horde, maar vooral aan hun eigen idealen.
Zo, de eerste feestdagen zitten er weer op dus er is weer tijd voor lezen en bloggen. Ik ben trouwens gisteren al weer begonnen want de tweede kerstdag is (was altijd) voor mezelf of voor mijn kinderen (museum, film). Ik moet eigenlijk verder met Wolf Hall van Mantel, maar ik kreeg op kerstavond het boek van Jodi Kantor & Megan Twohey,She said in mijn handen gedrukt. Ik had al eerder in de boekhandel gestaan om het te kopen, samen met het boek van Ronan Farrow, Catch and kill, lies, spies and a conspiracy to protect predators. Ik begon in She said er in en kon meteen niet meer stoppen. Dat dit boek er ligt is een wonder als je ziet hoe het hele systeem machtige mannen beschermd.Ik had ook niet verwacht dat het zo spannend zou zijn. Megan Twohey moest als onderzoeksjournaliste kiezen voor Trump (Rusland connecties) of samenwerken met Kantor aan de Weinstein beschuldigingen. Ze koos voor het laatste, gelukkig maar. Er zitten natuurlijk veel smeuïge verhalen van vrouwen tussen wat het boek heel leesbaar maakt, maar het hele verhaal van de moeite die ze hebben moeten doen om die vrouwen zo ver te krijgen. Er is zo veel angst en schaamte. En de bedreigingen en haat die de schrijvers over zich heen hebben gekregen. En dan tocg stug doorgaan. Ik moet ineens denken aan het interview wat vorige week in de Volkskrant stond met Manon Uphoff. Dat ze het boek over incest niet wilde schrijven, maar, we moeten het er gewoon over hebben, want het is overal. In een gezin is ook een onevenwichtige machtsbalans die dit soort gedrag mogelijk maakt.
Afgelopen week heb ik ook met mijn zoon, die een Vietnamese vriendin heeft, naar Apocalypse now, the final cut,van Francis Ford Coppola gekeken, een heftige ervaring. Gisteren keek ik op Netflix, naar The Laundromat, van Steven Soderbergh. Het waargebeurde verhaal (De Panama papers) van een vrouw die door een verzekeringsbedrijf is opgelicht en op zoek gaat naar degenen die daar achter zitten. Hij is af en toe een beetje flauw satirisch met twee bekende acteurs (Banderas en Oldham) en een bekende actrice (Streep)die ons vertellen hoe die hele schimmige financiële wereld in elkaar zit, maar voor mij werkte dat goed. Ik denk niet dat iedereen daar zo enthousiast over is. Ik ben blij dat dat soort films gemaakt worden. Maakt me nog zekerder over de voorspelling dat Trump de verkiezingen volgend jaar gaat verliezen van Warren. Las ook vanochtend in de Volkskrant dat Trump onder vuur ligt bij het christelijke deel van zijn kiezers. Iemand uit die groep noemde hem immoreel. nou, dat is ie ook!! Hij komt ook uitgebreid aan bod in het boek van Kantor en Twohey (grab them by the pussy).
Van de week realiseerde ik me weer eens hoe groot de kloof is tussen de verschillende generaties toen ik mijn zoon vroeg of hij dacht dat Elisabeth Warren kon winnen van Trump bij de volgende verkiezingen in 2020. Elisabeth Warren? Who is she? Als je jong bent werk ik je aan je carrière, ben je bezig met vrienden, ontwikkel je je hobby’s, maar bezig zijn met de Amerikaanse verkiezingen van volgende jaar? Hmm nou nee. Ik vroeg dat omdat ik net een artikel had gelezen in De Groene over de beroemde econoom Gabriel Zucman. In zijn nieuwe boek The Triumph of Injustice, how the rich dodge taxes and how to make them pay, dat hij samen schreef met Emmanuel Saez, legt hij uit hoe het komt dat belastingafdracht daalt terwijl winsten en inkomsten groeien. Wat ik niet wist was dat Amerika na de WOII het meest progressieve belastingsysteem ter wereld had, met 90% als hoogste belastingschijf! Dat de VS gesticht werd als tegenhanger van het aristocratische Europa van de 18e eeuw en dat extreme rijkdom in handen van een kleine groep per definitie verkeerd werd gevonden. De ommekeer is, zoals iedereen wel weet gekomen met Reagan, die een kleine overheid en en lage belastingen introduceerde.
In zijn boek schets Zucman een belastingstelsel dat inmiddels het speerpunt vormt van de democratische presidentskandidaat Elisabeth Warren: twee procent op alles boven de 50 miljoen, drie procent op vermogens groter dan 100 miljoen. Warren schreef zelf ook een boek over het verdwijnen van de middenklassen. Het idee dat belastingverlaging van de rijken ten goede zou komen aan de middenklasse door investeringen is niet uitgekomen, de kloof is veeeel groter geworden.Om belastingontduiking tegen te gaan op wereldwijde schaal is internationale samenwerking nodig. Zucman wil een wereldwijs register van al het bezit en waar het geparkeerd is. Hij muntte de schitterende term The hidden wealth of Nations , vrij naar Adam Smith. Nationale overheden moeten banken dwingen gegevens te leveren en elkaar niet beconcurreren met zo laag mogelijke tarieven (ik hoop echt dat Rutte dit boek leest). Zucman heeft een beweging opgericht Tax Justice Now. Hij hoopt op een herleving van het gedachtegoed van Franklin Roosevelt, die in 1943 in een speech zei dat niemand meer dan 25.000 (nu 1 miljoen) zou mogen verdienen. Alles daarboven moest je inleveren. Roosevelt werd vier keer herkozen en was een van de populairste presidenten ooit. Ik durf te hopen dat volgend jaar Warren president wordt omdat mensen het helemaal zat zijn, wereldwijd zie je de onrust groeien, er moet gewoon iets veranderen. Want zoals Zucman zegt “het belastingsysteem is de belangrijkste institutie van iedere democratische samenleving is”. Ware woorden, het gaat gebeuren in 2020, ik ben hoopvol.
En naast al die zware kost ook wat luchtigers. Ik ben begonnen in het boek Wolf Hall van Hillary Mantel. Een dikke pil waar een mede boekenclublid nogal wat moeite mee had en dat een vriendin de uitspraak ontlokte “het leven is te kort voor zo’n dik boek”. Als ontspanning heb ik in het weekend de 6-delige serie van de BBC gekeken. Heerlijk, sublieme bewerking staat in de recensie en ik onderschrijf dat. Het blijkt ook dat ik nu veel beter kan visualiseren als ik het boek lees en er meer zin in heb. Die heerlijke rol van Mark Rylance als Cromwell, de adviseur en rechterhand van Henry VIII.
In het verleden heb ik nogal eens boeken besproken die de gevaren van internet als onderwerp hebben. Maar ondanks alle kritiek zie ik ook nog steeds de vele voordelen van al deze ontwikkelingen. Ik was van plan om nog steeds alle nieuwe ontwikkelingen bij te houden, maar heb dat de afgelopen twee jaar laten varen, het gaat allemaal te snel. Ik was het afgelopen jaar bijvoorbeeld een paar keer het woord TikTok tegen gekomen, maar was daar aan voorbij gegaan omdat ik dacht dat het een internet speeltje voor kinderen was. Dat is het eigenlijk ook (het is een video-app voor muziek), maar ik heb kleinkinderen die het waarschijnlijk gebruiken en dan wil ik toch weten wat het is. In Nederland gebruiken 3,5 miljoen jongeren het.
Zaterdag las ik naast de Volkskrant ook een paar artikelen uit de Nederlandse boekengids; The Dutch review of books. Het artikel van Patricia de Vries over internetangst en in real life-fetisjisme sprak me enorm aan. Ik heb al eerder gemerkt dat veel ouderen afhaken of continu zitten te kankeren over de cultuur die ten onder gaat aan internet. Vooral het boek van Rob van Gerwen, Zullen we contact houden. Hoe we de geest uit ons wereldbeeld verwijderen krijgt er van langs. Van Gerwen spreekt zelfs over ‘de dementificatie van het wereldbeeld’. De Vries ziet geen tegenstelling tussen virtuele/digitale wereld en de echte wereld. De techniek heeft altijd onderdeel uitgemaakt van onze cultuur (mijnheer Van gerwen gaat vast niet met de postkoets een brief bezorgen). Ze zoekt de angst voor het internet bij de grote filosofen bijvoorbeeld Kierkegaard, de grote angstfilosoof. Voorwaarde voor angst is bijvoorbeeld dat de mens niet in de toekomst kan kijken. Eindconclusie van de Vries is dat internetangst berust op een vals dualisme tussen de virtuele en de werkelijke wereld, waarin de nadruk met name op de virtuele wereld komt te liggen (we will be the algorithm say we are). De IRL-fetisjisten zoals Van Gerwen maakt een hard onderscheid tussen die twee werelden en zijn er volgens de Vries trots op dat ze nog nooit van TikTok hebben gehoord (toen ging bij mij een bel rinkelen want ik had in de Volkskrant een kop voorbij zien komen, maar daar over heen gelezen). Danah Boyd legt in haar boek It’s complicated uit dat jongeren heel wat genuanceerder zijn in hun internetgebruim dan de ouderen beweren.Er zijn heel veel voordelen aan internet en natuurlijk ook gevaren, maar zoals ze zegt, het ligt gecompliceerd.
Volgens de Vries is Van Gerwen bang om de grip op de werkelijkheid kwijt te raken. Er is bij hem angst voor vervreemding van het bekende, misschien zelf angst voor dementie. Wat hij moet doen tegen internetangst is beweging. Ook hier komt Kierkegaard om de hoek kijken. Deze filosoof heeft het over “beweging ter plaatse “. Deze beweging heeft geen doel of bestemming, maar een manier om stilstand tegen te gaan, om te voorkomen dat je vastloopt (bewegen was voor Kierkegaard ook letterlijk wandelen om na te kunnen denken). Beweging ter plaatse kan weerstand bieden aan cultuurpessimisme, internetdeterminisme en heimwee naar een geromantiseerd verleden.
It’s Complicated is a persuasive anti-alarmist polemic that should help ease parents’ concerns about all sorts of Internet bogeymen. Misschien moet Van Gerwen dit boek maar eens gaan lezen…..Toen ik de recensie las van bovenstaand boek leek dat me de beste remedie tegen al het pessimisme van Van Gerwen
Van de week kreeg ik eindelijk het boek van Manon Uphoff Vallen is als vliegen in handen. Ik weet dat dit boek over incest gaat en normaal zou ik dat niet lezen maar een interview in het programma VPRO-boeken maakte me nieuwsgierig. Hoe schrijf je een boek dat je niet wilde schrikjven. Hoe vermijd je valkuilen van voyeurisme, beschadiging van de mensen om je heen die daar ook bij betrokken zijn. Ga er maar aan staan. Uphoff is daarin wat mij betreft glansrijk geslaagd. Ze krijgt het weliswaar niet voor elkaar om een beeld te geven wat dat met de andere drie zussen heeft gedaan (aan het eind van het boek doen de drie zussen (heksen) aan duiveluitdrijving) maar je voelt aan alles dat de Minotaurus (haar vader) het vooral op haar gemunt had. Hij wijdde haar ook in in literatuur, kunst en mythologie. Het is geen makkelijk boek, er zijn veel verwijzingen naar mythologische figuren en kunst en eigenlijk zou je het boek meerdere keren moeten lezen om grip te krijgen op wat Uphoff probeert zelf te begrijpen. Het lijkt me een zeer geschikt boek voor leesclubs. Seksueel geweld is een enorm maatschappelijk probleem.
Ik was als voorbereiding op dit boek al begonnen in een verhalenbundel van Uphoff, Begeerte, en vind dat ze geweldig kan schrijven. Al in dit boek speelt het thema van seksuele begeerte een grote rol. Ze zegt in een interview dat ze zich door de dood van haar zus realiseerde dat een deel van zichzelf niet bij haar hoorde en dat het met dit laatste boek eindelijk gelukt is om dit deel terug te veroveren en ik denk na lezing van het boek dat dat gelukt is.
Deze week heb ik ook het boek van Vivian Gornick, Verstrengeld, gelezen. Fantastisch boek. Iedereen die aan zelfreflectie wil doen of dat wil leren raad ik dat boek aan. Maar het boek beschrijft ook wandelingen met haar moeder door new York, het plezier van onverwachtse ontmoetingen, iets waar ik zelf gek op ben en veel in herken. Ik ga zeker de net uitgekomen nieuwe vertaling van haar boek, The odd woman and the city lezen. Het is vertaald als Een vrouw apart en de stad. Alhoewel, misschien moet ik het boek maar weer eens in het Engels lezen. Ik heb heel lang boeken in het Engels en ook wel Spaans gelezen, maar ben de laatste tien jaar een beetje lui geworden. Ik heb mijn vriendin beloofd om die gewoonte maar weer eens op te nemen. We zullen zien.
Veel gelezen de afgelopen weken. Dat was ook de opzet, minder werken en meer lezen. Behalve dat ik nog steeds bezig met met Het hart van alle dingen van Gilbert, heb ik Ocean VuongOp aarde schitteren we even gelezen. Een boek van een Vietnamese immigrant (zijn moeder had een Amerikaanse vader) waar heel veel thema’s aan de orde komen. De nasleep van de gewelddadige oorlog in Vietnam, de moeizame band van de zoon met zijn analfabete moeder, homoseksualiteit, verslaving, taal als bezweringsmiddel en ook natuurlijk racisme. Het is een een heel bijzonder boek door zijn rijke verbeelding maar daardoor ook vaak een moeilijk boek. Het werd aangeprezen als een van de belangrijkste debuten van de afgelopen jaren (Vuong schreef eerst gedichten) en dat is terecht, maar je moet er wel echt voor gaan zitten om de beeldspraak te volgen. Ik had het boek ook gekozen omdat ik de titel zo prachtig vond, en ik heb er geen spijt van.
Ik ben deze week ook begonnen in een boek van Vivian Gornick, Verstrengeld, over mijn moeder, de liefde en new York. Ik had een prachtig artikel over Gornick gelezen in De groene Amsterdammer ( Denken als erotisch genoegen) en ben meteen in dit boek begonnen. Ik ben meteen gegrepen door haar nietsontziende eerlijkheid. Ik ga binnenkort ook achter Een vrouw apart en de stad aan, schijnt net uit te zijn.
Als laatste wil ik nog even het artikel noemen van Ewald Engelen over het nieuwste boek van de econoom Joseph Stiglitz, Winst voor iedereen: progressief kapitalisme in een tijd van onvrede. Er verschijnen nu allemaal boeken die antwoorden proberen te geven op de huidige crisis van het kapitalisme. Als ik zo’n artikel lees ben ik hoopvol gestemd dat het roer eindelijk eens om zal gaan om de uitwassen van het kapitalisme te beteugelen. Het voert te ver om precies uit leggen wat hij allemaal voorstelt (grotere overheid, kapitaalbelastingen, CO2 belastingen), maar dat er naar hem geluisterd wordt is zeker. Hij is er nog steeds van overtuigd dat het kapitalisme het beste systeem is, maar de uitwassen moeten bestreden en als je ziet hoe veel onrust er wereldwijd is zal er vast de komende tijd wel iets moeten veranderen.
Afgelopen zaterdag stond er een interessant artikel (Duurzaamheid hoort geen klassekwestie te zijn) in de Volkskrant van Hidde Boersma dat ik graag deel met anderen die tobben met dit onderwerp.. Omdat ik me de laatste tijd nogal eens moet verantwoorden over mijn vlieggedrag was ik zeer ingenomen met de argumenten van Boersma, die betoogt dat als vliegschaamte zich richt op individuele schuld als oorzaak van de klimaatcrisis, mensen tegen elkaar worden opgezet. Allereerst, de luchtvaart is momenteel verantwoordelijk voor slechts 3 % van de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen (wordt 5 tot 15%) bij ongewijzigd beleid). De oproep van politici en wetenschappers om minder te vliegen vindt hij geen goed idee. Verre reizen maken de wereld namelijk een betere plek, omdat de empathie voor andere mensen groeit.
De Amerikaanse psycholoog Steven Pinker geeft drie oorzaken voor wat hij noemt “de lange vrede”, de enorme daling van het aantal oorlogen, moorden en geweldsincidenten in de afgelopen zeventig jaar: geletterdheid, globalisering en reizen. Pinker was ik al eerder tegengekomen met boeken hoe goed het met de wereld gaat, wat hem op veel kritiek kwam te staan. Maar hij weet wel zeker; contact met andere culturen door reizen laat je in andermans schoenen staan. De Amerikaanse psycholoog Adam Galinsky ontdekte dat reizen ook het onderling vertrouwen in de mensheid in zijn geheel versterkt. Mensen komen er achter dat in andere culturen dezelfde waarden worden nagestreefd, zoals een fijn gezinsleven en liefde voor elkaar.
Dit alles maakt reizen een beproefd medicijn tegen nationalisme en etnocentrisme, de wereld wordt langzaam maar zeker minder racistisch, misogyn en homofoob. Boersma maakt ook nog wat interessante kanttekeningen van een elite (klassekwestie) die zich afzet tegen de grote massa waarvoor het vliegen ook ineens bereikbaar is geworden. Niet iedereen is in staat om duurzame keuzes te maken (Ryan-air vluchten!!)
Het argument van Boersma dat minder vliegen het klimaatprobleem niet gaat oplossen is voor mij persoonlijk het belangrijkst.Volgens Boersma moet vliegen klimaatneutraal worden. En dat is zeker mogelijk volgens hem. Vooralsnog zullen we het nog moeten doen met biobrandstof. Dat is duurzamer dan de kerosine uit fossiele bronnen doe nu worden gebruikt. Maar het is een taak van de overheid en de luchtvaartindustrie om te investeren in innovatie om nog meer duurzame manieren te vinden.
Hidde Boersma schreef ook mee aan het boek Ecomodernisme, het nieuwe denken over groen en groei. Een schrijver, journalist om in de gaten te houden.
Alweer bijna een week terug uit Libanon en we moeten concluderen dat een vakantie nog nooit zoveel haken en ogen had. Allereerst de onrustige situatie met een gedeeltelijk negatief reisadvies waardoor mijn reisgenoten liever de reis wilden uitstellen. Na overleg met Djoser heb ik iedereen kunnen overtuigen dat er echt geen gevaar was om deze reis te maken (drie mensen uiteindelijk uit de groep kwamen niet opdagen!). We hebben ons inderdaad geen moment onveilig gevoeld, ondanks de blokkades op de snelwegen (die onze chauffeur steeds behendig wist te omzeilen maar die wel veel tijdsverlies opleverden). De vele militairen in het land maakte juist dat je je veilig voelde. Behalve in de Bekaa-vallei die in handen is van de Hezbollah en waar burgers met zware wapens de weg naar Baalbek bewaakten voelde je iets van spanning. Langs deze weg zagen we trouwens heel veel vluchtelingenkampen van Syriërs. Een treurig gezicht ook omdat overal hekken om heen stonden die moeten voorkomen dat ze over het land uitwaaieren. We hebben veel demonstraties gezien in bijna alle steden die we aandeden, Tyre, Tripoli, Byblos en Beiroet zelf. Op onze eerste wandeling door de stad was het centrum van de stad rondom de Blauwe moskee en het Plein van de martelaren volledig afgesloten. In de loop van de week werd er iemand doodgeschoten en werden de blokkades geïntensiveerd.
Ten overvloede, de blokkades zijn een gevolg van de corruptie binnen de regering en de grote economische malaise. Een toeslag van 20 cent op whatsapp gesprekken ontstak de lont op 17 oktober. De regering is inmiddels afgetreden, maar er is nog geen zicht op een nieuwe regering. De demonstranten eisen een zakenkabinet, iets dat Hariri niet wil, die wil ook politici blijven betrekken. En ze willen niet-sektarische verkiezingen. Tijdens onze week was ook Danny Ghosen, een Libanees die nu in Nederland woont in diverse steden om verslag te doen van de beweegredenen van de opstand. Ik raad iedereen aan om dit verslag van 11 november bij uitzending gemist te bekijken.
Een andere teleurstelling was de stad Beiroet, zogenaamd het Parijs van het Midden-Oosten. Nou, die naam mogen ze wat mij betreft echt niet meer dragen. Alle oude huizen die je nog ontwaart tussen de vaak lelijke hoogbouw, zijn aan het verpauperen. Langs de boulevard (Corniche) is de ooit waarschijnlijk intieme sfeer verdwenen door torenhoge nieuwbouw (de rijke elite rond Hariri schijnt flink te hebben verdiend aan deze projecten). De stad is ook behoorlijk vervuild, alles wordt op de grond gegooid, het leek af en toe wel op India. Te wijten aan een gebrekkig vuilnis ophaalsysteem. En misschien ook wel door de vel bedelaars en daklozen die we gezien hebben. De stad is ook ontzettend duur. Vaak duurder dan in Nederland. Alleen in Tripoli hebben we goedkoop kunnen eten. Ook de luchtvervuiling is behoorlijk hoog door de constante stroom van autoverkeer. Ik had na een week branderig ogen en verlangde naar frisse lucht. Het is geen fijne wandelstad met pittoreske straatjes. Misschien hebben we te weinig ons best gedaan, maar ook van anderen hoorden we dezelfde verhalen. Ik had me verheugd op een soort Tel-Aviv, waar je s’avonds heerlijk in het zand een drankje kon drinken, maar daar was geen sprake van. Er was een strandje, maar dat was behoorlijk vervuild.
Een andere tegenslag was ziekte, voor het eerst sinds we gezamenlijk reizen met zijn vieren hadden we zieken. Mijn zus kreeg een voedselvergiftiging in een duur restaurant en mijn vriendin een virus waardoor ze de helft van de vakantie miste. Gelukkig was dat de dag nadat we Baalbek hadden bezocht, toch absoluut het hoogtepunt van de vakantie. Libanon was een vakantieland bij uitstek door de vele prachtige opgravingen in Tyre, Byblos en Baalbek, maar dat is ingestort door de oorlog in Syrië. Wat ook nog genoemd moet worden is dat de hele kuststrook is volgebouwd, nergens een stukje groen , behalve in de buurt van Tripoli.
Ik ben wel blij dat ik al die prachtige dingen heb gezien, maar door de sfeer in het land had alles toch een beetje een rouw randje. Traditiegetrouw gaan we de laatste avond een beetje filosoferen over onze volgende bestemming, maar we waren er snel over uit dat het volgende keer geen midden-oosten gaat worden. Misschien Tunesië, maar ook Europa is een optie met Zuid-Spanje, Italië of Griekenland. We hadden in het Mineralen museum een leuke ontmoeting met een Nederlander die in Beiroet werkte aan de opbouw van politie en die raadde ons Hammamet (een stad zo groot als Alkmaar) aan, 60 kilometer ten zuiden van Tunis en veel minder toeristisch als Sousse.
Misschien ga ik als afsluiting nog wel het boek van Martijn van der Kooij,Alle dagen Libanon, van tricky Tripoli tot bruisend Beiroet lezen. Mijn kamergenoot had het boek op de e-reader en het leek me een must om te lezen. Jammer genoeg was het boek niet in de bibliotheek en had ik het dus niet gelezen, maar dat ga ik denk ik alsnog doen.
Een van de boekenclubleden was net in Venetië geweest en had van Cees Nooteboom,De leeuw, de stad en het water gelezen. Een aanrader vond ze. Er worden wat voorstellen gedaan voor de volgende keer o.a. De wereld volgens Darp van Frank Westerman, Oek de JongZwarte schuur en De uitzichtlozen van Nicolas Mathieu, Stefan Enter, Compassie. Ze worden uiteindelijk allemaal verworpen voor een ouderwetse historische roman van Hilary Mantel Wolf Hall (Man Booker prize) over de carrière van Cromwell aan het Engelse hof in de 16e eeuw onder Henry VIII. Er is al weer een vijfde druk verschenen in 2017 wat betekent dat het boek nog steeds populair is. Er verscheen ook een tweede deel Het boek Henry en een derde deel in de serie over Cromwell, De spiegel en het licht (zou in 2018 verschijnen, maar is nog steeds niet uit, je kunt het al wel reserveren).
Aangeraden wordt om wat Wikipedia artikelen te lezen over Henry VIII en Cromwell omdat je makkelijk schijnt te kunnen verdwalen in het boek.
Andere boeken die volgens onze leden de moeite waard waren, Jacob van Lennep,De roos van Dekama, Jonathan Israel,De republiek, 1477-1806, en Verlichting onder vuur, Marian Donner Zelfverwoestingsboek, waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden en dansen. Oh, ja en ik vergeet nog te vermelden dat het gelezen boek De jongens van Nickel van Colson Whitehead niet erg werd gewaardeerd en dat het boek van Margaret Atwood,Het verhaal van de dienstmeid, wisselend werd geapprecieerd.
