We hadden veel bedenkingen (onbegrijpelijk, complex enz, niet iedereen had het uitgelezen) tegen het boek van Robert Musil De verwarring van de jonge Torless, maar konden het toch allemaal wel waarderen. Over De Pool van Coetzee waren we wel gelijkmatig enthousiast. We kregen zelfs een discussie over de kracht van poëzie (de Pool schreef gedichten voor zijn aanbeden Beatriz). Agnes stelde voor om af en toe een gedicht mee te nemen waar men matig enthousiast op reageerde. Het volgende boek wordt Han Kang De vegetarier. Ik had ook wel zin in het nieuwe boek van Sana Valiulina Waar alle wegen ophouden. Er is ook een schitterende documentaire over de vader van Valiulina Wend je lichaam naar de zon. Er wordt ook nog genoemd de driedelige documentaire De man zonder geheugen , en Churchill (Netflix)

Boeken die verder ter tafel kwamen Slobodan Snajder De reparatie van de wereld, Reijer Passchier De vloek van Big Tech Anna van Es De Bagdad-Berlijn expres, Yuval Noah Harari Nexus (uittreksel in app), Merijn Kruk Opstand, Vasili Grossman Stalingrad, Guido van Heulendonck De kroon met twee pieken…

‘Een scherpzinnig boek dat de wortels blootlegt van het probleem van Big Tech. Reijer Passchier laat zien dat we dieper moeten graven om de ongebreidelde macht van Big Tech te begrijpen. Een onmisbare bijdrage aan het debat over de toekomst van technologie en de rechtsstaat.’ Marleen Stikker, oprichter en directeur Waag ‘Reijer Passchier zegt alles wat ik ook zou willen zeggen.’ Maxim Februari, schrijver, in NRC over eerder werk van Reijer Passchier In toenemende mate bedreigt Big Tech niet alleen een aantal specifieke democratische en rechtsstatelijke waarden, zoals de privacy van burgers en de vrije mededinging in de economie, maar ook de meer algemene constitutionele structuren die de bescherming van zulke waarden überhaupt mogelijk maken. Denk daarbij aan de sterke, ‘soevereine’ staat of unie van staten, het onderscheid tussen publiek en privaat, burgerschap en de levendige civil society. Hoe heeft dat kunnen gebeuren? Die vraag probeert dit boek te beantwoorden. Onderscheidend is dat dit boek daarbij focust op recht, technologie én hun onderlinge interactie door de tijd heen. Zo blijken het moderne eigendomsrecht, het ondernemingsrecht en het internationale recht in hoge mate aan het ontstaan van Big Tech en het daarmee geassocieerde constitutionele verval te hebben bijgedragen. Digitalisering komt vervolgens naar voren als zowel een reflectie als als een katalysator van een langeretermijnfeodaliseringstrend. De vloek van Big Tech biedt aldus een uniek en multidisciplinair perspectief op een van de meest urgente maatschappelijke uitdagingen van dit moment. Dit boek is essentieel voor iedere student, wetenschapper, politicus, beleidsmaker en burger die in tijden van verdere industrialisering, informatisering en extreem gigantisme effectief wil meedenken over en/of bijdragen aan het behoud van de democratische rechtsstaat en zijn fundamentele waarden. Reijer Passchier is als hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtsstaat verbonden aan de Open Universiteit en als universitair docent Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden. Hij is auteur van Artificiële intelligentie en de rechtsstaat (Boom juridisch 2021). Met een voorpublicatie uit dat boek won hij The Meijers Best Article Prize en de Van Wersch Springplankprijs voor de beste publicatie op juridisch gebied.

Nav het boek van Anna van Es kregen we het nog even over de opiumoorlog in de 19e eeuw waardoor zoń beetje half China verslaafd raakte. Een prachtig boek hierover is van Amitav Gosh Een rivier van mist.

Ik vind Oudjaar een van de leukere dagen van het jaar. Het oliebollen eten bij vrienden, het erwtensoep eten met mijn kinderen, de oudejaarsconference en het champagne drinken dragen daar allemaal aan bij. Vandaag heb ik ooknog tijd gehad om het boek van Sonia Kronlund Een buitengewone bedrieger; de zoektocht naar een meesteroplichter in de liefde, te lezen. Het boek is geïnspireerd door het boek van Emmanuel Carrere. De tegenstander. Alleen heeft de hoofdpersoon van het boek van Kronlund niet een maar wel vijf levens, een ware tour de force om dat allemaal in de lucht te houden. Het is een boek dat je eigenlijk niet weg kan leggen, maar het heeft een teleurstellend eind omdat je niet te weten komt hoe het afloopt met de hoofdpersoon (hij lijkt een normaal leven te leiden in Polen).

Een buitengewone bedrieger vertelt het verhaal van een meesteroplichter aan de hand van de getuigenissen van de vrouwen die van hem hielden, een privédetective die hem volgde en de politieagentes die hem betrapten. Een ongelooflijke reis op zoek naar een geniale kameleon, van Parijs via Warschau naar de favela’s in Brazilië. Welke strategieën gebruikte hij? Wat waren zijn drijfveren? En: was hij een gevaarlijke manipulator of een geesteszieke minnaar? Een buitengewone bedrieger is een razend spannend, waargebeurd verhaal voor fans van de Netflix-hitserie The Tinder Swindler (heb ik gezien) en de film Catch Me If You Can met Leonardo DiCaprio.

In de krant las een interessante recensie in de serie: boekindekast. Daarin recenseert iemand een boek dat gevonden wordt in een boekenkastje aan de kant van de weg. Ditmaal ging het over het boek van Marja Brouwers Casino.

In Casino bijt Marja Brouwers zich vast in de jaren negentig: een tijd van mediahypes, exhibistionisme, grote rijkdom en verloedering. Rink de Vilder, journalist, ontmoet in Monte Carlo de jachtontwerper Philip van Heemskerk en sluit met hem een laconieke vriendschap. Wanneer Rink aanwijzingen krijgt dat Philip zich bezighoudt met louche zaken, slaat de twijfel echter toe. ‘U vroeg straatrumoer? Eindelijk een echte Great American Novel in Nederland. ‘ NRC HandelsbladDie laatste zin triggert me om het boek als ik het binnenkort weer eens tegenkom in een kist mee te nemen en bij mijn verzameling boeken “als het internet en de elektriciteit het begeeft” toe te voegen.

Ik las vanmorgen in de krant ook een artikel over Jay Graber, de ceo van Bluesky, het alternatief van X sinds 2019. In 2021 wordt Bluesky losgekoppeldvan twitteren het jaar daarop koopt Elon Musk Twitter en doopt het om tot X. Ik zei in mijn vorige blog dat de kou in mijn studeerkamer er voor zorgde dat ik niet zo veel blogs meer schrijf, maar ik moet ook toevoegen dat ik ook niet te actief wil zijn omdat mensen op die manier alles van je aan de weet komen. Maar ik ben daardoor nooit actief geworden op sociale media als X (twitter) of tiktok. Er maken nu 26 miljoen mensen gebruik van Bluesky waar haat en negativiteit veel minder aandacht krijgen. Ik ben er nooit op geweest maar vanochtend hoorde ik Marc Marie van Tol zeggen dat er uiteindelijk geen verschil is tussen X en Bluesky omdat ze uiteindelijk ook in zee moeten met adverteerders om geld te verdienen. Ik ben ooit toen ik een cursus twitteren kreeg op mijn werk na de derde tweet gestopt omdat het me een waardeloos medium leek. Je kunt nooit genuanceerd zijn in 150 tekens en ik heb gelijk gekregen. En toch ben ik nieuwsgierig naar de boekenwereld van tiktok omdat er zo veel jongeren op zitten. Dus ga ik het de komende weken toch een keer proberen. Eerst maar eens oliebollen eten en champagne drinken…..

Iedereen een gezond en gelukkig 2025.

Een van de redenen dat ik niet zo vaak een blog meer post is omdat ik in een koude kamer moet gaan zitten achter een vaste computer. Ik was van plan dit komende jaar een laptop te gaan kopen zodat ik gewoon in de verwarmde huiskamer een stukje kan gaan typen. De verrassing kwam gister op de eerste kerstdag, mijn zoon kwam aanzetten met een chromebook. Vanochtend heb ik na wat strubbelingen het apparaat aan de praat gekregen. En het voelt meteen goed, lekker na het ontbijt even achter de computer. Ik heb de laatste tijd niet zo veel gelezen, weer regelmatig boeken weggelegd die me niet aanspraken. Een aanrader is wel Over vrolijkheid in donkere tijden: en de vraag hoe serieus we het leven moeten nemen van Axel Hacke. Dit boek heb ik ook voor her eerst op een e-reader gelezen en dat is best goed bevallen. Op een tripje naar Tallinn kon de reader gewoon in mijn handtas. Ideaal. Ik zal me dit jaar dus weer vaker gaan melden. Zo fanatiek als Alek Dabrowski zal ik niet worden, maar ik weet dat een aantal mensen toch elke keer willen weten wat we in de boekenclub allemaal hebben gelezen. De volgende boekenclub is over een week en ik zal er weer uitgebreid verslag van doen.

We waren bijna allemaal enthousiast over Caledonian road van O’Hagan. Wel een gitzwart wereldbeeld maar wat een veelheid aan personages die allemaal kunstig met elkaar verbonden worden en zo de uitholling van de maatschappij in Londen laat zien. Het volgende boek wat we gaan lezen is De Pool van Coetzee (over de onmogelijke liefde tussen een oude pianist en een veel jongere vrouw, gescheiden door taal en cultuur). Andere voorstellen die we nog even laten liggen zijn De vegetarier van Han Kang, die afgelopen week de Nobelprijs voor literatuur heeft gekregen en Robert Musil De verwarring van de jonge Torless.

Boeken die buiten het boek om werden besproken of gelezen: Rashid Khalidi De honderdjarige oorlog tegen Palestina, een geschiedenis van kolonialisme en verzet. David Grosman, De prijs die we betalen (een noodzakelijk boek), Ian McEwan Suikertand, Jonathan Coe Bournville, Rob van Essen, Ik kom hier nog op terug, Sasha Bronwasser. Luister en Anya Niewierra Nomade (stylistisch zwak, overlopend van veel te veel emoties en onwaarschijnlijk plot, jammer van de research). Nog een tip van Gjalt, de serie Monsters op Netflix.

Al jaren becommentarieert David Grossman in internationale bladen (The Guardian, De Standaard, Frankfurter Allgemeine Zeitung, The New York Times en vele andere) ‘de situatie’ in Israël en Palestina. Maar wat kun je na de terreuraanval van 7 oktober en de gebeurtenissen die daarop volgden, anders dan je afschuw en vertwijfeling uiten? David Grossman zou zichzelf niet zijn als hij na de eerste schok niet de noodzakelijke pijnlijke vragen zou stellen: Hoe heeft dit bloedbad op Israëlisch grondgebied kunnen plaatsvinden? Waarom heeft de regering Netanyahu, al jaren bezig met haar schandalen, Gaza en de Palestijnen daar volledig uit het oog verloren? En ‘wie zullen wij Israëliërs zijn als we na deze tragedie herrijzen uit de as?’ In tien essays schetst Grossman de (voor)geschiedenis van 7 oktober als een serie van desastreuze beslissingen van een nationalistische en alleen op machtsbehoud gefocuste regering, voor wie taal, cultuur en de vrijheid van het denken geen onbetwistbare waarden meer zijn. En: is er onder deze deplorabele toestanden überhaupt nog een perspectief van een ‘naast elkaar’ denkbaar?

Boeken waar ik in ben begonnen en die ik weer heb weggelegd, Michele Kahn Exil in Sjanghai (oorlogsboek over de joden toe tijdens WO2 hun toevlucht zochten in China) en Haldorr laxness Aan de voet van de gletsjer (hoe gek en af en toe grappig het boek ook was het was vooral heel gek). Hij kreeg ook de Nobelprijs voor de literatuur!!.

De bisschop van IJsland stuurt een jonge priester, Gebi, naar de pastoor van een afgelegen parochie aan de voet van de Snæfellsgletsjer om de klachten over pastoor Jon Primus te onderzoeken. Zo
zou de man bijvoorbeeld de doden in zijn parochie niet meer begraven. De bisschop drukt Gebi op het hart om objectief te werk te gaan: ‘Ik vraag om feiten. De rest is mijn zaak.’ Daarom neemt Gebi
een bandrecorder mee om zijn gesprekken met de priester en de parochianen op te nemen. De nuchtere, esoterische beschouwingen van de dorpsbevolking laten zich echter niet zo makkelijk op band vangen en Gebi raakt verwikkeld in allerlei vreemde situaties.

We waren allemaal redelijk enthousiast over het boek van Joost de Vries Hogere machten. De keuze voor het volgende boek was tussen Guido van Heulendonck De kroon met twee pieken en Caledonian road van Andrew O`Hagan. Het werd de laatste. Jean Christophe van Romain Rolland (die we eerder voorgesteld hadden als volgende boek) blijkt het toch niet op te kunnen nemen tegen De Thibaults van Roger Martin du Gard. Voor aanvang werd nog even een discussie gevoerd over het wel of niet nemen van een nieuwe vaccinatie. We waren niet unaniem voor, er kleven toch risico´s aan.

Londen, mei 2021. Campbell Flynn, kunsthistoricus en intellectuele celebrity, betreedt het rijk van de middelbare leeftijd. Gevoed door een behoefte aan bewondering en de fijnere dingen van het leven neemt hij mensen niet half zo serieus als zij zichzelf nemen. Hetgeen de eerste van zijn vele fouten zal blijken.
De tweede? Milo Manghasa, zijn briljante en provocerende student. Milo komt uit een onbekende en onzekere wereld, hij heeft ervaringen en ideeën die zijn docent prikkelen. Maar hij heeft ook een plan.
In de loop van een gevaarlijk jaar zal een web van misdaden, geheimen en schandalen aan het licht komen, en Campbell Flynn zal zichzelf misschien niet kunnen beschermen tegen de verpletterende ontmaskering van alle privileges die hij bezit. Maar hij wist het altijd al: als zijn leven zou instorten, zou dat in de openbaarheid plaatsvinden.
Acht jaar schreef Andrew O’Hagan aan Caledonian Road, zijn magnum opus: een roman over rijken en armen, bevoorrechten en achtergestelden, mensen mét en zonder moreel besef. Het is een roman van victoriaanse proporties en onbetwistbaar een monumentaal boek voor onze tijd.

Boeken die verder ter sprake kwamen: Otto de Kat Bericht uit Berlijn en Autobiografie van een flat (meerdere enthousiaste reacties gezien her en der) Frank Nellen, De onzichtbaren (zie vorige blog), Pia van Egmond, Tijd om te gaan (dystopische roman over leeftijdsdiscriminatie tijdens nucleaire aanslagen in Europa), Hein de Haas Hoe migratie echt werkt, het ware verhaal achter migratie aan de hand van 22 mythen (zou alle politici moeten lezen), Sebastian Barry De verre voortijd, Georgio Barsani De tuin van de familie Finzi -Contini, Ger Groot De geest uit de fles, hoe de moderne mens werd wat hij is, Hallie Rubenhold, De 5 van Whitechapel, de verborgen levens van de vrouwen die werden vermoord door Jack de Ripper (zie vorige blog), Karen Armstrong Een geschiedenis van god, Rienk Vermij, De geest uit de fles, de verlichting en het verval van de confessionele samenleving.

Haye vraagt nog even aandacht voor het programma van het Vredeskerkje in bergen aan Zee waar binnenkort 5 lezingen worden gehouden met als thema Waar trekken we de grens. Hij houdt ons op de hoogte.

Bijna twee maanden geen blog geschreven, te wijten aan een overlijden in de familie. Ik heb een aantal weken suf naar de tv zitten kijken. Ik moest een huis ontruimen, een crematie voorbereiden. Het was allemaal heel uitputtend, ook emotioneel. Toch ben ik wel een aantal keren begonnen in boeken die ik dan toch weer weglegde.

De boen die ik weglegde; De 5 van Whitechapel; de verborgen levens van de vrouwen die werden vermoord door Jack the Ripper van Hallie Rubenhold (heel interessant, maar na een dode had ik wel een beeld van wat de rest zou inhouden, research is indrukwekkend), Pulixi Piergiogio, Het eiland van de zielen (ik werd getrokken door de vergelijking met het eerste seizoen van De True Detective), Paul Lynch Lied van de profeet (ik had geen zin in een dystopie die zo dichtbij lijkt). Misschien geef ik die later nog een tweede kans. En als laatste nog een boek over het werk van Camus, waarvan ik de titel niet meteen kan achterhalen. Het was te zware kost, jammer.

Boeken die me wel meteen boeiden; Frank Nellen, De onzichtbaren, zijn stijl spreekt me heel erg aan (ik heb meteen zijn debuutboek Land van Dadels en prinsen besteld), Jente Posthuma Dingen waar ik liever niet aan denk (over verlies van een dierbare kwam overeen met mijn eigen gemoedtoestand),

De onzichtbaren is een gedurfd meesterwerk, zoals zelden vertoond in onze literatuur.’ De Limburger Kiev, eind jaren tachtig. Het eens zo machtige Sovjetimperium wankelt. Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani’s jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek. Zijn tocht voert hem langs zonderlinge mensen en oorden waar niemand meer iets te zeggen heeft. In gedachten keert hij terug naar de verhalen die Pavel hem vroeger vertelde. Verhalen over kosmonauten en onvermoeibare arbeiders, over de komst van een paradijs op aarde. Wat is er gebeurd? Waarom is Pavel verdwenen? En wat is er nog over van zijn dromen van vroeger? Met elke stap komt Dani dichter bij de onthulling van een pijnlijke geschiedenis.

De boeken die nu nog op me liggen te wachten, De bewaring van Yael van der Wouden, en Houten kruisen van Roland Dorgeles.

Houten kruisen bij verschijning in 1919 ontvangen als een meesterwerk en een onmiddellijk succes, is in Frankrijk altijd onverminderd populair gebleven en wordt doorgaans in één adem genoemd met Het vuur van Henri Barbusse. Het heeft dezelfde klassieke status als een onvervangbaar contemporain document van de Grote Oorlog. Geënt op de aantekeningen die korporaal Lécavelé (die schreef onder de nom de guerre Dorgelès) vanaf augustus 1914 maakte tijdens zijn periode als vrijwilliger in de loopgraven, is het naar de vorm een traditionele oorlogsroman. Maar wel van een auteur die de gruwelen recht in het oog ziet en, nog compromislozer dan Barbusse, ook de executie van een frontsoldaat (wegens insubordinatie) expliciet aan de orde stelt.
Het allesoverheersende thema van de dood en de onvoorwaardelijke afwijzing van de oorlog kunnen niet verhinderen dat andere tonen doorschemeren: heroische tonen en de evocatie van vreugde en levenslust, als het ware om de oorlog achteraf toch nog zin te verlenen. Centraal staat de camaraderie van de soldaten, die bij het thuisfront op onbegrip en overschilligheid stuiten maar die gemeen hebben dat ze een onuitsprekelijke, niet-mededeelbare ervaring samen hebben ondergaan.

 Toon minder

We waren allemaal heel enthousiast over De tienduizend dingen van Maria Dermout, behalve een lid dat liever de boeken van P.A.Daum (verzamelde romans) ging lezen. Over het boek van Adriaan van Dis, De kolonie mept, over witte arrogantie en voortschrijdend inzicht, een denkoefening en leesreis, was iedereen het eens. Het boek dat we voor volgende keer gaan lezen is van Joost de Vries, Hogere machten. Ik ben ooit in zijn eerste boek Clausewitz begonnen, maar ik herinner me dat ik dat een ‘moeilijk’ boek vond.

De jaren dertig van de vorige eeuw. James Welmoed ontmoet Elizabeth van Elzenburg. Hij is een sociaal ambitieuze ambtenaar, geslepen, schijnbaar stoïcijns. Zij is een schrijver in de dop, uitbundig, avontuurlijk, onverslaanbaar bijdehand. Niets hebben ze met elkaar gemeen – behalve dan dat ze niet kunnen ophouden aan elkaar te denken.
Wat volgt is een affaire die door de decennia brandt en zich in geheime kamers afspeelt, terwijl buiten de wereld halsoverkop verandert. Van het koloniale Bandoeng naar Londen tijdens de Blitz, en van het naoorlogse Den Haag tot het revolutionaire Caïro: de twee geliefden ervaren verleiding en afscheid, schaamte, succes, ijdelheid, liefde en verraad – en toch weer liefde.
Hogere machten is een daverend meeslepende vertelling, een liefdesroman zoals je ze zelden nog tegenkomt, van de met de Gouden Boekenuil en Frans Kellendonkprijs bekroonde Joost de 

Een greep uit de boeken die verder nog ter tafel kwamen; Murat Isik, In de mist van Golden Gate Park (teleurstellend), Claire Keegan, Pleegkind (mooi), Wolgakinderen van Guzel Jachina, Kamel Daoud, Moussa of de dood van een Arabier (over witte arrogantie gesproken), Zomertijd, J.M.Coetzee, Bas von Benda-Beckman, Het kleedje voor Hitler (verkeerde titel voor een fantastisch boek), en Cecile en Elsa, strijdbare freules van Elisabeth Leijnse.

Verder stuurt Cor ons het boek van Paul Auster, Het maanpaleis op, en zal Gjalt ons een artikel uit de Groene Amsterdammer opsturen over Israël, Het nationaal-zionisme van het “tweede Israël”. Een artikel over de scheidslijn tussen de oorspronkelijke Holocaust joden uit Europa, De Asjkenazische (de liberale joden) en de Mizrahim(grotendeels extreemrechts) joden die later kwamen uit Afrika, Turkije en het Midden-Oosten. Deze laatste had als brug kunnen dienen tussen Israel en de omringende Arabische landen maar doordat ze gediscrimineerd werden door de eerste groep in de Joodse staat hebben zij zich aangepast aan de heersende cultuur en zijn uiteindelijk de boventoon gaan voeren in het huidige Israël.

Een paar weken geleden had ik een team va de NTR voor het programma Andere tijden op bezoek. Er wordt een serie gemaakt over afstandsmoeders, en ik was uitgekozen voor een interview (het wordt rond november uitgezonden). Het eerste wat de interviewer opmerkte bij binnenkomst was dat ik bijna geen boeken had. Ik zei dat ik bibliothecaris was en mijn boeken voornamelijk leende bij de bibliotheek. Ik koop ook wel wat boeken in kringloop, maar die geef ik meestal weer door. Vorige week las ik in de VPRO-gids iets over de inrichting va boekenkasten. Momenteel is bookshelf wealth helemaal je-dat. Dat betekent dat je behalve boeken ook andere dingen als beeldjes, schilderijtjes, schelpen enz. in je kast zet. Laat mijn kast er nou al jarenlang zo uit zien. Er kwamen in dat artikel allemaal termen voorbij waar ik nog nooit van had gehoord zoals cottage core, grandpa chic, quiet luxury, darc academic, old money look, backward book, je kunt je bij sommige woorden wel wat voorstellen. Er bestaat een website Ultimate library, waar je een team van bibliofielen kunt huren die overal boekenkasten inricht. Ik heb nog meegemaakt dat de bibliotheek overging op een andere indeling van boeken en de sortering op kleur of grootte was voor ons allemaal een gruwel. Boeken als uithangbord in plaats van geestelijke verrijking.

Maar genoeg over de buitenkant van boeken, wat heb ik allemaal gelezen de afgelopen maand. Er kwam weer veel voorbij wat mij maar matig boeide, bijvoorbeeld De polyglotten van William Gerhardie (gestopt), Het volle leven van John Fante (stukken overgeslagen), Apocalysofie van Lisa Doeland (te filosofisch). Het boek van Kamel Daoud Moussa of de dood van een Arabier, raakte me wel. In dit boek een antwoord op het boek De vreemdeling van Albert Camus. De Arabier die in dit boek geen naam krijgt. krijgt in dit boek een geschiedenis, tegen de achtergrond van het koloniale bewind in Algerije en de westerse blik op de ander, heel bijzonder.

Wat me ook enorm heeft geboeid is Het kleedje voor Hitler, een familiegeschiedenis van Bas Benda- von Beckman en Het negerboek van Lawrence Hill.

Aminata is nog klein als ze uit Afrika wordt weggevoerd, de hel van een slavenschip weet te overleven en terechtkomt op een indigoplantage in South Carolina. Ze groeit op in gevangenschap, maar weet zich dankzij haar doorzettingsvermogen en intelligentie vrij te maken. Wat volgt is een uitzonderlijke reis via Canada, terug naar Afrika en ten slotte naar Londen. Lawrence Hill noemde zijn roman naar The Book of Negroes, het Engelse maritieme register waarin de gegevens van drieduizend vrijgemaakte slaven zijn vastgelegd die in 1783 vanuit Manhattan naar Canada zeilden om er vrijheid te verkrijgen. Meer dan 40.000 ex. verkocht!’ Terechte bestseller.’ Schitterend, schokkend en ontroerend.’ Margriet’ Aangrijpend en aanstekelijk.’ het Parool’ De aantrekkingskracht van Het negerboek schuilt in zijn tweeledige karakter. Door de ogen van een memorabel hoofdfiguur krijgen we aspecten van slavernij te zien die we al kenden […] Tegelijkertijd wordt de literatuur verrijkt met een relatief onbekende geschiedenis.’

Opgroeiend in een Duits-Nederlands gezin raakte Bas von Benda-Beckmann al vroeg gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Toen hij dertien was hoorde hij voor het eerst dat zijn oudtante Luise de weduwe was van Hitlers trouwste generaal, Alfred Jodl, die tijdens het Proces van Neurenberg als oorlogsmisdadiger ter dood was veroordeeld. Later volgden meer verhalen, zoals dat van Luises jongere zus Tini, die eerst partijlid werd maar later een relatie kreeg met een half-Joodse arts en bevriend raakte met een van de samenzweerders tegen Hitler.
Von Benda-Beckmann ging op zoek naar het naziverleden van zijn grootouders en oudooms en -tantes, die de grote geschiedenis van zo dichtbij meemaakten. Hij stuitte daarbij op de anekdote over het kostbare tafelkleedje met jachttaferelen dat de familie aan Hitler zou hebben geschonken. Wat klopt er eigenlijk van dit verhaal en wat zegt het ons over de omgang met het naziverleden in Duitse families?

Vandaag heb ik van een collega uit de kringloop ook een boek meegekregen waar ik wel zin in had van Elisabeth Leijnse, Cecile en Elsa, strijdbare freules; een biografie.

Twee zussen, dochters van het progressieve aristocratengezin De Jong van Beek en Donk, groeien op als freules én als strijdbare vrouwen. Cécile (1866-1944) trouwt met de steenrijke Haagse projectontwikkelaar Adriaan Goekoop. In plaats van ondernemersvrouw wordt ze de schrijfster van de immens succesvolle feministische roman Hilda van Suylenburg (1897) en presidente van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid (1898). Als de tentoonstelling haar deuren sluit, wordt Cécile door haar man het huis uit gestuurd. Elsa (1868-1939) huwt geen geld maar genialiteit: de componist Alphons Diepenbrock. In Amsterdam vestigt ze de eerste privépraktijk voor logopedie. Haar huwelijk houdt stand door haar trouw aan een man die zijn vrouw niet kan beminnen zolang zijn moeder leeft, en die daarna voor verleidingen bezwijkt. De zusters, in hun jeugd innig verbonden, maken elkaar in het volwassen leven bittere verwijten over hun keuzes.

En dan is het toch ineens van gekomen, een nieuwe heup, versleten tot letterlijk op het bod. Dat betekent dus heel veel tijd om te lezen. Herstel tijd duurt tussen de 6 en 12 weken en ik zit mooi voor op het schema, want misschien mag ik volgende week al weer fietsen. De eerste ervaring voor mij in het ziekenhuis, bijzonder. Het leek lopende band werk, vier op een ochtend, ga er maar aan staan. Ik mocht oxycodon nemen voor de pijn maar ben daar na het zien van de serie Dopesick afgelopen niet aan begonnen. Wat een schokkende documentaire. Het nieuwste boek van Kingsolver gaat daar over.

Wat heb ik allemaal gelezen; Rachel Carson, De diepzee, een boek uit 1951 dat recentelijk herdrukt is als De zee, Dolle Dirck, de Zaankanter van Dirk Dreux, een jeugdboek waarin Leeghwater een grote rol speelt, Leef Langer, de kennis en kunst van langer gezond leven van Peter Attia (cadeau van zoon zie wil dat ik 100 wordt), Ossenkop van Manik Sarkar (heel vermakelijk), Wie storm zaait van T.C.Boyle, (aanrader, over hedendaagse Amerikaanse samenleving). En ik kreeg ook nog het nieuwste boek van Barbara Kingsolver Demon Copperhead (over de oxycodon verslaving In Amerika waaraan de laatste 20 jaar 200.000 doden zijn gevallen) naast chocolade en fruit in de weken dat ik niet veel kon.

En ik ben net naar de bibliotheek gelopen met mijn rollator om een boek op te halen waar ik ontzettend veel zin in heb, De Polyglotten van William Gerhardie (voorwoord van Gerrit Komrij)

De polyglotten gaat over een excentrieke Belgisch/Engelse familie (en aanhang uit verschillende landen) die in het Verre Oosten woont tijdens de onzekere jaren na de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie. Het verhaal wordt verteld door hun droogkomische Engelse neef, legerkapitein Georges Hamlet Alexander Diabologh, die tijdens een langdurige (internationale) militaire missie bij hen komt logeren. Het boek zit vol bizarre personages – depressievelingen, obsessievelingen, hypochonders en seksmaniakken. Gerhardie schildert een briljant absurde wereld waarin het komische en het tragische diep en onherroepelijk met elkaar verstrengeld zijn. Het is een roman vol (Engelse) humor en spot, hilarisch en melancholisch. ‘Schrijven kent zo zijn compensaties,’ zegt Georges Diabologh. ‘Want als er geen vuur in je manuscript komt, dan kan je manuscript nog altijd in het vuur.’

 Toon minder

We waren niet allemaal (ik vooral niet, boek was te kort) enthousiast over Mannen onder de zon, over drie generaties Palestijnse vluchtelingen. Cor had ChatGPT een recensie laten schrijven en die zag er wel indrukwekkend uit. Voor de volgende keer werd het eerste voorstel, Romain Rolland Jean Christoffe Dl.1 Dageraad, verworpen omdat Gjalt er nog niet uit is of het wel de goede kant uit gaat. Uiteindelijk komen we uit op een vrij bekende klassieker van Maria Dermout, De tienduizend dingen en Adriaan van Dis, De kolonie mept terug. Twee boeken die een duidelijke link hebben, het koloniale verleden.

Een Moluks eiland in de nadagen van de Nederlandse kolonisatie. Felicia, ‘mevrouw van Kleyntjes’, woont alleen met haar bedienden op een afgelegen plantage aan een baai. Met weemoed maar berustend in haar lot herinnert ze zich de doden en de levenden, en ziet ze een veelvoud van dingen aan zich voorbijgaan – van de kleinste voorwerpen, de schelpjes van het strand, tot de omringende mensen. Meer dan alleen een levendig portret van een voorbije tijd is deze roman een tijdloze verkenning van de menselijke conditie.

Boeken die verder ter sprake kwamen die de moeite waard waren, Peter Mertens Muiterij, hoe onze wereld kantelt (zie twee blogs geleden, daar heb ik over hem geschreven), Maria Kager, De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, Robert Menasse, De uitbreiding (over de Europese Unie, zijn vorige boek over de EU hebben we gelezen). Rob van Essen, Hier kom ik nog op terug.

Muiterij’ boekstaaft de opwinding van het wereldgebeuren vandaag. Bij ons in Europa staat het leven ook na de pandemie in rep en roer. De energie, het dure en onzekere leven, het gegraai en de overwinsten, de uitholling van wat eerlijk en
sociaal is: alles rommelt en kreunt en ratelt. De Britse summer of discontent beukt als een van de grote golven op rotsen die zij lange tijd niet hebben bereikt. Intussen botst de oude wereldorde met het zuiden. ‘Muiterij!’, roept Washington nu landen zelf kiezen met wie en hoe hun economie uit te bouwen en weigeren kamp te kiezen in een nieuwe ronde van koude oorlog, bommen en bloed. Intussen groeit de economie van de BRICS-landen die van de G7 boven het hoofd. De muiterij van het zuiden en die van het noorden keren zich tegen dezelfde wereldorde, dezelfde monopolies. Als zij elkaar vinden, keert de hoop terug. We beleven de kanteling van onze wereld. ‘Muiterij’ kijkt met nieuwe ogen naar die nieuwe wereld en giet dat in een vorm die even dichtbij en persoonlijk is als collectief en internationaal.

En ook nog Maxim Leo De held van Friedriechstrasse, Annejet van der Zijl, Rijke mensen zijn anders (Bergen speelt een rol), Daniel Kehlman, Tijl (zijn nieuwste boek is Lichtspel), Marijke Schermer, In het oog, Martje van der Brug Zo doen we dat hier.

Gjalt stuurt ons als e-book het boek va Coos Huijsen Ode aan het klootjesvolk, populisme als smoesje van een falende elite.

Is het populisme het grote gevaar van onze tijd? Coos Huijsen ziet er vooral een smoesje in van een progressieve elite om haar eigen falen te maskeren. Om te verhullen hoe weinig gevoel die elite zelf nog heeft voor de belevingswereld van gewone mensen. Sinds de provobeweging in de jaren zestig, die de term ‘klootjesvolk’ afstofte, heeft de linkse avant-garde vooral het narcistische genoegen gecultiveerd om zich van gewone mensen te onderscheiden. Al in de jaren tachtig waarschuwde Huijsen, met name in de PvdA, voor het gevaar van deze hooghartigheid. Voor het overschatten van theoretische kennis ten koste van de wijsheid van gewone mensen en hun dagelijkse ervaringen. Voor het technocratische gelijk en de zogenaamde morele onfeilbaarheid van het verheven wereldbeeld. Voor het dedain jegens het gezonde verstand. In Ode aan het klootjesvolk legt Huijsen het verziekte klimaat en de gepolariseerde verhoudingen in Nederland genadeloos op de snijtafel. Oplossingen zoekt hij in een gezamenlijke, nieuwe definitie van het begrip ‘solidariteit’ op basis van een herwaardering van gelijkheid, gelijkwaardigheid en medemenselijkheid. De elite moet begrijpen dat zij in een moderne democratie alleen legitiem kan voortbestaan in dienstbaarheid.