Een paar weken geleden had ik een team va de NTR voor het programma Andere tijden op bezoek. Er wordt een serie gemaakt over afstandsmoeders, en ik was uitgekozen voor een interview (het wordt rond november uitgezonden). Het eerste wat de interviewer opmerkte bij binnenkomst was dat ik bijna geen boeken had. Ik zei dat ik bibliothecaris was en mijn boeken voornamelijk leende bij de bibliotheek. Ik koop ook wel wat boeken in kringloop, maar die geef ik meestal weer door. Vorige week las ik in de VPRO-gids iets over de inrichting va boekenkasten. Momenteel is bookshelf wealth helemaal je-dat. Dat betekent dat je behalve boeken ook andere dingen als beeldjes, schilderijtjes, schelpen enz. in je kast zet. Laat mijn kast er nou al jarenlang zo uit zien. Er kwamen in dat artikel allemaal termen voorbij waar ik nog nooit van had gehoord zoals cottage core, grandpa chic, quiet luxury, darc academic, old money look, backward book, je kunt je bij sommige woorden wel wat voorstellen. Er bestaat een website Ultimate library, waar je een team van bibliofielen kunt huren die overal boekenkasten inricht. Ik heb nog meegemaakt dat de bibliotheek overging op een andere indeling van boeken en de sortering op kleur of grootte was voor ons allemaal een gruwel. Boeken als uithangbord in plaats van geestelijke verrijking.

Maar genoeg over de buitenkant van boeken, wat heb ik allemaal gelezen de afgelopen maand. Er kwam weer veel voorbij wat mij maar matig boeide, bijvoorbeeld De polyglotten van William Gerhardie (gestopt), Het volle leven van John Fante (stukken overgeslagen), Apocalysofie van Lisa Doeland (te filosofisch). Het boek van Kamel Daoud Moussa of de dood van een Arabier, raakte me wel. In dit boek een antwoord op het boek De vreemdeling van Albert Camus. De Arabier die in dit boek geen naam krijgt. krijgt in dit boek een geschiedenis, tegen de achtergrond van het koloniale bewind in Algerije en de westerse blik op de ander, heel bijzonder.

Wat me ook enorm heeft geboeid is Het kleedje voor Hitler, een familiegeschiedenis van Bas Benda- von Beckman en Het negerboek van Lawrence Hill.

Aminata is nog klein als ze uit Afrika wordt weggevoerd, de hel van een slavenschip weet te overleven en terechtkomt op een indigoplantage in South Carolina. Ze groeit op in gevangenschap, maar weet zich dankzij haar doorzettingsvermogen en intelligentie vrij te maken. Wat volgt is een uitzonderlijke reis via Canada, terug naar Afrika en ten slotte naar Londen. Lawrence Hill noemde zijn roman naar The Book of Negroes, het Engelse maritieme register waarin de gegevens van drieduizend vrijgemaakte slaven zijn vastgelegd die in 1783 vanuit Manhattan naar Canada zeilden om er vrijheid te verkrijgen. Meer dan 40.000 ex. verkocht!’ Terechte bestseller.’ Schitterend, schokkend en ontroerend.’ Margriet’ Aangrijpend en aanstekelijk.’ het Parool’ De aantrekkingskracht van Het negerboek schuilt in zijn tweeledige karakter. Door de ogen van een memorabel hoofdfiguur krijgen we aspecten van slavernij te zien die we al kenden […] Tegelijkertijd wordt de literatuur verrijkt met een relatief onbekende geschiedenis.’

Opgroeiend in een Duits-Nederlands gezin raakte Bas von Benda-Beckmann al vroeg gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Toen hij dertien was hoorde hij voor het eerst dat zijn oudtante Luise de weduwe was van Hitlers trouwste generaal, Alfred Jodl, die tijdens het Proces van Neurenberg als oorlogsmisdadiger ter dood was veroordeeld. Later volgden meer verhalen, zoals dat van Luises jongere zus Tini, die eerst partijlid werd maar later een relatie kreeg met een half-Joodse arts en bevriend raakte met een van de samenzweerders tegen Hitler.
Von Benda-Beckmann ging op zoek naar het naziverleden van zijn grootouders en oudooms en -tantes, die de grote geschiedenis van zo dichtbij meemaakten. Hij stuitte daarbij op de anekdote over het kostbare tafelkleedje met jachttaferelen dat de familie aan Hitler zou hebben geschonken. Wat klopt er eigenlijk van dit verhaal en wat zegt het ons over de omgang met het naziverleden in Duitse families?

Vandaag heb ik van een collega uit de kringloop ook een boek meegekregen waar ik wel zin in had van Elisabeth Leijnse, Cecile en Elsa, strijdbare freules; een biografie.

Twee zussen, dochters van het progressieve aristocratengezin De Jong van Beek en Donk, groeien op als freules én als strijdbare vrouwen. Cécile (1866-1944) trouwt met de steenrijke Haagse projectontwikkelaar Adriaan Goekoop. In plaats van ondernemersvrouw wordt ze de schrijfster van de immens succesvolle feministische roman Hilda van Suylenburg (1897) en presidente van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid (1898). Als de tentoonstelling haar deuren sluit, wordt Cécile door haar man het huis uit gestuurd. Elsa (1868-1939) huwt geen geld maar genialiteit: de componist Alphons Diepenbrock. In Amsterdam vestigt ze de eerste privépraktijk voor logopedie. Haar huwelijk houdt stand door haar trouw aan een man die zijn vrouw niet kan beminnen zolang zijn moeder leeft, en die daarna voor verleidingen bezwijkt. De zusters, in hun jeugd innig verbonden, maken elkaar in het volwassen leven bittere verwijten over hun keuzes.

En dan is het toch ineens van gekomen, een nieuwe heup, versleten tot letterlijk op het bod. Dat betekent dus heel veel tijd om te lezen. Herstel tijd duurt tussen de 6 en 12 weken en ik zit mooi voor op het schema, want misschien mag ik volgende week al weer fietsen. De eerste ervaring voor mij in het ziekenhuis, bijzonder. Het leek lopende band werk, vier op een ochtend, ga er maar aan staan. Ik mocht oxycodon nemen voor de pijn maar ben daar na het zien van de serie Dopesick afgelopen niet aan begonnen. Wat een schokkende documentaire. Het nieuwste boek van Kingsolver gaat daar over.

Wat heb ik allemaal gelezen; Rachel Carson, De diepzee, een boek uit 1951 dat recentelijk herdrukt is als De zee, Dolle Dirck, de Zaankanter van Dirk Dreux, een jeugdboek waarin Leeghwater een grote rol speelt, Leef Langer, de kennis en kunst van langer gezond leven van Peter Attia (cadeau van zoon zie wil dat ik 100 wordt), Ossenkop van Manik Sarkar (heel vermakelijk), Wie storm zaait van T.C.Boyle, (aanrader, over hedendaagse Amerikaanse samenleving). En ik kreeg ook nog het nieuwste boek van Barbara Kingsolver Demon Copperhead (over de oxycodon verslaving In Amerika waaraan de laatste 20 jaar 200.000 doden zijn gevallen) naast chocolade en fruit in de weken dat ik niet veel kon.

En ik ben net naar de bibliotheek gelopen met mijn rollator om een boek op te halen waar ik ontzettend veel zin in heb, De Polyglotten van William Gerhardie (voorwoord van Gerrit Komrij)

De polyglotten gaat over een excentrieke Belgisch/Engelse familie (en aanhang uit verschillende landen) die in het Verre Oosten woont tijdens de onzekere jaren na de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie. Het verhaal wordt verteld door hun droogkomische Engelse neef, legerkapitein Georges Hamlet Alexander Diabologh, die tijdens een langdurige (internationale) militaire missie bij hen komt logeren. Het boek zit vol bizarre personages – depressievelingen, obsessievelingen, hypochonders en seksmaniakken. Gerhardie schildert een briljant absurde wereld waarin het komische en het tragische diep en onherroepelijk met elkaar verstrengeld zijn. Het is een roman vol (Engelse) humor en spot, hilarisch en melancholisch. ‘Schrijven kent zo zijn compensaties,’ zegt Georges Diabologh. ‘Want als er geen vuur in je manuscript komt, dan kan je manuscript nog altijd in het vuur.’

 Toon minder

We waren niet allemaal (ik vooral niet, boek was te kort) enthousiast over Mannen onder de zon, over drie generaties Palestijnse vluchtelingen. Cor had ChatGPT een recensie laten schrijven en die zag er wel indrukwekkend uit. Voor de volgende keer werd het eerste voorstel, Romain Rolland Jean Christoffe Dl.1 Dageraad, verworpen omdat Gjalt er nog niet uit is of het wel de goede kant uit gaat. Uiteindelijk komen we uit op een vrij bekende klassieker van Maria Dermout, De tienduizend dingen en Adriaan van Dis, De kolonie mept terug. Twee boeken die een duidelijke link hebben, het koloniale verleden.

Een Moluks eiland in de nadagen van de Nederlandse kolonisatie. Felicia, ‘mevrouw van Kleyntjes’, woont alleen met haar bedienden op een afgelegen plantage aan een baai. Met weemoed maar berustend in haar lot herinnert ze zich de doden en de levenden, en ziet ze een veelvoud van dingen aan zich voorbijgaan – van de kleinste voorwerpen, de schelpjes van het strand, tot de omringende mensen. Meer dan alleen een levendig portret van een voorbije tijd is deze roman een tijdloze verkenning van de menselijke conditie.

Boeken die verder ter sprake kwamen die de moeite waard waren, Peter Mertens Muiterij, hoe onze wereld kantelt (zie twee blogs geleden, daar heb ik over hem geschreven), Maria Kager, De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, Robert Menasse, De uitbreiding (over de Europese Unie, zijn vorige boek over de EU hebben we gelezen). Rob van Essen, Hier kom ik nog op terug.

Muiterij’ boekstaaft de opwinding van het wereldgebeuren vandaag. Bij ons in Europa staat het leven ook na de pandemie in rep en roer. De energie, het dure en onzekere leven, het gegraai en de overwinsten, de uitholling van wat eerlijk en
sociaal is: alles rommelt en kreunt en ratelt. De Britse summer of discontent beukt als een van de grote golven op rotsen die zij lange tijd niet hebben bereikt. Intussen botst de oude wereldorde met het zuiden. ‘Muiterij!’, roept Washington nu landen zelf kiezen met wie en hoe hun economie uit te bouwen en weigeren kamp te kiezen in een nieuwe ronde van koude oorlog, bommen en bloed. Intussen groeit de economie van de BRICS-landen die van de G7 boven het hoofd. De muiterij van het zuiden en die van het noorden keren zich tegen dezelfde wereldorde, dezelfde monopolies. Als zij elkaar vinden, keert de hoop terug. We beleven de kanteling van onze wereld. ‘Muiterij’ kijkt met nieuwe ogen naar die nieuwe wereld en giet dat in een vorm die even dichtbij en persoonlijk is als collectief en internationaal.

En ook nog Maxim Leo De held van Friedriechstrasse, Annejet van der Zijl, Rijke mensen zijn anders (Bergen speelt een rol), Daniel Kehlman, Tijl (zijn nieuwste boek is Lichtspel), Marijke Schermer, In het oog, Martje van der Brug Zo doen we dat hier.

Gjalt stuurt ons als e-book het boek va Coos Huijsen Ode aan het klootjesvolk, populisme als smoesje van een falende elite.

Is het populisme het grote gevaar van onze tijd? Coos Huijsen ziet er vooral een smoesje in van een progressieve elite om haar eigen falen te maskeren. Om te verhullen hoe weinig gevoel die elite zelf nog heeft voor de belevingswereld van gewone mensen. Sinds de provobeweging in de jaren zestig, die de term ‘klootjesvolk’ afstofte, heeft de linkse avant-garde vooral het narcistische genoegen gecultiveerd om zich van gewone mensen te onderscheiden. Al in de jaren tachtig waarschuwde Huijsen, met name in de PvdA, voor het gevaar van deze hooghartigheid. Voor het overschatten van theoretische kennis ten koste van de wijsheid van gewone mensen en hun dagelijkse ervaringen. Voor het technocratische gelijk en de zogenaamde morele onfeilbaarheid van het verheven wereldbeeld. Voor het dedain jegens het gezonde verstand. In Ode aan het klootjesvolk legt Huijsen het verziekte klimaat en de gepolariseerde verhoudingen in Nederland genadeloos op de snijtafel. Oplossingen zoekt hij in een gezamenlijke, nieuwe definitie van het begrip ‘solidariteit’ op basis van een herwaardering van gelijkheid, gelijkwaardigheid en medemenselijkheid. De elite moet begrijpen dat zij in een moderne democratie alleen legitiem kan voortbestaan in dienstbaarheid.

Er zijn weer heel wat boeken voorbij gekomen de afgelopen weken. Ik heb genoten van Luister van Sacha Bronwasser. Geweldige stijl, boeiende thematiek, een echte aanrader. Geen wonder dat ze al maanden in de top10 staat. Dit boek moet het echt hebben van mond-op-mondreclame, want de vormgeving vind ik abominabel. Ik krijg heel erg veel zin in haar vorige boek Niets is gelogen.

In Niets is gelogen van Sacha Bronwasser opent de Nederlandse kunstjournalist Gala Versluis een tentoonstelling in Kortrijk en maakt ze kennis met de flamboyante arts en mecenas Pé Derkinderen. Een samengeraapt gezelschap gaat met hem op pad voor een ontspannen nazit, maar de avond verloopt heel anders dan gedacht. Door een intense gebeurtenis staat iedereen op scherp. Achteraf blijkt echter dat elke aanwezige het moment anders heeft beleefd; de herinnering is een onbetrouwbare, grillige bondgenoot. Het maakt een precieze reconstructie onmogelijk.

De kunstenaar, de bankier, de gynaecoloog, de galeriehouder, de journalist en de adviseur ervaren ieder de gevolgen van wat zich op deze avond heeft afgespeeld. Hun verhouding tot elkaar, hun ideeën over leven en dood en de rol van kunst kunnen niet hetzelfde blijven.

Met Niets is gelogen heeft Sasha Bronwasser, kunsthistoricus en lange tijd recensent voor de Volkskrant, een ideeënrijke, beeldende roman geschreven waarin oorzaak en gevolg samenvallen, uniek in taal en compositie.

Verder ben ik redelijk ver gevorderd in Aan ons vooraf van Giorgio Fontana, maar gek genoeg ben ik er ineens mee gestopt. Net te veel bekende thema’s van de Italiaanse geschiedenis?? ik weet het niet. Het boek werd de hemel in geprezen.

Het boek wat daarna kwam De kwetsbaren van Sigrid Nunez heb ik zelfs na 30 pagina’s weggelegd. Dat gebeurde niet met het nieuwe boek van Ilja Leonard Pfeijffer Alkibiades. Ondanks de ongelofelijke lange ingewikkelde zinnen waar ik even aan moest wennen greep het me wel meteen en ga ik er zeker in door. Wat een eruditie, wat een verbeelding, echt heel bijzonder. Ik weet nog dat ik Pfeijffer voor het eerst las met het boek Het grote baggerboek, wat een taalrijkdom. En nu kan ik alweer naar de bibliotheek om twee boeken op te halen (ik had er 10 in de reservering staan!!) Christos Chomenidis Niki en David Grann, De maand van de bloemendoder.

In 1920 zijn alle Amerikaanse indianenstammen naar een klein grondgebied verdrongen. Zo ook de Osages. Ze leven in de marge van de samenleving, totdat olie wordt gevonden op hun reservaat in Oklahoma. Plotseling zijn ze het rijkste volk ter wereld. Ze kopen auto’s, bouwen grote huizen en laten hun kinderen studeren aan Europese universiteiten.
Vervolgens worden de Osages een voor een vermoord. Het dodental blijft opgelopen en de zaak komt bij de recent opgerichte FBI terecht. De FBI verknoeit de zaak echter volledig en de jonge FBI-directeur J. Edgar Hoover vraagt Texas Ranger Tom White om de zaak op te lossen. White stelt een undercoverteam samen dat een gruwelijk complot op het spoor komt.

David Grann heeft jaren onderzoek gedaan naar de moordzaak. De maand van de bloemendoder is niet alleen een spannend relaas over een reeks koelbloedige moorden; het onthult ook de schrijnende desinteresse van een samenleving in het lot van de inheemse Amerikaanse volkeren, waardoor de moordenaars zo lang ongestoord hun gang konden gaan.

 Toon minder

Ik las vanmorgen in de Volkskrant een interview met twee politicologen die zich bogen over de onverwachtse uitkomst van de verkiezingen in november. Een opmerking van politicoloog Tarik Abou-Chadi ‘in dat opzicht is links wel schuldig . Al heel lang bedrijft het geen klassenpolitiek meer. In de jaren 60/70/80 beloofden de sociaal-democraten veel meer verandering. Ze hadden een vijand waartegen ze campagne voerden, het kapitalisme’. En hij zegt ook dat omdat de sociaal-democraten een technocratische stijl hebben aangenomen als een deel van het establishment worden gezien. Daardoor is er een vacuüm ontstaan waarin radicaal-rechts een nieuw klassen-narratief heeft kunnen creëren.

In België is momenteel iemand actief die het wel lukt om een nieuw narratief te ontwikkelen voor links. Ik las een maand geleden in de Groene Amsterdammer over de Belg Paul Mertens, waar ik heel enthousiast van werd. Hij heeft al 9 boeken op zijn naam staan waarin hij kritische academische analyses van het mondiale kapitalisme weet te vertalen in opzwepende publieksboeken door ze te illustreren met goedgekozen voorbeelden van gewone burgers die in opstand komen. In 2008 begon zijn strijd tegen het kapitalisme in het boek Op mensenmaat , waarin hij laat zien wat er mis is met een economie en een politiek die op de leest van het grootkapitaal is geschoeid. Met zijn boek Hoe durven ze? waarin hij een aanval doet op de technocraten van Brussel met hun genereuze reddingsactie van banken en financiële instellingen (een verpauperingsmachine voor de werkende klasse) werd hij een BB, bekende Belg (het boek werd omgezet in een vijfdelige web-serie). Tussendoor schreef hij nog Graailand (over belastingontduiking) en Ze zijn ons vergeten (over ‘de onmisbaren die in de coronajaren het meest te lijden hadden). En nu is er zijn nieuwste boek Muiterij (0ver hoe het mondiale kapitalisme de belangen van de bezittende klasse dient en die van de werkende klassen schaadt) waarin hij weer pleit voor de strijd die voor de werkende klassen overal hetzelfde is en die dus mondiaal moet worden…’Als we de muiterij van het noorden de hand kunnen laten geven aan de muiterij van het zuiden, en andersom, kunnen we de wereld doen laten kantelen in de democratische, sociale en ecologische richting die onze planeet nodig heeft’. Ik ben natuurlijk meteen naar de bibliotheek gerend om dat boek te halen, maar de naam Paul Mertens kwam niet eens in het bestand voor!!! Verder legt het boek ook goed uit waarom extreem rechts zo aantrekkelijk is geworden overal in Europa (vals gemeenschapsgevoel, bieden van zekerheden). Het kapitalisme is er op gericht om de mensen klein te maken, zich breekbaar te laten voelen, eenzaam ook. De arbeidersbeweging is bedoeld om om dat te bestrijden, zonder jou zou alles niet bestaan. Dus moeten we klassen weer terug voorop zettenen daar het narratief omheen plooien. Er moet weer gehamerd op het aambeeld van de klassenstrijd…We moeten naar een ander systeem. Nou ja, ik zou zeggen, lees dat artikel van Ewald Engelen in nummer 4 van de Groene in de serie Vroedkundigen van het nieuwe. Jammer dat ik daar niets van teruglees in het artikel vandaag in de Volkskrant. Misschien moet ik het boek maar zelf gaan kopen.

Wat heb ik wel gelezen de afgelopen weken; Wie het mooist valt van Sara Novic (0ver de gevolgen van de oorlog in voormalig Joegoslavië), Onlusten van J.G. Farrell (in gestopt, geen zin in oorlog Engeland/Ierland), Monika Helfer Bagage (mooi over invloed familie op een leven) en als laatste een verrassend boek De wereldwandelaars, een verbond van idealisten van Wim Willems. Dat is mooi, ik ben begonnen met een idealist en ik eindig met een boek waarin het idealisme nog hoogtij vierde. Heel leuk om te lezen, vanavond verder….

Ze werden voor een dubbeltje geboren. Geestdriftige jonge mannen en vrouwen, twintigers, afkomstig uit volkswijken in Den Haag, Delft en Amsterdam. Ze vonden elkaar in hun idealen: geheelonthouders waren ze, vegetariërs, pacifisten, strijdend voor sociale gelijkheid en op zoek naar vrijheid in de natuur. Ze noemden zichzelf ‘wereldwandelaars’, en in de zomer van 1911 vertrokken ze vanaf de Dam voor een voetreis van jaren. Onderweg deden ze voor kranten en tijdschriften verslag van hun avonturen – tot de Grote Oorlog uitbrak en de kleine karavaan in Palestina met een schok tot stilstand werd gebracht.
Wim Willems, zelf opgegroeid in een arbeidersgezin, reconstrueert de strijd die de vrienden moesten voeren om los te breken uit het milieu waarin ze opgroeiden. Hij volgt de reizigers niet alleen op hun tocht door Europa en het Midden-Oosten, maar gaat ook op zoek naar de bronnen van hun idealisme en laat zien hoe het hun verging toen ze ouder werden.
Zijn idealen, hoe vurig beleden ook, wel bestand tegen de tand des tijds?

Even om wat te delen met mensen die zich niet op de hoogte houden van de dingen rondom KI. Dit is wat ik de afgelopen weken heb bijgeleerd over terminologie bij KI (de Volkskrant van 20 januari)

AGI: Artificial General Intelligence; een vorm van AI die de mens op (bijna) alle vlakken overstijgt, P(doom); de kans dat AI de mensheid vernietigd, X-risk; existentieel risico als gevolg van de komst van AI, het ultieme risico, het verdwijnen van de mensheid, AI-pocalyps; het idee dat de mens naar de afgrond stevent als gevolg van de komst van AGI, Effectief altruïsme (EA); beweging die maximaal goed wil doen. Omdat veel EA’ers geloven dat AI het einde van de mensheid betekent, willen ze AI aan banden leggen, Effectief accelerationisme (e/acc), blind geloof in versnelling van de technologie, het tech-optimisme, Posthumanisme, het idee dat de huidige menselijke vorm gelimiteerd is, aanhangers vinden het een logisch gevolg dat een non-biologisch bewustzijn uiteindelijk de mens vervangt, Longtermisme; ethische filosofie die het belang benadrukt van het overwegen van langetermijngevolgen van onze acties en beslissingen, onder AI-ethici vaak ook gebruikt als pejoratief, Tescreal; verzamelnaam van AI-ethici om de invloed van rijke (en problematische) denkbeelden van veel AI-investeerders en ondernemers te duiden (acroniem voor transhumanisme, extropisme, singularisme, cosmisme, rationalisme, effectief altruisme en longtermisme.

En ook nog; De paperclip van Bostrom; hierin stelt de filosoof Bostrom zich een superintelligente AI voor die als taak heeft, zo veel mogelijk paperclips te produceren. De doelstellingen van deze AI kunnen vervolgens in conflict komen met die van de mensheid omdat beide entiteiten strijden om dezelfde grondstoffen. Om zijn taak te volbrengen zou de AI kunnen besluiten de mensheid uit te schakelen. De paperclip van Bostrom staat inmiddels symbool voor het X-risico van AI.

Iedereen was enthousiast over Philip Claudel‘s Grijze zielen en Schemering. Minpuntje was dat als je de boeken achter elkaar las je het gevoel kreeg dat je hetzelfde boek las. Het boek voor de volgende boekenclub wordt Ghassan Kanafani, Mannen in de zon. Een boek over de Palestijnse problematiek. het boek kreeg afgelopen week 5 sterren. Agnes stelt voor dat we elke keer een persoon probeert aan de hand van 6 criteria, te weten: Thema, motief, Titel, Structuur, Tijd en ruimte, Schrijfstijl een boek te lezen. Voor de volgende keer ben ik dat.

Begin jaren ’50. In de woestijn tussen Irak en Koeweit staat een grote vrachtwagen stil. In de lege watertank zitten drie Palestijnse mannen, happend naar adem. De chauffeur, ook een Palestijn, is uitgestapt bij een douanepost. Terwijl de temperatuur in de watertank oploopt, probeert hij toestemming te krijgen verder te rijden. De drie mannen, die elk een generatie Palestijnen vertegenwoordigen, hebben één gemeenschappelijk doel: de ellende in de vluchtelingenkampen ontvluchten en in Koeweit een beter leven opbouwen. ‘Mannen in de zon’ (1963) is het verhaal van Palestina, van de Nakba (de verdrijving van de Palestijnen in 1947-1949) en het vluchtelingenvraagstuk, vandaag de dag actueler dan ooit. Met Mannen in de zon vestigde Ghassan Kanafani voorgoed zijn naam, niet alleen in de Arabische wereld, maar ook in Europa en Amerika Ghassan Kanafani werd in 1936 geboren in Akka. In 1948 vluchtte zijn familie naar Libanon en vestigde zich uiteindelijk in Syrië. Kanafani was leraar, journalist en schrijver. Daarnaast was hij actief in het Palestijnse verzet. Tot zijn dood in 1972 was hij woordvoerder van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP) van George Habash. Kanafani geldt als de pionier van de Palestijnse verzetsliteratuur.

Andere vermeldingswaardige boeken waren: Georgi Gospodinov Schuilplaats voor andere tijden, Marc Daniel van Biemen, Violist, spelen en leven in het Koninklijk Concertgebouworkest, Mathieu Segers, Reis naar het continent, Nederland en de Europese integratie 1050 tot heden en Grip van Stephan Enter.

Verder nog Nicolas Mathieu, Connemara ) was al eerder voorbij gekomen, Marja Pruis, Huiswerk, Michel de Montaigne, De essays, David Gramm, Schipbreuk van de Wager, een bloedstollend verhaal over muiterij, waanzin en een strijd op leven en dood (ga ik zeker lezen).

Op 28 januari 1742 spoelde een bouwvallig schip aan op de kust van Brazilië. In het ruim bevonden zich dertig uitgemergelde mannen, overlevenden van de bemanning van HMS The Wager. Een Brits schip dat in 1740 uit Engeland was vertrokken voor een geheime missie. Tijdens de achtervolging van een Spaans galjoen verging het schip in slecht weer voor de kust van een verlaten eiland vlak bij Patagonië. Na maanden van ontberingen slaagde de bemanning erin van wrakhout een boot te maken. Meer dan honderd dagen doorkruisten zij de woeste zeeën. Bij terugkomst in Engeland werden ze onthaald als helden.

Zes maanden later landde een ander, nog bouwvalliger vaartuig op de kust van Chili. Aan boord bevonden zich drie schipbreukelingen van diezelfde HMS The Wager. Maar zij vertelden een heel ander verhaal van wat zich na het vergaan van hun schip had afgespeeld. De dertig matrozen die eerder in Brazilië aan land waren gekomen, waren volgens hen geen helden, maar muiters. Terwijl de beschuldigingen van verraad en moord over en weer gingen, riep de Admiraliteit een krijgsraad bijeen om te bepalen wie de waarheid sprak. Het werd een kwestie van leven of dood – wie door de rechtbank schuldig werd bevonden, zou worden opgehangen.

Verder wordt nog de vierdelige serie Niemand die het ziet op NPO 2 van Huib Modderkolk vermeldt als te bekijken waard (een vervolg op zijn boek Het is oorlog, maar niemand die het ziet) en de serie Magellan op Arte.

Vanochtend las ik een leuk artikel in de Volkskrant naar aanleiding van het boek van Dik van der Meulen en Alexander Reeuwijk, Mesjogge bezitsdrang, brieven van twee boekenverzamelaars. De verzamelaars kunnen steeds minder naar antiquariaten omdat die in grote getalen ten onder gaan en moeten uitwijken naar boekwinkeltjes.nl en bol.com. Alleen al in Bredevoort, zijn er van 50 antiquariaten nog maar een paar over. De oorzaak voor dit fenomeen is even simpel als schrijnend, de huren van panden zijn te hoog. Des te opvallender is de stad Deventer die nog in het bezit is van 6 antiquariaten omdat de prijzen daar beduidend lager liggen dan in steden als Amsterdam, Rotterdam, den Haag enz. Maar het aardige is dat in Deventer 30% van de bezoekers van de antiquariaten onder de 30 is die op zoek is naar Engelse literatuur. En het grappige is dat ik me dat fenomeen ineens opviel het laatste half jaar in de kringloopwinkel waar ik werk. We hadden een enorme partij Engelse boeken binnen gekregen en de boeken voor jongeren vlogen de deur uit (bijvoorbeeld de boeken van Darren Shan die een noodloot serie schreef). De ouderen titels lopen minder goed, maar zodra we moderne schrijvers binnen krijgen verkopen die goed en weten jongeren die te vinden. In het artikel werd niet vermeld dat steeds meer mensen/verzamelaars de kringloop boekwinkels ontdekken als alternatief. Heerlijk neuzen in volstrekt willekeurige collecties. En onder jongeren schijnt er toch ook nog steeds verzameld te worden, getuige de prijs die dit jaar voor het eerst wordt uitgereikt door de Amsterdam International Antiquarian Book Fair aan jongeren onder de 30 die een verzameling opbouwen rondom een thema. Ues boekenclub heeft ook als vast onderdeel een verzamelaar met zijn collectie, regelmatig een hele leuke verrassing. Ik heb ooit bedacht dat als antiquariaat De Alkenaer op het Ritsevoort er mee zou stoppen ik die graag zou overnemen. Ik kom er nog steeds regelmatig als ik iets zoek wat ik nergens kan vinden. Het meest recent Joachim Storig Geschiedenis van de filosofie in 2 delen. En tot mijn grote blijdschap is de winkel recentelijk gedeeltelijk overgenomen en uitgebreid met een ruimte voor debat, lezingen en voorstellingen. Ze vragen nog vrijwilligers dus wie weet of ik me daar aan ga melden. Ik raad Alkmaarders aan om eens op de website te gaan kijken want de lezingen zijn betaalbaar, actueel op goede tijden (zondag namiddag).

Ik had de afgelopen 6 weken geen blog geschreven maar hier een paar titels die door mij zijn gelezen de afgelopen tijd; Fernando Arrabal, Baal Babylon,heel fasinerend over zijn verknipte jeugd in Spanje (het ultieme boek over wreedheid staat er in het voorwoord), Baltasar Gracian, Handorakel of de kunst der voorzichtigheid uit 1647 maar nog zo toepasbaar alsof het gisteren geschreven is, De halfbroer van Lars Saabye Christensen (met veel plezier gelezen, over een verknipt gezin waar veel om te lachen valt). En ik ben nu bezig met de biografie over Michel de Montaigne van Sarah Bakewell,Hoe te leven, een leven van Montaigne in een vraag en twintig antwoorden (had ik zo maar eens zin in).

Stoïcisme, scepticisme, humanisme, geschiedenis en meer. Als je interesse hebt in deze onderwerpen, zal het je goed doen om dit boek te lezen. Sarah Bakewell’s take op Montaigne is een prachtig startpunt. Een intrigerend figuur, die zijn rijke leven heeft vastgelegd in zijn Essay’s. Sarah Bakewell combineert dit met het tragische tijdperk waarin hij leefde en de daaropvolgende eeuwen met betrekking tot zijn werk. Doordat de namen, woorden, data en illustraties van tijdsgenoten uitvoering worden gebruikt, geeft het een aangename, realistische, visuele ervaring van het 16e eeuwse Frankrijk. Geteisterd door burgeroorlogen, plaag, wetteloosheid. In andere woorden: tragedie.

De reacties op het boek Als je het licht niet kunt zien van Anthony Doerr leverdeverschillende levendige reacties op. Van groot leesgenot tot te Amerikaans in de karakters of te veel een constructie. Wel heel bijzonder, vanaf 2 november is er een serie op Netflix, gebaseerd op dit boek. De recensie daarover afgelopen zaterdag in de Trouw was matig, wel heel spannend met veel cliffhangers. Ik ga de serie zeker kijken. De volgende boekenclub lezen we twee boeken van Philippe Claudel, Grijze zielen en Schemering, zijn nieuwste boek.

Boeken die verder aan de orde kwamen en de moeite waard zijn: Cees Nooteboom, Rituelen (superieure roman), Ken Follett, Pilaren van de aarde (deel van een trilogie (of nog meer??) Brug naar de hemel en Het eeuwige vuur), Arnon Grunberg, De vluchteling, de grenswacht en de rijke jood (essays over de huidige vluchtelingenproblematiek), Benjamin Labatut, De maniac (biografie van Johnny von Neumann), Het graf van de wever Seumas O’Kelly (juweeltje), Philip Blom, De opstand van de natuur (superleuk, wat er op het spel staat momenteel), Alles moet mooi zijn aan de mens, Sasha Marianna Salzmann, De violist van Marc Daniel van Diemen, Saskia Noort, De nazaten (alleen leuk omdat het grotendeels in Bergen en Bergen aan zee speelt). Brett Easton Ellis, Scherven, Irene Vallejo, Papyrus, de geschiedenis van de wereld in boeken, Raynor Winn, De wilde stilte (een mooi verhaal, vervolg op Het zoutpad).

Briljant boek.’ – Neue Zürcher Zeitung Hoe kan men ‘glorieus’ zijn in een land waar corruptie en onderdrukking heersen, waar alleen diegenen overleven die zich onderwerpen aan het regime? Hoe moet men deze ervaring te boven komen als er niet over gesproken wordt, zelfs niet na de emigratie en zelfs niet met de eigen dochter? ‘Wat zien ze als ze met hun Sovjet-ogen door de gordijnen naar de binnenplaatsen en straten van een Oost-Duitse stad kijken?’ vraagt Nina als ze denkt aan haar moeder Tatjana en haar vriendin Lena, die halverwege de jaren negentig Oekraïne verlieten, in Jena strandden en daar opnieuw begonnen. Lena’s dochter Edi vraagt er al lang niet meer naar, ze wil niets met haar afkomst te maken hebben. In Alles moet mooi zijn aan de mens vertelt Sasha Marianna Salzmann over tijden van omwenteling, van de ‘vleesmolen-tijd’ van de perestrojka tot het huidige Duitsland; hoe systemen desintegreren en mensen worden meegesleurd in de maalstroom van gebeurtenissen. Salzmann volgt vier levens en traceert vol empathie en met grote intensiteit de onverbrekelijke verstrengeling van generaties, door tijd en ruimte heen. ‘Mooier kun je niet vertellen over de pijn van wat verloren is gegaan.’ – Deutschlandfunk Kultur. Ik kreeg hier wel zin in.

Een duizelingwekkende, caleidoscopische roman over de vernietigende chaos die schuilt in de geschiedenis van computers en AI.

Johnny von Neumann was een enigma. Als jonge man verbijsterde hij zijn omgeving met zijn monomane jacht op de onwrikbare grondslagen van de wiskunde. Maar toen zijn geloof in dit allesomvattende systeem afbrokkelde, begon hij zijn wonderbaarlijke intellect in te zetten voor de machthebbers. Terwijl hij ondoorgrondelijke computersystemen ontwierp, en daarmee hielp bij de ontwikkeling van de atoombom, begaf zijn werk zich steeds meer op gebieden die buiten het bereik van menselijk begrip en controle lagen.

In De MANIAC vervlecht Benjamín Labatut feit met fictie in een sprankelende reis naar de randen van het rationele denken. Het verhaal gaat terug tot het conflict in de vroege twintigste eeuw over tegenstrijdigheden in de natuurkunde en tot de vooruitgang in vormen van kunstmatige intelligentie die de mens overtreffen. Dit is een verbijsterend verhaal over de waanzinnige dromen van de rede.

Verder werd nog getipt Ancient Apocalypse (moet rond 12.800 jaar gebeurd zijn en daar is en grote beschaving ten onder gegaan( op Netflix), in recensies wordt deze serie totaal de grond ingeboord. Omdat ik zoveel van de gebouwen waar hij langs gaat heb gezien (Mexico, Malta, Turkije)vond ik het heel leuk om te zien. Over het wetenschappelijke gehalte laat ik me maar niet uit.