We waren bijna allemaal enthousiast over Caledonian road van O’Hagan. Wel een gitzwart wereldbeeld maar wat een veelheid aan personages die allemaal kunstig met elkaar verbonden worden en zo de uitholling van de maatschappij in Londen laat zien. Het volgende boek wat we gaan lezen is De Pool van Coetzee (over de onmogelijke liefde tussen een oude pianist en een veel jongere vrouw, gescheiden door taal en cultuur). Andere voorstellen die we nog even laten liggen zijn De vegetarier van Han Kang, die afgelopen week de Nobelprijs voor literatuur heeft gekregen en Robert Musil De verwarring van de jonge Torless.

Boeken die buiten het boek om werden besproken of gelezen: Rashid Khalidi De honderdjarige oorlog tegen Palestina, een geschiedenis van kolonialisme en verzet. David Grosman, De prijs die we betalen (een noodzakelijk boek), Ian McEwan Suikertand, Jonathan Coe Bournville, Rob van Essen, Ik kom hier nog op terug, Sasha Bronwasser. Luister en Anya Niewierra Nomade (stylistisch zwak, overlopend van veel te veel emoties en onwaarschijnlijk plot, jammer van de research). Nog een tip van Gjalt, de serie Monsters op Netflix.

Al jaren becommentarieert David Grossman in internationale bladen (The Guardian, De Standaard, Frankfurter Allgemeine Zeitung, The New York Times en vele andere) ‘de situatie’ in Israël en Palestina. Maar wat kun je na de terreuraanval van 7 oktober en de gebeurtenissen die daarop volgden, anders dan je afschuw en vertwijfeling uiten? David Grossman zou zichzelf niet zijn als hij na de eerste schok niet de noodzakelijke pijnlijke vragen zou stellen: Hoe heeft dit bloedbad op Israëlisch grondgebied kunnen plaatsvinden? Waarom heeft de regering Netanyahu, al jaren bezig met haar schandalen, Gaza en de Palestijnen daar volledig uit het oog verloren? En ‘wie zullen wij Israëliërs zijn als we na deze tragedie herrijzen uit de as?’ In tien essays schetst Grossman de (voor)geschiedenis van 7 oktober als een serie van desastreuze beslissingen van een nationalistische en alleen op machtsbehoud gefocuste regering, voor wie taal, cultuur en de vrijheid van het denken geen onbetwistbare waarden meer zijn. En: is er onder deze deplorabele toestanden überhaupt nog een perspectief van een ‘naast elkaar’ denkbaar?

Boeken waar ik in ben begonnen en die ik weer heb weggelegd, Michele Kahn Exil in Sjanghai (oorlogsboek over de joden toe tijdens WO2 hun toevlucht zochten in China) en Haldorr laxness Aan de voet van de gletsjer (hoe gek en af en toe grappig het boek ook was het was vooral heel gek). Hij kreeg ook de Nobelprijs voor de literatuur!!.

De bisschop van IJsland stuurt een jonge priester, Gebi, naar de pastoor van een afgelegen parochie aan de voet van de Snæfellsgletsjer om de klachten over pastoor Jon Primus te onderzoeken. Zo
zou de man bijvoorbeeld de doden in zijn parochie niet meer begraven. De bisschop drukt Gebi op het hart om objectief te werk te gaan: ‘Ik vraag om feiten. De rest is mijn zaak.’ Daarom neemt Gebi
een bandrecorder mee om zijn gesprekken met de priester en de parochianen op te nemen. De nuchtere, esoterische beschouwingen van de dorpsbevolking laten zich echter niet zo makkelijk op band vangen en Gebi raakt verwikkeld in allerlei vreemde situaties.

We waren allemaal redelijk enthousiast over het boek van Joost de Vries Hogere machten. De keuze voor het volgende boek was tussen Guido van Heulendonck De kroon met twee pieken en Caledonian road van Andrew O`Hagan. Het werd de laatste. Jean Christophe van Romain Rolland (die we eerder voorgesteld hadden als volgende boek) blijkt het toch niet op te kunnen nemen tegen De Thibaults van Roger Martin du Gard. Voor aanvang werd nog even een discussie gevoerd over het wel of niet nemen van een nieuwe vaccinatie. We waren niet unaniem voor, er kleven toch risico´s aan.

Londen, mei 2021. Campbell Flynn, kunsthistoricus en intellectuele celebrity, betreedt het rijk van de middelbare leeftijd. Gevoed door een behoefte aan bewondering en de fijnere dingen van het leven neemt hij mensen niet half zo serieus als zij zichzelf nemen. Hetgeen de eerste van zijn vele fouten zal blijken.
De tweede? Milo Manghasa, zijn briljante en provocerende student. Milo komt uit een onbekende en onzekere wereld, hij heeft ervaringen en ideeën die zijn docent prikkelen. Maar hij heeft ook een plan.
In de loop van een gevaarlijk jaar zal een web van misdaden, geheimen en schandalen aan het licht komen, en Campbell Flynn zal zichzelf misschien niet kunnen beschermen tegen de verpletterende ontmaskering van alle privileges die hij bezit. Maar hij wist het altijd al: als zijn leven zou instorten, zou dat in de openbaarheid plaatsvinden.
Acht jaar schreef Andrew O’Hagan aan Caledonian Road, zijn magnum opus: een roman over rijken en armen, bevoorrechten en achtergestelden, mensen mét en zonder moreel besef. Het is een roman van victoriaanse proporties en onbetwistbaar een monumentaal boek voor onze tijd.

Boeken die verder ter sprake kwamen: Otto de Kat Bericht uit Berlijn en Autobiografie van een flat (meerdere enthousiaste reacties gezien her en der) Frank Nellen, De onzichtbaren (zie vorige blog), Pia van Egmond, Tijd om te gaan (dystopische roman over leeftijdsdiscriminatie tijdens nucleaire aanslagen in Europa), Hein de Haas Hoe migratie echt werkt, het ware verhaal achter migratie aan de hand van 22 mythen (zou alle politici moeten lezen), Sebastian Barry De verre voortijd, Georgio Barsani De tuin van de familie Finzi -Contini, Ger Groot De geest uit de fles, hoe de moderne mens werd wat hij is, Hallie Rubenhold, De 5 van Whitechapel, de verborgen levens van de vrouwen die werden vermoord door Jack de Ripper (zie vorige blog), Karen Armstrong Een geschiedenis van god, Rienk Vermij, De geest uit de fles, de verlichting en het verval van de confessionele samenleving.

Haye vraagt nog even aandacht voor het programma van het Vredeskerkje in bergen aan Zee waar binnenkort 5 lezingen worden gehouden met als thema Waar trekken we de grens. Hij houdt ons op de hoogte.

Bijna twee maanden geen blog geschreven, te wijten aan een overlijden in de familie. Ik heb een aantal weken suf naar de tv zitten kijken. Ik moest een huis ontruimen, een crematie voorbereiden. Het was allemaal heel uitputtend, ook emotioneel. Toch ben ik wel een aantal keren begonnen in boeken die ik dan toch weer weglegde.

De boen die ik weglegde; De 5 van Whitechapel; de verborgen levens van de vrouwen die werden vermoord door Jack the Ripper van Hallie Rubenhold (heel interessant, maar na een dode had ik wel een beeld van wat de rest zou inhouden, research is indrukwekkend), Pulixi Piergiogio, Het eiland van de zielen (ik werd getrokken door de vergelijking met het eerste seizoen van De True Detective), Paul Lynch Lied van de profeet (ik had geen zin in een dystopie die zo dichtbij lijkt). Misschien geef ik die later nog een tweede kans. En als laatste nog een boek over het werk van Camus, waarvan ik de titel niet meteen kan achterhalen. Het was te zware kost, jammer.

Boeken die me wel meteen boeiden; Frank Nellen, De onzichtbaren, zijn stijl spreekt me heel erg aan (ik heb meteen zijn debuutboek Land van Dadels en prinsen besteld), Jente Posthuma Dingen waar ik liever niet aan denk (over verlies van een dierbare kwam overeen met mijn eigen gemoedtoestand),

De onzichtbaren is een gedurfd meesterwerk, zoals zelden vertoond in onze literatuur.’ De Limburger Kiev, eind jaren tachtig. Het eens zo machtige Sovjetimperium wankelt. Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani’s jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek. Zijn tocht voert hem langs zonderlinge mensen en oorden waar niemand meer iets te zeggen heeft. In gedachten keert hij terug naar de verhalen die Pavel hem vroeger vertelde. Verhalen over kosmonauten en onvermoeibare arbeiders, over de komst van een paradijs op aarde. Wat is er gebeurd? Waarom is Pavel verdwenen? En wat is er nog over van zijn dromen van vroeger? Met elke stap komt Dani dichter bij de onthulling van een pijnlijke geschiedenis.

De boeken die nu nog op me liggen te wachten, De bewaring van Yael van der Wouden, en Houten kruisen van Roland Dorgeles.

Houten kruisen bij verschijning in 1919 ontvangen als een meesterwerk en een onmiddellijk succes, is in Frankrijk altijd onverminderd populair gebleven en wordt doorgaans in één adem genoemd met Het vuur van Henri Barbusse. Het heeft dezelfde klassieke status als een onvervangbaar contemporain document van de Grote Oorlog. Geënt op de aantekeningen die korporaal Lécavelé (die schreef onder de nom de guerre Dorgelès) vanaf augustus 1914 maakte tijdens zijn periode als vrijwilliger in de loopgraven, is het naar de vorm een traditionele oorlogsroman. Maar wel van een auteur die de gruwelen recht in het oog ziet en, nog compromislozer dan Barbusse, ook de executie van een frontsoldaat (wegens insubordinatie) expliciet aan de orde stelt.
Het allesoverheersende thema van de dood en de onvoorwaardelijke afwijzing van de oorlog kunnen niet verhinderen dat andere tonen doorschemeren: heroische tonen en de evocatie van vreugde en levenslust, als het ware om de oorlog achteraf toch nog zin te verlenen. Centraal staat de camaraderie van de soldaten, die bij het thuisfront op onbegrip en overschilligheid stuiten maar die gemeen hebben dat ze een onuitsprekelijke, niet-mededeelbare ervaring samen hebben ondergaan.

 Toon minder

We waren allemaal heel enthousiast over De tienduizend dingen van Maria Dermout, behalve een lid dat liever de boeken van P.A.Daum (verzamelde romans) ging lezen. Over het boek van Adriaan van Dis, De kolonie mept, over witte arrogantie en voortschrijdend inzicht, een denkoefening en leesreis, was iedereen het eens. Het boek dat we voor volgende keer gaan lezen is van Joost de Vries, Hogere machten. Ik ben ooit in zijn eerste boek Clausewitz begonnen, maar ik herinner me dat ik dat een ‘moeilijk’ boek vond.

De jaren dertig van de vorige eeuw. James Welmoed ontmoet Elizabeth van Elzenburg. Hij is een sociaal ambitieuze ambtenaar, geslepen, schijnbaar stoïcijns. Zij is een schrijver in de dop, uitbundig, avontuurlijk, onverslaanbaar bijdehand. Niets hebben ze met elkaar gemeen – behalve dan dat ze niet kunnen ophouden aan elkaar te denken.
Wat volgt is een affaire die door de decennia brandt en zich in geheime kamers afspeelt, terwijl buiten de wereld halsoverkop verandert. Van het koloniale Bandoeng naar Londen tijdens de Blitz, en van het naoorlogse Den Haag tot het revolutionaire Caïro: de twee geliefden ervaren verleiding en afscheid, schaamte, succes, ijdelheid, liefde en verraad – en toch weer liefde.
Hogere machten is een daverend meeslepende vertelling, een liefdesroman zoals je ze zelden nog tegenkomt, van de met de Gouden Boekenuil en Frans Kellendonkprijs bekroonde Joost de 

Een greep uit de boeken die verder nog ter tafel kwamen; Murat Isik, In de mist van Golden Gate Park (teleurstellend), Claire Keegan, Pleegkind (mooi), Wolgakinderen van Guzel Jachina, Kamel Daoud, Moussa of de dood van een Arabier (over witte arrogantie gesproken), Zomertijd, J.M.Coetzee, Bas von Benda-Beckman, Het kleedje voor Hitler (verkeerde titel voor een fantastisch boek), en Cecile en Elsa, strijdbare freules van Elisabeth Leijnse.

Verder stuurt Cor ons het boek van Paul Auster, Het maanpaleis op, en zal Gjalt ons een artikel uit de Groene Amsterdammer opsturen over Israël, Het nationaal-zionisme van het “tweede Israël”. Een artikel over de scheidslijn tussen de oorspronkelijke Holocaust joden uit Europa, De Asjkenazische (de liberale joden) en de Mizrahim(grotendeels extreemrechts) joden die later kwamen uit Afrika, Turkije en het Midden-Oosten. Deze laatste had als brug kunnen dienen tussen Israel en de omringende Arabische landen maar doordat ze gediscrimineerd werden door de eerste groep in de Joodse staat hebben zij zich aangepast aan de heersende cultuur en zijn uiteindelijk de boventoon gaan voeren in het huidige Israël.

Een paar weken geleden had ik een team va de NTR voor het programma Andere tijden op bezoek. Er wordt een serie gemaakt over afstandsmoeders, en ik was uitgekozen voor een interview (het wordt rond november uitgezonden). Het eerste wat de interviewer opmerkte bij binnenkomst was dat ik bijna geen boeken had. Ik zei dat ik bibliothecaris was en mijn boeken voornamelijk leende bij de bibliotheek. Ik koop ook wel wat boeken in kringloop, maar die geef ik meestal weer door. Vorige week las ik in de VPRO-gids iets over de inrichting va boekenkasten. Momenteel is bookshelf wealth helemaal je-dat. Dat betekent dat je behalve boeken ook andere dingen als beeldjes, schilderijtjes, schelpen enz. in je kast zet. Laat mijn kast er nou al jarenlang zo uit zien. Er kwamen in dat artikel allemaal termen voorbij waar ik nog nooit van had gehoord zoals cottage core, grandpa chic, quiet luxury, darc academic, old money look, backward book, je kunt je bij sommige woorden wel wat voorstellen. Er bestaat een website Ultimate library, waar je een team van bibliofielen kunt huren die overal boekenkasten inricht. Ik heb nog meegemaakt dat de bibliotheek overging op een andere indeling van boeken en de sortering op kleur of grootte was voor ons allemaal een gruwel. Boeken als uithangbord in plaats van geestelijke verrijking.

Maar genoeg over de buitenkant van boeken, wat heb ik allemaal gelezen de afgelopen maand. Er kwam weer veel voorbij wat mij maar matig boeide, bijvoorbeeld De polyglotten van William Gerhardie (gestopt), Het volle leven van John Fante (stukken overgeslagen), Apocalysofie van Lisa Doeland (te filosofisch). Het boek van Kamel Daoud Moussa of de dood van een Arabier, raakte me wel. In dit boek een antwoord op het boek De vreemdeling van Albert Camus. De Arabier die in dit boek geen naam krijgt. krijgt in dit boek een geschiedenis, tegen de achtergrond van het koloniale bewind in Algerije en de westerse blik op de ander, heel bijzonder.

Wat me ook enorm heeft geboeid is Het kleedje voor Hitler, een familiegeschiedenis van Bas Benda- von Beckman en Het negerboek van Lawrence Hill.

Aminata is nog klein als ze uit Afrika wordt weggevoerd, de hel van een slavenschip weet te overleven en terechtkomt op een indigoplantage in South Carolina. Ze groeit op in gevangenschap, maar weet zich dankzij haar doorzettingsvermogen en intelligentie vrij te maken. Wat volgt is een uitzonderlijke reis via Canada, terug naar Afrika en ten slotte naar Londen. Lawrence Hill noemde zijn roman naar The Book of Negroes, het Engelse maritieme register waarin de gegevens van drieduizend vrijgemaakte slaven zijn vastgelegd die in 1783 vanuit Manhattan naar Canada zeilden om er vrijheid te verkrijgen. Meer dan 40.000 ex. verkocht!’ Terechte bestseller.’ Schitterend, schokkend en ontroerend.’ Margriet’ Aangrijpend en aanstekelijk.’ het Parool’ De aantrekkingskracht van Het negerboek schuilt in zijn tweeledige karakter. Door de ogen van een memorabel hoofdfiguur krijgen we aspecten van slavernij te zien die we al kenden […] Tegelijkertijd wordt de literatuur verrijkt met een relatief onbekende geschiedenis.’

Opgroeiend in een Duits-Nederlands gezin raakte Bas von Benda-Beckmann al vroeg gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Toen hij dertien was hoorde hij voor het eerst dat zijn oudtante Luise de weduwe was van Hitlers trouwste generaal, Alfred Jodl, die tijdens het Proces van Neurenberg als oorlogsmisdadiger ter dood was veroordeeld. Later volgden meer verhalen, zoals dat van Luises jongere zus Tini, die eerst partijlid werd maar later een relatie kreeg met een half-Joodse arts en bevriend raakte met een van de samenzweerders tegen Hitler.
Von Benda-Beckmann ging op zoek naar het naziverleden van zijn grootouders en oudooms en -tantes, die de grote geschiedenis van zo dichtbij meemaakten. Hij stuitte daarbij op de anekdote over het kostbare tafelkleedje met jachttaferelen dat de familie aan Hitler zou hebben geschonken. Wat klopt er eigenlijk van dit verhaal en wat zegt het ons over de omgang met het naziverleden in Duitse families?

Vandaag heb ik van een collega uit de kringloop ook een boek meegekregen waar ik wel zin in had van Elisabeth Leijnse, Cecile en Elsa, strijdbare freules; een biografie.

Twee zussen, dochters van het progressieve aristocratengezin De Jong van Beek en Donk, groeien op als freules én als strijdbare vrouwen. Cécile (1866-1944) trouwt met de steenrijke Haagse projectontwikkelaar Adriaan Goekoop. In plaats van ondernemersvrouw wordt ze de schrijfster van de immens succesvolle feministische roman Hilda van Suylenburg (1897) en presidente van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid (1898). Als de tentoonstelling haar deuren sluit, wordt Cécile door haar man het huis uit gestuurd. Elsa (1868-1939) huwt geen geld maar genialiteit: de componist Alphons Diepenbrock. In Amsterdam vestigt ze de eerste privépraktijk voor logopedie. Haar huwelijk houdt stand door haar trouw aan een man die zijn vrouw niet kan beminnen zolang zijn moeder leeft, en die daarna voor verleidingen bezwijkt. De zusters, in hun jeugd innig verbonden, maken elkaar in het volwassen leven bittere verwijten over hun keuzes.

En dan is het toch ineens van gekomen, een nieuwe heup, versleten tot letterlijk op het bod. Dat betekent dus heel veel tijd om te lezen. Herstel tijd duurt tussen de 6 en 12 weken en ik zit mooi voor op het schema, want misschien mag ik volgende week al weer fietsen. De eerste ervaring voor mij in het ziekenhuis, bijzonder. Het leek lopende band werk, vier op een ochtend, ga er maar aan staan. Ik mocht oxycodon nemen voor de pijn maar ben daar na het zien van de serie Dopesick afgelopen niet aan begonnen. Wat een schokkende documentaire. Het nieuwste boek van Kingsolver gaat daar over.

Wat heb ik allemaal gelezen; Rachel Carson, De diepzee, een boek uit 1951 dat recentelijk herdrukt is als De zee, Dolle Dirck, de Zaankanter van Dirk Dreux, een jeugdboek waarin Leeghwater een grote rol speelt, Leef Langer, de kennis en kunst van langer gezond leven van Peter Attia (cadeau van zoon zie wil dat ik 100 wordt), Ossenkop van Manik Sarkar (heel vermakelijk), Wie storm zaait van T.C.Boyle, (aanrader, over hedendaagse Amerikaanse samenleving). En ik kreeg ook nog het nieuwste boek van Barbara Kingsolver Demon Copperhead (over de oxycodon verslaving In Amerika waaraan de laatste 20 jaar 200.000 doden zijn gevallen) naast chocolade en fruit in de weken dat ik niet veel kon.

En ik ben net naar de bibliotheek gelopen met mijn rollator om een boek op te halen waar ik ontzettend veel zin in heb, De Polyglotten van William Gerhardie (voorwoord van Gerrit Komrij)

De polyglotten gaat over een excentrieke Belgisch/Engelse familie (en aanhang uit verschillende landen) die in het Verre Oosten woont tijdens de onzekere jaren na de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie. Het verhaal wordt verteld door hun droogkomische Engelse neef, legerkapitein Georges Hamlet Alexander Diabologh, die tijdens een langdurige (internationale) militaire missie bij hen komt logeren. Het boek zit vol bizarre personages – depressievelingen, obsessievelingen, hypochonders en seksmaniakken. Gerhardie schildert een briljant absurde wereld waarin het komische en het tragische diep en onherroepelijk met elkaar verstrengeld zijn. Het is een roman vol (Engelse) humor en spot, hilarisch en melancholisch. ‘Schrijven kent zo zijn compensaties,’ zegt Georges Diabologh. ‘Want als er geen vuur in je manuscript komt, dan kan je manuscript nog altijd in het vuur.’

 Toon minder

We waren niet allemaal (ik vooral niet, boek was te kort) enthousiast over Mannen onder de zon, over drie generaties Palestijnse vluchtelingen. Cor had ChatGPT een recensie laten schrijven en die zag er wel indrukwekkend uit. Voor de volgende keer werd het eerste voorstel, Romain Rolland Jean Christoffe Dl.1 Dageraad, verworpen omdat Gjalt er nog niet uit is of het wel de goede kant uit gaat. Uiteindelijk komen we uit op een vrij bekende klassieker van Maria Dermout, De tienduizend dingen en Adriaan van Dis, De kolonie mept terug. Twee boeken die een duidelijke link hebben, het koloniale verleden.

Een Moluks eiland in de nadagen van de Nederlandse kolonisatie. Felicia, ‘mevrouw van Kleyntjes’, woont alleen met haar bedienden op een afgelegen plantage aan een baai. Met weemoed maar berustend in haar lot herinnert ze zich de doden en de levenden, en ziet ze een veelvoud van dingen aan zich voorbijgaan – van de kleinste voorwerpen, de schelpjes van het strand, tot de omringende mensen. Meer dan alleen een levendig portret van een voorbije tijd is deze roman een tijdloze verkenning van de menselijke conditie.

Boeken die verder ter sprake kwamen die de moeite waard waren, Peter Mertens Muiterij, hoe onze wereld kantelt (zie twee blogs geleden, daar heb ik over hem geschreven), Maria Kager, De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf, Robert Menasse, De uitbreiding (over de Europese Unie, zijn vorige boek over de EU hebben we gelezen). Rob van Essen, Hier kom ik nog op terug.

Muiterij’ boekstaaft de opwinding van het wereldgebeuren vandaag. Bij ons in Europa staat het leven ook na de pandemie in rep en roer. De energie, het dure en onzekere leven, het gegraai en de overwinsten, de uitholling van wat eerlijk en
sociaal is: alles rommelt en kreunt en ratelt. De Britse summer of discontent beukt als een van de grote golven op rotsen die zij lange tijd niet hebben bereikt. Intussen botst de oude wereldorde met het zuiden. ‘Muiterij!’, roept Washington nu landen zelf kiezen met wie en hoe hun economie uit te bouwen en weigeren kamp te kiezen in een nieuwe ronde van koude oorlog, bommen en bloed. Intussen groeit de economie van de BRICS-landen die van de G7 boven het hoofd. De muiterij van het zuiden en die van het noorden keren zich tegen dezelfde wereldorde, dezelfde monopolies. Als zij elkaar vinden, keert de hoop terug. We beleven de kanteling van onze wereld. ‘Muiterij’ kijkt met nieuwe ogen naar die nieuwe wereld en giet dat in een vorm die even dichtbij en persoonlijk is als collectief en internationaal.

En ook nog Maxim Leo De held van Friedriechstrasse, Annejet van der Zijl, Rijke mensen zijn anders (Bergen speelt een rol), Daniel Kehlman, Tijl (zijn nieuwste boek is Lichtspel), Marijke Schermer, In het oog, Martje van der Brug Zo doen we dat hier.

Gjalt stuurt ons als e-book het boek va Coos Huijsen Ode aan het klootjesvolk, populisme als smoesje van een falende elite.

Is het populisme het grote gevaar van onze tijd? Coos Huijsen ziet er vooral een smoesje in van een progressieve elite om haar eigen falen te maskeren. Om te verhullen hoe weinig gevoel die elite zelf nog heeft voor de belevingswereld van gewone mensen. Sinds de provobeweging in de jaren zestig, die de term ‘klootjesvolk’ afstofte, heeft de linkse avant-garde vooral het narcistische genoegen gecultiveerd om zich van gewone mensen te onderscheiden. Al in de jaren tachtig waarschuwde Huijsen, met name in de PvdA, voor het gevaar van deze hooghartigheid. Voor het overschatten van theoretische kennis ten koste van de wijsheid van gewone mensen en hun dagelijkse ervaringen. Voor het technocratische gelijk en de zogenaamde morele onfeilbaarheid van het verheven wereldbeeld. Voor het dedain jegens het gezonde verstand. In Ode aan het klootjesvolk legt Huijsen het verziekte klimaat en de gepolariseerde verhoudingen in Nederland genadeloos op de snijtafel. Oplossingen zoekt hij in een gezamenlijke, nieuwe definitie van het begrip ‘solidariteit’ op basis van een herwaardering van gelijkheid, gelijkwaardigheid en medemenselijkheid. De elite moet begrijpen dat zij in een moderne democratie alleen legitiem kan voortbestaan in dienstbaarheid.

Er zijn weer heel wat boeken voorbij gekomen de afgelopen weken. Ik heb genoten van Luister van Sacha Bronwasser. Geweldige stijl, boeiende thematiek, een echte aanrader. Geen wonder dat ze al maanden in de top10 staat. Dit boek moet het echt hebben van mond-op-mondreclame, want de vormgeving vind ik abominabel. Ik krijg heel erg veel zin in haar vorige boek Niets is gelogen.

In Niets is gelogen van Sacha Bronwasser opent de Nederlandse kunstjournalist Gala Versluis een tentoonstelling in Kortrijk en maakt ze kennis met de flamboyante arts en mecenas Pé Derkinderen. Een samengeraapt gezelschap gaat met hem op pad voor een ontspannen nazit, maar de avond verloopt heel anders dan gedacht. Door een intense gebeurtenis staat iedereen op scherp. Achteraf blijkt echter dat elke aanwezige het moment anders heeft beleefd; de herinnering is een onbetrouwbare, grillige bondgenoot. Het maakt een precieze reconstructie onmogelijk.

De kunstenaar, de bankier, de gynaecoloog, de galeriehouder, de journalist en de adviseur ervaren ieder de gevolgen van wat zich op deze avond heeft afgespeeld. Hun verhouding tot elkaar, hun ideeën over leven en dood en de rol van kunst kunnen niet hetzelfde blijven.

Met Niets is gelogen heeft Sasha Bronwasser, kunsthistoricus en lange tijd recensent voor de Volkskrant, een ideeënrijke, beeldende roman geschreven waarin oorzaak en gevolg samenvallen, uniek in taal en compositie.

Verder ben ik redelijk ver gevorderd in Aan ons vooraf van Giorgio Fontana, maar gek genoeg ben ik er ineens mee gestopt. Net te veel bekende thema’s van de Italiaanse geschiedenis?? ik weet het niet. Het boek werd de hemel in geprezen.

Het boek wat daarna kwam De kwetsbaren van Sigrid Nunez heb ik zelfs na 30 pagina’s weggelegd. Dat gebeurde niet met het nieuwe boek van Ilja Leonard Pfeijffer Alkibiades. Ondanks de ongelofelijke lange ingewikkelde zinnen waar ik even aan moest wennen greep het me wel meteen en ga ik er zeker in door. Wat een eruditie, wat een verbeelding, echt heel bijzonder. Ik weet nog dat ik Pfeijffer voor het eerst las met het boek Het grote baggerboek, wat een taalrijkdom. En nu kan ik alweer naar de bibliotheek om twee boeken op te halen (ik had er 10 in de reservering staan!!) Christos Chomenidis Niki en David Grann, De maand van de bloemendoder.

In 1920 zijn alle Amerikaanse indianenstammen naar een klein grondgebied verdrongen. Zo ook de Osages. Ze leven in de marge van de samenleving, totdat olie wordt gevonden op hun reservaat in Oklahoma. Plotseling zijn ze het rijkste volk ter wereld. Ze kopen auto’s, bouwen grote huizen en laten hun kinderen studeren aan Europese universiteiten.
Vervolgens worden de Osages een voor een vermoord. Het dodental blijft opgelopen en de zaak komt bij de recent opgerichte FBI terecht. De FBI verknoeit de zaak echter volledig en de jonge FBI-directeur J. Edgar Hoover vraagt Texas Ranger Tom White om de zaak op te lossen. White stelt een undercoverteam samen dat een gruwelijk complot op het spoor komt.

David Grann heeft jaren onderzoek gedaan naar de moordzaak. De maand van de bloemendoder is niet alleen een spannend relaas over een reeks koelbloedige moorden; het onthult ook de schrijnende desinteresse van een samenleving in het lot van de inheemse Amerikaanse volkeren, waardoor de moordenaars zo lang ongestoord hun gang konden gaan.

 Toon minder

Ik las vanmorgen in de Volkskrant een interview met twee politicologen die zich bogen over de onverwachtse uitkomst van de verkiezingen in november. Een opmerking van politicoloog Tarik Abou-Chadi ‘in dat opzicht is links wel schuldig . Al heel lang bedrijft het geen klassenpolitiek meer. In de jaren 60/70/80 beloofden de sociaal-democraten veel meer verandering. Ze hadden een vijand waartegen ze campagne voerden, het kapitalisme’. En hij zegt ook dat omdat de sociaal-democraten een technocratische stijl hebben aangenomen als een deel van het establishment worden gezien. Daardoor is er een vacuüm ontstaan waarin radicaal-rechts een nieuw klassen-narratief heeft kunnen creëren.

In België is momenteel iemand actief die het wel lukt om een nieuw narratief te ontwikkelen voor links. Ik las een maand geleden in de Groene Amsterdammer over de Belg Paul Mertens, waar ik heel enthousiast van werd. Hij heeft al 9 boeken op zijn naam staan waarin hij kritische academische analyses van het mondiale kapitalisme weet te vertalen in opzwepende publieksboeken door ze te illustreren met goedgekozen voorbeelden van gewone burgers die in opstand komen. In 2008 begon zijn strijd tegen het kapitalisme in het boek Op mensenmaat , waarin hij laat zien wat er mis is met een economie en een politiek die op de leest van het grootkapitaal is geschoeid. Met zijn boek Hoe durven ze? waarin hij een aanval doet op de technocraten van Brussel met hun genereuze reddingsactie van banken en financiële instellingen (een verpauperingsmachine voor de werkende klasse) werd hij een BB, bekende Belg (het boek werd omgezet in een vijfdelige web-serie). Tussendoor schreef hij nog Graailand (over belastingontduiking) en Ze zijn ons vergeten (over ‘de onmisbaren die in de coronajaren het meest te lijden hadden). En nu is er zijn nieuwste boek Muiterij (0ver hoe het mondiale kapitalisme de belangen van de bezittende klasse dient en die van de werkende klassen schaadt) waarin hij weer pleit voor de strijd die voor de werkende klassen overal hetzelfde is en die dus mondiaal moet worden…’Als we de muiterij van het noorden de hand kunnen laten geven aan de muiterij van het zuiden, en andersom, kunnen we de wereld doen laten kantelen in de democratische, sociale en ecologische richting die onze planeet nodig heeft’. Ik ben natuurlijk meteen naar de bibliotheek gerend om dat boek te halen, maar de naam Paul Mertens kwam niet eens in het bestand voor!!! Verder legt het boek ook goed uit waarom extreem rechts zo aantrekkelijk is geworden overal in Europa (vals gemeenschapsgevoel, bieden van zekerheden). Het kapitalisme is er op gericht om de mensen klein te maken, zich breekbaar te laten voelen, eenzaam ook. De arbeidersbeweging is bedoeld om om dat te bestrijden, zonder jou zou alles niet bestaan. Dus moeten we klassen weer terug voorop zettenen daar het narratief omheen plooien. Er moet weer gehamerd op het aambeeld van de klassenstrijd…We moeten naar een ander systeem. Nou ja, ik zou zeggen, lees dat artikel van Ewald Engelen in nummer 4 van de Groene in de serie Vroedkundigen van het nieuwe. Jammer dat ik daar niets van teruglees in het artikel vandaag in de Volkskrant. Misschien moet ik het boek maar zelf gaan kopen.

Wat heb ik wel gelezen de afgelopen weken; Wie het mooist valt van Sara Novic (0ver de gevolgen van de oorlog in voormalig Joegoslavië), Onlusten van J.G. Farrell (in gestopt, geen zin in oorlog Engeland/Ierland), Monika Helfer Bagage (mooi over invloed familie op een leven) en als laatste een verrassend boek De wereldwandelaars, een verbond van idealisten van Wim Willems. Dat is mooi, ik ben begonnen met een idealist en ik eindig met een boek waarin het idealisme nog hoogtij vierde. Heel leuk om te lezen, vanavond verder….

Ze werden voor een dubbeltje geboren. Geestdriftige jonge mannen en vrouwen, twintigers, afkomstig uit volkswijken in Den Haag, Delft en Amsterdam. Ze vonden elkaar in hun idealen: geheelonthouders waren ze, vegetariërs, pacifisten, strijdend voor sociale gelijkheid en op zoek naar vrijheid in de natuur. Ze noemden zichzelf ‘wereldwandelaars’, en in de zomer van 1911 vertrokken ze vanaf de Dam voor een voetreis van jaren. Onderweg deden ze voor kranten en tijdschriften verslag van hun avonturen – tot de Grote Oorlog uitbrak en de kleine karavaan in Palestina met een schok tot stilstand werd gebracht.
Wim Willems, zelf opgegroeid in een arbeidersgezin, reconstrueert de strijd die de vrienden moesten voeren om los te breken uit het milieu waarin ze opgroeiden. Hij volgt de reizigers niet alleen op hun tocht door Europa en het Midden-Oosten, maar gaat ook op zoek naar de bronnen van hun idealisme en laat zien hoe het hun verging toen ze ouder werden.
Zijn idealen, hoe vurig beleden ook, wel bestand tegen de tand des tijds?

Even om wat te delen met mensen die zich niet op de hoogte houden van de dingen rondom KI. Dit is wat ik de afgelopen weken heb bijgeleerd over terminologie bij KI (de Volkskrant van 20 januari)

AGI: Artificial General Intelligence; een vorm van AI die de mens op (bijna) alle vlakken overstijgt, P(doom); de kans dat AI de mensheid vernietigd, X-risk; existentieel risico als gevolg van de komst van AI, het ultieme risico, het verdwijnen van de mensheid, AI-pocalyps; het idee dat de mens naar de afgrond stevent als gevolg van de komst van AGI, Effectief altruïsme (EA); beweging die maximaal goed wil doen. Omdat veel EA’ers geloven dat AI het einde van de mensheid betekent, willen ze AI aan banden leggen, Effectief accelerationisme (e/acc), blind geloof in versnelling van de technologie, het tech-optimisme, Posthumanisme, het idee dat de huidige menselijke vorm gelimiteerd is, aanhangers vinden het een logisch gevolg dat een non-biologisch bewustzijn uiteindelijk de mens vervangt, Longtermisme; ethische filosofie die het belang benadrukt van het overwegen van langetermijngevolgen van onze acties en beslissingen, onder AI-ethici vaak ook gebruikt als pejoratief, Tescreal; verzamelnaam van AI-ethici om de invloed van rijke (en problematische) denkbeelden van veel AI-investeerders en ondernemers te duiden (acroniem voor transhumanisme, extropisme, singularisme, cosmisme, rationalisme, effectief altruisme en longtermisme.

En ook nog; De paperclip van Bostrom; hierin stelt de filosoof Bostrom zich een superintelligente AI voor die als taak heeft, zo veel mogelijk paperclips te produceren. De doelstellingen van deze AI kunnen vervolgens in conflict komen met die van de mensheid omdat beide entiteiten strijden om dezelfde grondstoffen. Om zijn taak te volbrengen zou de AI kunnen besluiten de mensheid uit te schakelen. De paperclip van Bostrom staat inmiddels symbool voor het X-risico van AI.