Afgelopen week was er de jaarlijkse nieuwjaarsborrel bij de kringloopwinkel Kook (Katholieke Ontwikkelings Organisatie Kooimeer). We krijgen dan een overzicht van de gehaald jaaromzet (over de 400.000 euro) en de bijdrage van de 10 winkels die onze winkel herbergt. De afdeling schoenen en speelgoed haalde de grootste omzet per vierkante meter, de afdeling meubels de laagste. De afdeling boeken was ook flink gestegen met 4000 euro tot 33.000 euro en dat met een openingstijd van tien uur in de week (op maandag en woensdag van 10 uur tot 3 uur). De eerste zaterdag van de maand januari kwam er weer een ongelofelijke hoeveelheid boeken binnen. Mensen hebben meestal meer vrij tijdens de feestdagen en benutten die dagen om hun huizen te ontspullen. Marie Kondo is nog steeds overal aanwezig. Ik ben nu bijna anderhalf jaar bezig met dit vrijwilligerswerk en vind het nog steeds heerlijk om te doen. Elke keer het uitpakken van de dozen die regelmatig fantastische titels bevatten. Ik neem zelf ook regelmatig boeken mee die ik wil lezen en deze week was dat Majgull Axelsson’s Huis der nevelen, op aanraden van mijn zus, ook een fervent lezer. Het boek gaat over een Zweedse diplomate die terugkeert uit de Filipijnen om voor haar stervend moeder te zorgen. Ik weet nog niet of ik het boek uit ga lezen, maar het moet gezegd dat het heel goed is geschreven. Maar soms heb je wel eens geen zin in alle familieperikelen die je zelf al genoeg ervaren hebt.

Ik heb ondertussen wel met veel plezier het boek Amerikanen lopen niet van Arjen van Veelen uitgelezen en dat bleek een boek uit een serie boeken van De correspondent. Er zitten meerdere titels tussen waar ik wel zin in heb zoals bijvoorbeeld Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers van Rutger Bregman. Dat boek ben ik ook een keer in de kist tegengekomen en volgende keer neem ik die zeker mee.

S

We zaten tijdens het kerstdiner regelmatig informatie op het internet op te zoeken te zoeken om feiten te controleren. Mijn tafelgenoot gebruikte het programma DuckduckGo (Amerikaanse variant van Startpage die zich hard maken voor privacy, 30 miljoen zoekopdrachten per dag) omdat hij een hekel heeft aan de datahonger van Google. Ik kende het wel maar gebruik zelf toch nog steeds alleen Google, waar ik net als hij ook  veel bedenkingen tegen heb.  Donderdag stond er een artikel in de Volkskrant met de titel Voor wie de almacht van Google zat is, waardoor ik definitief  besloot afscheid te nemen van Google en de app van de dienst Startpage te gaan gebruiken. Het artikel is van Laurens Verhagen en gaat over de voordelen van Startpage (zes miljoen zoekopdrachten per dag) boven Google (miljarden zoekopdrachten per dag). Hij interviewt ook Ancilla van de Leest, privacy-adviseur van Startpage, en lijsttrekker van de Piratenpartij.

Startpage slaat de gegevens van gebruikers niet op, voor de zoekmachine is elk bezoek nieuw. Daar is recentelijk nog iets aan toegevoegd, wie vanuit de zoekresultaten doorklikt kan dat anoniem doen, zonder dat er een stortvloed aan cookies worden geplaatst. Vooral ook omdat ik nogals eens naar de prijzen van vliegtickets zit te zoeken kan dat behoorlijk wat geld schelen. Volgens van der Leest is er nog een voordeel aan de Nederlandse zoekdienst waarvoor het een oplossing is, de filterbubbel. Ik heb daar zelf ooit een blog over geschreven en onderschrijf de mening van van der Leest dat de huidige polarisatie grotendeels is toe te schrijven aan de filterbubbel (algoritmes).

Startpage maakt op de achtergrond wel gewoon gebruik van de zoektechnologie van de grote concurrent Google en betaalt ze daarvoor. Dat roept wel vraagtekens op. Worden ze er toch niet beter van uiteindelijk? In Frankrijk heb je de zoekmachine Qwant, dat met de nodige overheidssteun in de markt is gezet. Joris van Hoboken hoogleraar Informatierecht vindt dat privacyvriendelijke diensten als Startpage gepromoot zou moeten worden door de overheid door ze als standaarddienst in te stellen op elke computer op scholen en overheidsdiensten. Je moet toch ergens beginnen om de almacht van dit soort bedrijven een beetje te beteugelen vindt Hoboken. Op dinsdag 15 januari is er in de OBA een lezing over De staat van internet (het is precies 25 jaar geleden dat het internet voor het publiek openbaar werd). Ik zag dat voorbij komen op de Waag-agenda van  Marleen Stikker. Toen de bibliotheken als eerste op het internet gingen was dat op De digitale stad (Adam-net) van Marleen Stikker. Zij was afgelopen zomer te gast in het programma Zomergasten en ik heb er zeer geboeid naar gekeken. Te weinig mensen zijn zich bewust van de gevaren van al die privacy die ze inleveren bij die bedrijven. Ga ik toch maar eens een poging wagen om me wat meer te verdiepen en zo mensen te kunnen adviseren. Op naar de lezing, ik zal er zeker verslag van doen op dit blog.

Elke week verheug ik me op zondag op VPRO boeken (vooral in de winter als het koud is en regent). Als ik het gemist heb kijk ik het meestal op een later tijdstip nog eens na. Gewoon om op de hoogte te blijven omdat ik nog steeds in de boekenbranche zit en graag andere mensen adviseer over titels waar ik enthousiast over ben. Vandaag was er een uitzending met twee gasten waarvan ik onmiddellijk dacht, die moet ik lezen. Het betrof de boeken van de Oostenrijker Arno Geiger, Onder de Drachenwand, en Andras Forgach, De akte van mijn moeder.

De thematiek van beide boeken, bij de Hongaar Forgach een geliefde moeder die voor de geheime dienst niet alleen haar omgeving, maar ook haar man en kinderen bespioneerde, bij de Oostenrijker Geiger het leven een Wehrmacht soldaat dat verstrengelt raakt met het leven van een Holocaust overlever. Het interview was zo boeiend (Jeroen van Kan spreekt schitterend Duits en kan fantastisch interviewen) dat ik bijna besloot om het boek te gaan kopen. Maar ik wacht nog even of ik het bij de bibliotheek kan lenen.

Uit de beste 51 boeken van 2018 van de medewerkers van de Volkskrant van woensdag 19 december (de beroemde lijstjes aan het einde van het jaar) onderstreepte ik Bas van Bavel, De onzichtbare hand, (elk marktsysteem holt zichzelf uiteindelijk uit), Sadegh Hedayat, De blinde uil (over gekte,een koortsdroom), Sally Rooney, Normal people (over een vriendschap), Lisa Halliday, Assymetrie (over haar relatie met Philip Roth), en misschien wel, ondanks dat ik niet van thrillers houd, Nicci French, De dag van de doden (psychoanalytica Frieda Klein helpt bij het oplossen van moorden). De vertaling van Normal people verschijnt in januari 2019 als Normale mensen.

Afgelopen vrijdag hadden we weer boekenclub. Er was wat gemor over de keuze van de gelezen boeken. Te veel de waan van de dag (Isik) en te weinig literair. Van Murat Isik (Wees onzichtbaar en Verloren grond) hebben we allemaal genoten, maar meer om het verhaal dan om de literaire kwaliteiten. Leida wil graag iets lezen van Michel Montaigne  (Essays)maar dat is een filosofieboek  en we willen juist fictie. Ik heb net een mooie recensie gelezen over het boek Our mutual friend van  Charles Dickens (vertaald als Onze wederzijdse vriend), maar die laten we voor een volgende keer liggen. Tineke komt met het boek van Johan Harstad, Max, Mischa & het Tet-offensief. Dit boek heeft recentelijk de Europese literatuurprijs gekregen, maar het t is een heel dik boek en daar heeft niet iedereen zin in. Schijnt heel goed gevonden te worden door jazzliefhebbers. We besluiten uiteindelijk om weer eens echte klassiekers te behandelen. Als eerste De gebroeders Karamazov van Fjodor Dostojevski (ook dik trouwens). Er is de wens om de nieuwste vertaling te nemen met de titel De broers Karamozov.

De boeken die verder ter sprake kwamen; De heilige Rita van Tommy Wieringa (wisselend ontvangen), Richard Evans De eeuw van de macht, Carel van Schaik Het oerboek van de mens, Jean D’ Ormesson Ik leef altijd (niet lezen), Revel en  Ricard De monnik en de filosoof, Jan van Aken, De ommegang (niet lezen), Frank Westerman, Wij, de mens, Teun van der Keuken, Goed volk en Charles Mann, 1493, hoe de wereld zich ontwikkelde na de ontdekking van Amerika. Ik vergeet nog Hersenschimmen van Bernlef te vermelden, een klassieker op het gebied van dementie en Auke van der Woud, De nieuwe mens, de culturele revolutie in Nederland rond 1900. 

De volgende boekenclub is 22 februari bij Tineke.

Hoe veel mensen wel niet afwijzend reageerden als je vertelde dat je op vakantie naar Iran ging! Ben je niet bang dat je ontvoerd wordt, dat land zit toch vol met terroristen (zie mijn vorige blog waarom mensen dat denken), maar is dat niet gevaarlijk met al die aanslagen (in Europa zijn aanslagen, in Iran nauwelijks). Het enige dat echt gevaarlijk was was het verkeer in Teheran. Nergens hebben we ons zo veilig gevoeld als in Iran. Je kunt maar een ding concluderen, mensen informeren zich heel slecht of helemaal niet. Er zijn wat ontvoeringen geweest bij de grens met Afghanistan en mensen denken dat je zo maar ontvoerd wordt midden in de stad. Er is een aanslag geweest recentelijk en mensen denken dat er overal bommen ontploffen. De dictatuur van de angst zullen we maar denken. Hierin spelen media inderdaad wel vaak een kwalijke rol doordat ze het negatieve nieuws belichten en niet de andere kant laten zien.

Wie trouwens wel een positief beeld moet hebben gehad van Iran is onze eigen voormalige koningin Beatrix. Ik lees een boek dat ik in mijn handen gedrukt kreeg met de titel Drakensteyn, Droomkasteel, van Fleur Jurgens. Daarin wordt melding gemaakt van het feit dat Beatrix met wat vrienden een Europese werkgroep had opgericht (1963) om hulp te verlenen aan Dousadj, een door de aardbeving zwaar getroffen stad, 184 ten zuidwesten van Teheran. David Mitchnik, een Pers, was projectsecretaris van de Actie Dousadj, waar de prinses volgens het boek (gebaseerd op de dagboeken van de kokkin van Drakesteyn, Michelle Mastenbroek) verliefd op was, en hij op haar. Beatrix leest de kokkin zelfs een gedicht voor van de Perzische dichter Omar Khayyam, terwijl ze een sigaretje roken (fictie of non-fictie?). Bernhard keerde zich fel tegen deze verhouding en niet veel later was het over. De prinses is ook aanwezig tijdens het staatsbezoek van de sjah van Perzië en keizerin Farah Diba bij Persepolis. Wij hebben de restanten van de tenten van dat staatsbezoek die er nog steeds staan !! kunnen zien. Bizar, dat die nog steeds niet zijn weggehaald. Er wordt gezegd dat dit feest in de woestijn het einde aankondigde van het bewind van de Pahlavi dynastie. Zoveel weelde en geldsmijterij terwijl het volk verhongerde, dat vroeg om een reactie. En die is er gekomen in de vorm van De islamitische staat Iran. Je moet onwillekeurig denken aan de protesten van de gele hesjes in Frankrijk. De wereld is zo rijk en er lijden steeds meer mensen gebrek.

Over de Perzische dichters gesproken, wij bezochten in Shiraz het graf van Hafez, naast Roemi  de beroemdste dichter van Iran. Het was er erg druk, want het was een vrije dag en dan bezoeken de Iraniërs graag hun helden. Iedereen kent het werk van dichters uit het hoofd schijnt het, maar dat geloof ik niet echt. Ik leerde deze dichters kennen doordat ik in de bibliotheek altijd de introductie van vluchtelingen deed. Toen de Iraanse vluchtelingen kwamen in de jaren tachtig hoorde ik al snel over deze dichters . Vooral Hafez is schitterend, dat is wel mijn favoriet.

Ik moet iets uitleggen over de naam van het land Iran, dat toen ik jong was Perzië heette. Het Iraanse Plateau werd bewoond door Iraanse (edel, nobel, goed) volken, als tegengesteld aan volken van Toeranische (buitenlanders of barbaren) afkomst. Toen deze volken in contact kwamen met de Grieken werden ze gedomineerd door een groep die uit de streek Pars (Fars) stamde. Daarom noemde het Westen het rijk van de Iraniërs Parsae. De Iraniërs zelf noemden zich eeuwenlang Perzen en Perzisch werd de term voor de schrijftaal die de meeste Iraniërs gebruikten. De Arabieren die in de 7e na Christus het land zouden islamiseren noemden het land Faris. De Perzen voelden zich altijd onderdeel van een Iraanse etnische en culturele eenheid, maar pas in 1935 besloot de heerser Reza Pahlavi dat zijn land voortaan internationaal bekend moest staan als Iran in plaats van Perzië. Volgens Reza moest het land zijn illustere pre-islamitische erkennen en herwaarderen, ten koste van de islamitische religieuze identiteit, die 1200 jaar lang een kenmerkend en fundamenteel element van Perzië/Iran was geweest. Vanaf dat moment was de naam Perzië synoniem voor een land dat alleen in Duizend-en-een-nacht bestaat en of ongeneeslijke romantici op zoek naar Ali baba. (Anna Vanzan: Perzië, geschiedenis en cultuurschatten van een oude beschaving).

Maar doordat de korte dynastie van d Pahlavi omver werd geworpen en de islamitische republiek Iran werd uitgeroepen, kreeg het land internationaal de reputatie van een broeinest van intolerantie en religieus fanatisme en werd het woord Iran verbonden met islamitische terroristische bewegingen. de Iraniërs die het land ontvluchtten begonnen zich weer met de term ‘Perzen’ te identificeren, omdat het woord Iraniër synoniem aan ‘terrorist’was geworden. De naam werd zo politiek geladen dat tegenstanders van het regime hun kinderen Darius of Cyrus  gingen noemen naar de Achaemenidische keizers.  De Pahlavi’s hadden de ruinesteden Persepolis en Pasargade weer op de kaart gezet om het verleden te verheerlijken, daarna dreigden ze weer in de vergetelheid te raken omdat de islamitische machthebbers alleen de islamitische monumenten restaureerden.

Gelukkig is er nu ook van die kant interesse voor de geraffineerde levensstijl van de periode tussen de 6e eeuw voor Christus en de 7e eeuw na Christus. De Achaemeniden en de Sassaniden heersten over een enorm gebied van Mesopotamië tot Transoxanie en van de Egeïsche zee tot het Indiase subcontinent. Na de islamisering wisten de Iraniërs op de hoogvlakte hun unieke identiteit te bewaren doordat hun grondgebied was omgeven door woestijnen en bergketens.

Nog even de volgorde:

• 9e tot de 6e eeuw voor Christus Meden (grote invloed op Achaemeniden)
• 6e tot 3e eeuw voor Christus Achaemeniden (Cyrus, Darius)
• 3e eeuw voor Christus Alexander de Grote
• 3e eeuw voor Christus tot 3e eeuw na Christus Parten
• 3e eeuw na Christus tot 6e eeuw na Christus Sasaniden (Zoroastrisme werd staatsgodsdienst)
• 6e eeuw na Christus tot nu Arabieren, islam wordt staatsgodsdienst
• 1925 tot 1979 Pahlavi dynastie (gebruikten Faravahar, de wijze oude man in het symbool van de Zoroasters om de natei Iran te vertegenwoordigen)