Ik heb onverwachts weer een loge voor een paar weken. Mijn zoon, de digitale nomade komt een paar weken bij mij bivakkeren. Ik mag trouwens niet meer digitale nomade zeggen tegen hem, hij heet nu een zelfstandig ondernemen zonder vast locatie (zozvl?). De woordcombinatie digitale nomade is voorbehouden aan jongeren die met een rugzak rondtrekken en op het strand wat werk verrichten op hun laptop. De zelfstandige ondernemer die zijn geld met de computer verdient kiest een plek omdat hij geen woonruimte kan vinden in Nederland tegen een redelijke prijs en daardoor uitwijkt naar plekken waar je goedkoop kan wonen en leven. De volgende locatie die op het programma staat als het weer niet lukt is Kiev in Oekraïne. Ik heb gezegd dat ik in dat geval hem zeker kom opzoeken. Veel dichter bij dan Vietnam waar hij de laatste jaren een paar keer verbleef.

De afgelopen weken weer een paar hele interessante boeken in mijn handen gehad en al grotendeels gelezen. Het boek OpperDuitsland van Alexander Schimmelbusch. De hoofdpersoon Victor, een investeringsbankier walgt van zijn leven, het wereldje waarin hij verkeert en de vrouwen die hem omringen, alleen zijn dochter houdt hem moreel op de been. Dan ontwerpt hij een plan om het failliete (Thilo Sarrazin Deutschland schafft sich ab) Duitsland er weer boven op de helpen. Het vermogensplafond mag niet hoger zijn dan 25 miljoen en met de rest van de miljarden die in handen zijn van een paar rijke bankiers moet Duitsland gaan investeren. Hoe dat afloopt weet ik nog niet, ik ben pas halverwege, maar de vergelijking met Houellebecq vind ik vergezocht. Er zit ontegenzeggelijk veel humor in het boek, ook veel neologismen die voor mij vaak onbegrijpelijk zijn, ook veel vakkennis uit de wereld van de zakenbankier die aan mij voorbij gaat, maar ik zit het boek met stijgende verbazing te lezen. Het is zo cynisch zegt Victor; in de jaren tachtig moest iedereen op overnamejacht, grote conglomeraten nastreven, daarna was het tegendeel (corebusiness) weer in zwang, met opnieuw grote winsten voor de zakenbankiers van m&A (mergers and acquisisitions). Boeiende literatuur van binnen uit dus, want Schimmelbusch heeft jaren in die wereld gewerkt.

Van een totaal andere orde is het boek Normale mensen van Sally Rooney. Een liefdesgeschiedenis tussen twee jonge mensen die problematisch wordt door de standsverschillen. Ik zit me af en toe te verwonderen en ook een beetje te ergeren aan het hyper-bewustzijn van de hoofdpersonen. God, wat kennen die zichzelf goed. Hier wreekt zich een alwetende schrijver die zijn hoofdpersonen te veel laat nadenken, wat zich vervolgens niet vertaald in logisch gedrag. Nou ja, ik ga nog even verder, want boeiend is het ondanks dat wel.

Van de week vroeg een vriendin of ik al last had van vliegschaamte. Ik antwoordde dat ik daar nog niet zo’n last van had. Ik heb vijfendertig jaar geleden mijn auto weg gedaan en vloog daarna maximaal twee keer per jaar. Afgelopen jaren is dat vier keer per jaar geweest maar dat kwam doordat ik met pensioen ging en wat in te halen had. In de toekomst zal ik er wel rekening mee gaan houden. Het blijft lastige materie voor individuele afwegingen. Waar ik me altijd veel meer zorgen om heb gemaakt zijn de mode-industrie en de enorme honger naar nieuwe spullen van iedereen om me heen. Ik koop alleen tweedehands spullen en richt mijn huis in met afgedankte spullen die andere afdanken. Afgelopen week stond in de Volkskrant een artikel over het boek van Babette Porcelijn, die in haar boek De verborgen impact in de cijfers dook.

En wat blijkt; de spullen in ons dagelijks leven staan op nummer 1 als grootste vervuiler. Vlees staat op nummer 2 (daar werk ik hard aan, net als veel andere Nederlanders), op nummer 6 pas het vliegen. Van die spullen op nummer 1 wordt een kwart van de vervuiling ingenomen door elektronica. Dat komt grotendeels door het productieproces via de mijnbouw en het opslaan van onze gebruikte data in datacentra die een enorme hoeveelheid energie opslurpen en water bverspillen. De grootste digitale vervuiling wordt in ene huishouden veroorzaakt door het streamen van van films en televisieseries en het spelen van online games. Wat kun je als consument doen om daar beter mee om te gaan. Je moet de aankoop van nieuwe producten zo lang mogelijk uitstellen, repareren heeft de voorkeur boven vervangen en neem geen abonnementen waarbij je elk jaar een nieuwe telefoon mag uitzoeken. Schaf geen onnodige gadgets aan, koop minder elektronisch speelgoed, lever oude apparatuur in voor hergebruik, en schoon je laptop en telefoon regelmatig op. En kijk iets minder Netflix!!Oei.

Er is ook onderzoek gedaan naar het verschil in milieubelasting tussen e-readers of papieren boeken. Het duurzaamste blijkt toch nog altijd een bibliotheekabonnement! Ik moest meteen denken aan een grote vergadering tien jaar geleden toen de directeur van de bibliotheek aankondigde dat er over tien jaar geen boeken meer zouden zijn in de bibliotheek. Dat leek me een toen voorbarige uitspraak. De mensen willen nog steeds graag boeken lezen en nu we weten dat dat minder belastend is voor het milieu moet de bibliotheek zich maar weer eens gaan beraden wat het woord bibliotheek ook al weer betekende (houder van boeken). Ik heb op de website www.volkskrant.nl/klimaatgids de onlinetest gedaan en zoals ik al verwachtte doe ik het goed, huis goed geïsoleerd, geen overbodige apparaten, groene stroom en reizen per openbaar vervoer. Dat wanhopige gevoel dat jouw individuele inspanning niets oplevert moet je opzij zetten want alles heeft impact. De vleugelslag van een vlinder in Brazilië kan een storm veroorzaken in Texas. Een uitspraak van de wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz uit 1961 (Butterfly effect). Toegepast op chaotische systemen als het weer, de beurzen en het dagelijks leven lijkt het een interessante theorie. Mooi om daar mee te eindigen. Niets doen met als argument dat het niets uithaalt is geen optie.

Ik las een interessant artikel in de Volkskrant van afgelopen zaterdag over het boek van Vlaamse filosoof Marc De Kesel, Het Munchhausen-paradigma. Het boek breekt een lans voor de verguisde psychoanalytische theorieën van Freud en Lacan (ik wist niet dat verzekeringen psychiatrie niet meer vergoeden). Psychoanalyse gaat volgens De Kesel over de altijd in zijn lust gefrustreerde mens, die zich van alles inbeeldt. Onze oververhitte beeldcultuur heeft een theorie nodig die verbeelding en fantasie ernstig nemen. Nou, daar kan ik het van harte mee eens zijn. Ik las vanochtend nog een artikel van een journaliste die op basis van een influencer (!!), een bekende vlogger, een huisje had geboekt dat toch een beetje minder idyllisch uitpakte dan ze op basis van de beelden had bedacht. Ik volg gelukkig als persoon uit een ander tijdperk geen enkele influencer. De Kesel geeft verschillende verklaringen waarom de psychoanalyse in diskrediet is geraakt. Omdat het ongemakkelijke dingen naar voren brengt, maar ook omdat we in een tijd leven waarin steeds meer traceerbaar en oplosbaar lijkt te zijn, met dank aan de hersenwetenschappen.

Het brein is geen stevig in ons zelf verankert iets. Het zelf is volgens hem verbeeld, verzonnen en geeft daarmee een zelfde beeld als het boeddhisme. De titel van het boek refereert aan baron Von Munchhausen die zichzelf uit de modder trekt als hij vast komt te zitten met zijn paard. Het punt van waaruit Von Munchhausen zichzelf omhoog trekt is bij De Kesel het fundament van onze identiteit (snap ik dat wel??). Gevorderde psychoanalytici weten dat identiteit niets anders is dan ‘verlangen naar identiteit’, zoals het lustwezen mens constant naar van alles en nog wat verlangt. Volgens Lacan is onze identiteit iets dat buiten onszelf ligt, we kijken voor dat identiteitsidee verlangend om ons heen, we spiegelen ons niet alles aan anderen, we zijn die spiegeling.

Doordat de Franse revolutie het begrip gelijkheid heeft verspreid zijn er geen grenzen en muren meer zoals vroeger (kerk, adel, standen) en daarom vluchten veel mensen in identiteitspolitiek.Hij verklaart in zijn boek ook de opkomst van autoritaire leiders als Trump. De overgave aan een charismatische leider levert genot, waardoor je je tijdelijk van alle tekorten verlost voelt. Overgave en genot hebben meer met elkaar gemeen dan dan overgave en zelfbehoud, ook gemeengoed buiten de psychoanalyse. “Het giftprincipe (genot) staat haaks op het zelfbehoudprincipe”.

Als laatste aspect van het herwaardering van de psychoanalyse wordt door De Kesel genoemd dat deze bij uitstek een pleidooi is voor democratie. Er bestaat niet zoiets als een stevige identiteit, een stevige volkswil. Wilders en Baudet moeten dit boek in ieder geval lezen. Zogenaamde onverdeelde landen zijn altijd ondemocratisch. Volgens De Kesel is datgene wat een democratie doet functioneren niet zozeer haar onverdeelde eigenheid als wel haar permanente toestand van verdeeldheid. In de democratie wordt de ‘volkswil’als het ware permanent opgeschort . Waar de eigenheidspretentie is opgeheven, kan de identitaire haat worden gekanaliseerd zonder dat het tot fysiek geweld komt. . De democratie leidt de haat in formele banen, stelt regels op zodat niemand zich de volheid van de macht – de volheid van de identiteit, maar ook de volheid van de haat- kan toe-eigenen. Dit boek moet ik maar eens gaan lezen denk ik.

Een andere fantastische Belgische psychiater waar ik een boek van heb gelezen is het boek Borderline times, het einde van de normaliteit van Dirk De Wachter. Hierin schetst hij borderline als een maatschappelijk ziektebeeld. Borderline is de meest gesteld diagnose in de psychiatrie. Psychiatrie is de spiegel van de wereld waarin wij leven.

Ik heb het al een tijdje niet over Netflix gehad, terwijl die dienst toch langzamerhand een vast onderdeel in mijn leven is geworden. De afgelopen maanden heb ik weer de meest boeiende dingen gezien die ik niet graag gemist zou hebben. Een greep uit de afgelopen maanden, The last Tsars, over de ondergang na driehonderd jaar dynastie, van de familie Romanov. Ook hier net als in de serie The Roman Empire, een afwisseling van biografische elementen door historici en dramascenes. Rode draad is de claim van een jonge vrouw dat zij de jonge Anatasia is die aan het bloedbad zou zijn ontkomen (en waarvan het lichaam nooit is gevonden). Wat vooral heel duidelijk naar voren komt is de rol van Raspoetin. Zonder Raspoetin zou de geschiedenis een andere wending hebben gehad. Tsar Nicolaas II was star en wilde geen hervormingen, maar er waren genoeg weldenkenden die hem de goede richting uit hadden kunnen sturen. Omdat zijn vrouw volledig onder de invloed kwam van Raspoetin, ging ook de keizer mee met alle desastreuze adviezen van raspoetin.

De andere tip is een geweldige documentaire over het schandaal rondom Cambridge Analytica. Rode draad in deze documentaire is universitair docent David Carroll, die een proces aanspant tegen Cambridge Analytica om zijn data terug te krijgen (of in te zien) die het bedrijf gebruikt om mensen te “profileren”. De kritiek op de documentaire is het deze zich te veel focust op het bedrijf CA en Facebook en dat de onderliggende problematiek van het surveillancekapitalisme niet wordt aangekaart. Maar dat vind ik een te makkelijke kritiek. Deze documentaire zal bijdragen aan een groter bewustzijn en aanzetten tot actie. Het commentaar dat hier helemaal niets tegen te doen is en dat we alles maar lijdzaam over ons heen moeten laten komen lijkt me te fatalistisch. Andere rode draad is de figuur Carole Cadwalladr, die aan het einde van de documentaire een oproep doet aan de techgiganten om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Afgelopen week ben ik eindelijk begonnen aan de populaire serie La casa de papel. Alhoewel ik het leuk vind om het Spaans te volgen, moet ik bekennen dat ik de serie heel vreemd vind. Een rechercheur die zomaar wegloopt bij de grootste gijzeling van de eeuw, die niet in de gaten heeft dat er iets vreemds met haar moeder aan de hand is (dement). Las net dat er al een derde en zelfs een vierde serie komt, maar ik ben nog niet helemaal overtuigd. Ik kreeg voornamelijk de indruk dat een aantal acteurs aan het werk moesten zien te komen en dat ze wilden laten zien dat Spanje ook spannende series kan maken.

Afgelopen dagen zat ik een aantal uren in het boek De onbewoonbare aarde van David Wallace-Wells te lezen. Op de achterflap staat “Als we niet willen dat onze kleinkinderen ons vervloeken, dan moeten we allemaal dit boek lezen”. Het eerste hoofdstuk heet hittesterfte. Afgelopen week werd de noodklok geluid in Frankrijk en Spanje, er werden temperaturen gemeten van bijna 45 graden, daarbij waren een aantal doden gevallen. Wat Wallace-Wells in de inleiding schrijft is dat door kettingreacties alle processen nog veel sneller zullen gaan dan werd aangenomen. Een angstaanjagend idee. In het hoofdstuk ‘Ethiek aan het eind van de wereld’ lees ik over Guy McPherson, een voormalig milieubioloog die zich heeft teruggetrokken in het oerwoud van Belize (waar ik ooit ben geweest en geweldige avonturen heb beleefd) en van daar uit lezingen geeft over ‘near-term human extinction’ (NTHE). Hij vertelde Wallace-Wells dat de mensheid binnen tien jaar zal zijn uitgestorven. De schrijver bekijkt deze onheilsprofeet niet als de zoveelste gek die zich terugtrekt, maar vindt zijn milieu-apocalyps best geloofwaardig klinken. Ik lees voor het eerste nieuwe woorden als klimaatesoterica (met in de voorhoede ene McLemore en McPherson). De meest vooraanstaande van deze nieuwe klimaatgnostici is de Britse auteur Paul Kingsnorth, medeoprichter en woordvoerder van het Dark Mountain Project. Hij is de profeet voor alle mensen die zich afwenden van de beschaving en noemt zijn filosofie het ‘inhumanisme’, waarin de natuur weer centraal moet komen staan in plaats van de mens.

Maar een gevaar van de klimaatcatastrofe, denkt Wallce-Wells, is dat ecologisch nihilisme zich een weg kan vinden naar het consensusdenken van het klimaat. Hij spreekt me direct aan omdat ik ook van die sluimerende onlustgevoelens heb en me bij alle handelingen afvraag wat dat voor consequenties heeft. Terwijl ik al heel lang bezig ben met mijn ecologische voetafdruk. Online is er de opkomst van ‘ecofacisme’. Een beweging die bereid is alle middelen in te zetten om zich een zo groot mogelijk deel van de koek toe te eigenen. Wallace-Wells geeft een overzicht van alle groepen die zich inzetten om het probleem op te lossen. De praktijkgerichte technocraten die er van overtuigd zijn dat een catastrofale klimaatverandering alleen kan worden afgewend als de hele wereld zich mobiliseert, net zoals Amerika in de Tweede Wereldoorlog heeft gedaan (wat het IPCC al in 2018 heeft gezegd). Dan zijn er nog de milieutechnocraten, en degenen die echt een revolutie willen. En ondertussen verschijnen er steeds weer bloedstollende teksten over wat ons klimatologisch te wachten staat. Wallace-Wells schaart zijn eigen boek ook onder die categorie, want zoals hij zegt, hij is ook bang. En dan vooral ook bang wat die steeds verder uitdijende angst zal hebben op onze ethische impulsen naar onze medemensen, en wat voor beleid zal voortkomen uit die veranderende impulsen, is een van de meest diepgaande vragen waarvoor het klimaat de planeet die het omhult, stelt. Ondertussen doen politici veel te weinig en groeit de paniek over het milieu en ook de wanhoop. Er is nu het woord voor econihilisme of klimaatnihilisme (milieu-onverschilligheid van moderne consumenten). Bruno Latour noemt de dreiging van een razend milieu dat wordt gevoed door onachtzame politici, ‘een klimaatregime’. Nog een paar nieuwe woorden, klimaatfatalisme, ecocide en. menselijk futiliteitsdenken (voor optimistische milieubeschermers) . Als afsluiting stel de schrijver nog een laatste mogelijkheid, we kunnen ons geleidelijk aanpassen, door de klimaatellende te normaliseren in hetzelfde tempo als waarmee we die steeds sneller laten oplopen. Maar die woorden klinken na alles wat ik heb gelezen, heel hol en onecht. Het is heel heftig om het boek te lezen, hoe nu verder? Wat moet ik doen als burger, stoppen met vliegen, vlees eten. Misschien moet ik ook nog het boek van Maarten Boudry lezen, Waarom de wereld niet ten onder gaat.