Afgelopen dagen zat ik een aantal uren in het boek De onbewoonbare aarde van David Wallace-Wells te lezen. Op de achterflap staat “Als we niet willen dat onze kleinkinderen ons vervloeken, dan moeten we allemaal dit boek lezen”. Het eerste hoofdstuk heet hittesterfte. Afgelopen week werd de noodklok geluid in Frankrijk en Spanje, er werden temperaturen gemeten van bijna 45 graden, daarbij waren een aantal doden gevallen. Wat Wallace-Wells in de inleiding schrijft is dat door kettingreacties alle processen nog veel sneller zullen gaan dan werd aangenomen. Een angstaanjagend idee. In het hoofdstuk ‘Ethiek aan het eind van de wereld’ lees ik over Guy McPherson, een voormalig milieubioloog die zich heeft teruggetrokken in het oerwoud van Belize (waar ik ooit ben geweest en geweldige avonturen heb beleefd) en van daar uit lezingen geeft over ‘near-term human extinction’ (NTHE). Hij vertelde Wallace-Wells dat de mensheid binnen tien jaar zal zijn uitgestorven. De schrijver bekijkt deze onheilsprofeet niet als de zoveelste gek die zich terugtrekt, maar vindt zijn milieu-apocalyps best geloofwaardig klinken. Ik lees voor het eerste nieuwe woorden als klimaatesoterica (met in de voorhoede ene McLemore en McPherson). De meest vooraanstaande van deze nieuwe klimaatgnostici is de Britse auteur Paul Kingsnorth, medeoprichter en woordvoerder van het Dark Mountain Project. Hij is de profeet voor alle mensen die zich afwenden van de beschaving en noemt zijn filosofie het ‘inhumanisme’, waarin de natuur weer centraal moet komen staan in plaats van de mens.

Maar een gevaar van de klimaatcatastrofe, denkt Wallce-Wells, is dat ecologisch nihilisme zich een weg kan vinden naar het consensusdenken van het klimaat. Hij spreekt me direct aan omdat ik ook van die sluimerende onlustgevoelens heb en me bij alle handelingen afvraag wat dat voor consequenties heeft. Terwijl ik al heel lang bezig ben met mijn ecologische voetafdruk. Online is er de opkomst van ‘ecofacisme’. Een beweging die bereid is alle middelen in te zetten om zich een zo groot mogelijk deel van de koek toe te eigenen. Wallace-Wells geeft een overzicht van alle groepen die zich inzetten om het probleem op te lossen. De praktijkgerichte technocraten die er van overtuigd zijn dat een catastrofale klimaatverandering alleen kan worden afgewend als de hele wereld zich mobiliseert, net zoals Amerika in de Tweede Wereldoorlog heeft gedaan (wat het IPCC al in 2018 heeft gezegd). Dan zijn er nog de milieutechnocraten, en degenen die echt een revolutie willen. En ondertussen verschijnen er steeds weer bloedstollende teksten over wat ons klimatologisch te wachten staat. Wallace-Wells schaart zijn eigen boek ook onder die categorie, want zoals hij zegt, hij is ook bang. En dan vooral ook bang wat die steeds verder uitdijende angst zal hebben op onze ethische impulsen naar onze medemensen, en wat voor beleid zal voortkomen uit die veranderende impulsen, is een van de meest diepgaande vragen waarvoor het klimaat de planeet die het omhult, stelt. Ondertussen doen politici veel te weinig en groeit de paniek over het milieu en ook de wanhoop. Er is nu het woord voor econihilisme of klimaatnihilisme (milieu-onverschilligheid van moderne consumenten). Bruno Latour noemt de dreiging van een razend milieu dat wordt gevoed door onachtzame politici, ‘een klimaatregime’. Nog een paar nieuwe woorden, klimaatfatalisme, ecocide en. menselijk futiliteitsdenken (voor optimistische milieubeschermers) . Als afsluiting stel de schrijver nog een laatste mogelijkheid, we kunnen ons geleidelijk aanpassen, door de klimaatellende te normaliseren in hetzelfde tempo als waarmee we die steeds sneller laten oplopen. Maar die woorden klinken na alles wat ik heb gelezen, heel hol en onecht. Het is heel heftig om het boek te lezen, hoe nu verder? Wat moet ik doen als burger, stoppen met vliegen, vlees eten. Misschien moet ik ook nog het boek van Maarten Boudry lezen, Waarom de wereld niet ten onder gaat.

Ik heb de laatste tijd veel last van mijn ogen. Meerder mouches volantes, steken op verklaarbare wijze, een vari-focus bril die ineens niet meer doet wat hij moet doen. Dat alles heeft tot gevolg dat ik nogal eens last krijg als ik te lang in een boek zit te lezen. Wat heerlijk dat er dan Netflix bestaat. Ik kom maandelijks bij een vriend van 89 (vroegere directeur van het Regionaal archief ) die me ook regelmatig om tips op Netflix vraagt omdat hij niet de hele dag kan lezen. Vorig jaar had ik hem getipt over Wild, wild country (over de Bhagwan beweging in een afgelegen streek van Amerika), waar hij erg van had genoten en ik kan hem nu weer een nieuwe tip geven van een serie die daar wel wat van weg heeft. De titel: Murder mountain.

Deze serie speelt zich af in een afgelegen gebied van Californië waar in de jaren zestig een groep idealistische hippies naar toe trokken om daar wiet te gaan telen en zich van de wereld af te keren. Maar zodra bekend wordt dat daar een hoop geld te verdienen is, komen de zware jongens het gebied binnen en wordt de oorspronkelijke groep bedreigd en de sfeer steeds harder en gewelddadiger. In de loop van de jaren verdwijnen er steeds meer mensen die daar gingen werken als wietknipper, wat de berg al snel de bijnaam Murder Mountain oplevert. In de serie wordt de moord van een van die vermiste mannen met behulp van een detective en een aantal locals opgelost. De politie durft namelijk al jaren het gebied niet echt meer in te trekken. Ook na de legalisering van de wietteelt is de situatie er niet beter op geworden. Wat vooral zo opvalt is dat je je in Amerika nog helemaal kan onttrekken aan de maatschappij als je daar zin in hebt. Je zit er toch met een lichte verbijstering naar te kijken. Dat dat allemaal kan zonder dat iemand zich bekommert om al die jonge vermiste mensen. Echt een aanrader deze serie.

Over Amerika gesproken. Ik heb deze week ook gekeken naar de nieuwe documentaire Knock down the House, over de verkiezingsstrijd van vier jonge vrouwen om een zetel in het Congres, waaronder de inmiddels beroemde Alexandria Ocasio-Cortez. Ze is inderdaad als jongste congreslid ooit gekozen in juni 2018, wat niemand verwachtte. Ze heeft een geweldig programma, onder andere de Green New Deal. Ze werd na dit succes een internationale beroemdheid.

Boeken worden er ook nog steeds gelezen. Ik heb deze week Mizee, Moord op de moestuin gelezen en wist niet zo goed wat ik daar mee aan moest. In de diverse recensies zie je ook wel geworstel wat men van dit boek moet vinden. Niet een echt thriller, niet veel echte psychologische diepgang, wel geestig en goed plot rondom een complex van goed getypeerde personen, maar ik heb nu al veel meer zin in het boek wat me van de week in de handen werd geduwd als must-read, Terug naar Neerpelt van Lieve Joris. Ik heb wel al meerder reisboeken van Joris gelezen, zoals De poorten van Damascus, maar in dit boek keert ze terug naar het dorp van haar jeugd waar ze opgroeide in een groot problematisch gezin. Ze vluchtte weg uit dit dorp en dat gezin (om de sporen van haar heeroom in Congo te volgen) om uiteindelijk de beroemde schrijfster te worden van vele prachtige reisboeken.

Afgelopen winter zag ik de actrice Joanna Lumley door Georgië reizen in verband met een vierdelige serie over de zijderoute. Zij was haar reis begonnen in Venetië (ben ik in januari geweest), steekt dan over naar Georgië en gaat via Azerbeidzjan en Oezbekistan (ben ik vorig jaar mei geweest) naar Iran (ben ik vorig jaar in november geweest). Opgemerkt moet wel worden dat haar reis af en toe meer een modeshow leek dan een reisprogramma…. Volgende maand ga ik met chauffeur en gids en een vriendin tien dagen naar Georgië. Dat lijkt me de beste manier om een land te leren kennen. Vorig jaar is dat in Iran ook uitstekend bevallen. Veel onderonsjes met de chauffeur hoe het er nu werkelijk toegaat in een land. Ik ben net in de bibliotheek geweest om wat boeken op te halen voor de voorbereiding. Ik heb nu het boek in huis van Dolf de Vries Georgië en Armenië en de Dominicus landengids Oekraïne en Georgië. Ik heb nog een paar andere titels gereserveerd en bekijk vlak voor de reis welke gids geschikt is om mee te nemen. Twee jaar geleden hebben we ook het fantastische boek van Nino Haratischwili, Het achtste leven (voor Brida) gelezen voor de boekenclub. Een familie-epos over een rijke chocolademaker in Georgië in de twintigste eeuw. Geweldig boek.

Verder wordt ik helemaal begeesterd voor het reizen door het boek van Christiane Ritter, Een vrouw in de poolnacht. Dit boek verscheen al in 1938 (ze maakte de reis in 1934), is altijd leverbaar geweest in Duitsland en is in diverse vertalingen al ruim een half miljoen keer verkocht. En nu dus voor het eerst in het Nederlands vertaald. Wat een prachtig boek over ervaringen die je eigenlijk niet kunt delen. “Zo beweeg ik me bijna zonder bewustzijn, zonder houvast aan iets bekends door de grote eenzaamheid, door de stralende, schaduwloze schemering, door de roerloze, tijdloze stilte”. Het zal waarschijnlijk met de klimaatproblemen op de Noordpool te maken hebben dat dit boek nu ook vertaald werd in het Nederlands. het is een heel bijzonder boek, en ik kan bijna niet wachten om het vanavond uit te lezen.

Toch wel inspirerend die lezingen, dat moet ik echt vaker doen. Bij Frank Westerman kreeg ik zin om naar de tweede Maasvlakte af te reizen om naar het mammoetstrand te gaan om naar mammoettanden te zoeken. Westerman vond er tijdens zijn onderzoek al een na 10 minuten, terwijl hij daar niet van uit was gegaan. Ook het Natuurhistorisch museum in Parijs wil ik nog wel eens een keer bezoeken vanwege de “grande galerie de la evolution”. En een bezoek misschien aan het klooster van Steyl in Limburg, waar in het roze geklede nonnen in eeuwigdurende aanbidding zijn voor christus (je kunt ze vanaf een tralievenster gadeslaan). Er zijn ook een Missiemuseum en een Vergevingsmuseum in Steyl.

Het begrip tijdsdiepte was niet helemaal nieuw maar dat je met 1 meter boren in de grond 1000 jaar van het verleden kunt reconstrueren vond ik zo opwindend dat ik ook ineens weer snapte waarom ik ooit in een ver verleden begon met een studie Aardrijkskunde (geografie). Westerman stond voor een klas van 80 leerlingen uit 5 VWO en ze waren twee uur muisstil, maar of zijn boodschap uit zijn boek Wij, de mens “Waarom zien wij onszelf als de maat der dingen” aankwam weet ik niet. Westerman studeerde zelf ooit landbouwkunde aan de Hogeschool van Delft om ontwikkelingshulp te leveren in de derde wereld, maar keerde zich daar van af omdat hij zich niet kon verenigen met het beleid dat hij moest initiëren.

De andere lezing over Duras, de liefde, seksualiteit en autonomie in Spui 25 was op een andere manier weer heel inspirerend. Op het podium zaten drie actrices van theatergroep Discordia die elk voorlazen uit de drie boeken die Duras schreef over haar eerste seksuele ervaring op 15 jarige leeftijd met een 10 jaar oudere Chinese man. Die boeken schreef ze op 30, 70 en 80-jarige leeftijd, met de titels Un barrage contre le Pacifique ( dagboek), De minnaar en de De minnaar uit Noord-China. Naast de drie actrices zat Heleen Debruyne, die beroemd werd met het boek Vuile lakens, een hedendaagse visie op seksualiteit, waarin wordt betoogd dat er helemaal geen vrijheid bestaat op dit gebied omdat, omdat “je niet zo maar afraakt van oude mechanismen”. Zij leverde weer op een andere manier commentaar op de tekst van Duras. Zij vertelde dat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vrouwen na 90 maanden (ruim 7 jaar!!, de seven years itch bestaat ) hun partner seksueel zat zijn en in feite net zo promiscue zijn of kunnen worden als mannen (ik geloof het meteen). Ook bij haar een term die ik nog nooit gehoord had; maagdenporno. Ik probeerde op internet een bron te vinden wat dat precies behelsde maar zag alleen maar sites voorbij komen die ik toch echt niet aan ga klikken. De reacties uit de zaal waren ook heel boeiend met als uitsmijter een oudere vrouw (mijn leeftijd) begon over onze neo-liberale maatschappij waarin alles geobjectiveerd wordt zonder dat er gesproken wordt over liefde, hechting en intimiteit. Je moet ,maar bedenken dat er mensen zijn die liever niet in de spiegel kijken.