Toen ik bijna vier jaar geleden met pensioen ging heb ik al mijn goede doelen onder de loep genomen en besloten een speciaal doel te gaan steunen, de onafhankelijke journalistiek. Zo steun ik o.a. Followthemoney, de VPRO en De Groene Amsterdammer. Ook de online detectives van Bellingcat (komt van de kat de bel aanbinden) kunnen op mijn symphatie rekenen. Bellingcat (toen heette het nog niet zo) begon zo’n 10 jaar geleden met Eliot Higgins die de Arabische opstanden volgde op twitter. De organisatie draaide oorspronkelijk op vrijwilligers maar nu zitten ze in een kantoor vlakbij het Europees strafhof in Den Haag. Na een aantal blogjaren richtte Higgins in 2014 via crowdfunding het platform Bellingcat op. Behalve 18 betaalde medewerkers is er ook nog een team van vaste vrijwilligers die vanuit de hele wereld informatie aanleveren. Ik heb net het boek van Higgins, Wij zijn Bellingcat; hoe gewone mensen onderzoeksjournalisten van de toekomst werden aangevraagd in de bibliothrrk. Het voorwoord is geschreven door de Nederlander Christiaan Triebert die inmiddels bij The new York Times werkt op de afdeling visual investigation. Ik zag hem afgelopen jaar bij DWDD doe hij een grote journalistieke prijs de Pulitzer kreeg. Ik leer een nieuwe term geolocating; precieze datum en tijd vinden bij foto’s en video’s online. De medewerkers van Bellincat reizen de wereld rond om cursussen te geven in geolocating en onlinresearch.

Higgins ziet het verspreiden van zijn methode als een machtig wapen tegen desinformatie en complotdenken, zodat steeds meer mensen inzicht krijgen in hoe je goed online-onderzoek kunt doen. Hun voornaamste taak de grenzen van van die geradicaliseerde complotgemeenschappen te bewaken, zodat hun overtuigingen niet doorstromen naar mainstream-gemeenschappen. Als dat niet een doel is om te steunen! Maar eerst mag ik nu de rest van de middag in de net binnen gekomen nieuwe verhalenbundel van Konstantin Paustovski Muziek van de herfst lezen. Mij even heerlijk overgeven aan zijn lyrische beschrijvingen van landschappen en mensen. Met Goudzand, verhalen, dagboeken, brieven, wat we twee jaar geleden met de boekenclub hadden moeten lezen ben ik gestopt. Te fragmentarisch, te weinig verband tussen de stukken.

Af en toe wordt je geconfronteerd met het gevoel dat je je beroep een beetje krijt begint te raken. Dat gebeurde me afgelopen week toen ik in de zaterdagkrant een artikel las over het woord sensitivity-reader, waar ik nog nooit van gehoord had. Dat allemaal naar aanleiding van de vertaling van het gedicht van Amanda Gormans The hill we climb, dat volgens contract door drie sensitivity-readers (ook wel diversity-readers of beta-readers geheten)gelezen moest worden. Het programma de Taalstaat van Frits Spits waar ik wel eens naar luister schijnt het woord ‘gevoeligheidslezer’ te hebben voorgesteld voor de De Dikke van Dale. Deze lezer zou dan zo worden omschreven; lezers die persoonlijke expertise hebben op een bepaald gebied en daardoor extra alert zijn op onjuistheden, vooroordelen, clichés en andere onwenselijke beeldvorming, vooral uit gemarginaliseerde groepen. Mijn fantasie slaat meteen op hol als ik bedenk dat ik alle boeken waarin clichés over bibliothecarissen (slecht geklede, strenge oudere vrouwen met een bril en een knot) moet gaan censureren!! Maar ik hoef me geloof ik toch niet te schamen dat ik dit woord nog niet kende want het bestaat pas sinds 2016 in Amerika en daarna in Engeland en Duitsland, maar hier was het nog niet echt doorgedrongen. Ik leer nog een nieuw begrip, “culturele toondoofheid”, lijkt me meteen duidelijk als een woord dat naar de redactie van Voetbal International moet worden gestuurd. Sensitivity-readers moeten bij hun contract altijd een geheimhoudingcontract tekenen over wat ze precies voor wie doen, maar alle grote uitgeverijen in Amerika en Engeland werken er mee. Het artikel constateert dat het allemaal erg gevoelig ligt omdat de geïnterviewde onder een schuilnaam haar verhaal doet en dat de bedrijfspolicy van Meulenhoff niet toe staat dat er namen worden genoemd van sensitivity-readers. Maar goed, met de vertaling van The hill we climb van Gormans maakte de sensitivity-reader ook zijn entree in Nederland. Meulenhoff had niet zo snel een nieuwe vertaler voorhanden en hult zich in stilzwijgen. Hans Bouman, de journalist, sluit af met de constatering dat er een intimiderende werking uitgaat van de felle discussies die zich rond deze kwestie heeft afgespeeld. Ga er maar aanstaan als uitgeverij. De schrijvers die commentaar geven op het fenomeen zijn een afspiegeling van de maatschappij, van fel tegen, tot genuanceerd, tot helemaal voor. Het eerste wat mij te binnen schiet is dat het boek Reis naar het einde van de nacht van Louis Ferdinand Celine door zijn antisemitische uitspataken nooit door de censuur zou zijn gekomen. Eeuwig zonde. Ik sluit af met de constatering van Lieke Marsman: Alle gevoeligheden bij voorbaat uit een tekst halen lijkt me dodelijk voor het debat. Juist debat naar aanleiding van teksten die bij publicatie controversieel blijken, kan er voor zorgen dat schrijvers hun mening of woordgebruik in de toekomst zelf aanpassen. Als die verschuiving niet zichtbaar is, blijf je tot het einde der tijden pre-publicatie woorden schrappen.

Nog even als afsluiting een krantenbericht van vanmorgen, de dood van een van mijn literaire helden Nawal El-Saadawi (Egypte), naast Fatima Mernissi (Marokko). Deze vrouwen gaven me inzicht in de positie van de vrouw binnen de islamitische wereld en hun verzet daar tegen. Boeken die me bij zijn gebleven voordat ik ging reizen in het Midden-Oosten zijn De gesluierde even en Het verboden dakterras. Ik raad deze boeken nog steeds aan als ik mensen hoor spreken over deze wereld die ze niet kennen en dan uitspraken doen waar ik me aan erger. En op het moment dat ik dit schrijf realiseer ik me dat ik op zo’n moment een sensitivity hearder ben. Ik probeer mensen aan te zetten tot een ander oordeel door ze een boek te laten lezen. En dat zou iedereen moeten doen. Pas oordelen als je de ander kent.

Ik ga nog even door over de verkiezingen. Ik heb nog nooit met zo veel plezier de verkiezingen gevolgd op televisie. Heel goed die gesprekken van een uur met twee lijststrekkers. En die interviews op Nieuwsuur met Marielle Tweebeeke en Jeroen Wollaars, fantastisch. Er zijn wel een paar kanttekeningen te maken zoals de slecht gekozen burgers die een vraag mogen stellen. Een fantastische formule, maar dan moet het wel goed gekozen worden. Ik vond het wat te geforceerd in de aanval gaan. Er hangt natuurlijk ook voor het eerst echt wat van af want de koers moet echt om. Als ik vanochtend in de krant lees dat GroenLinks de milieuparagraaf van de VVD heeft laten doorrekenen (dat wilden ze zelf niet!!) door het PBL, die tot de conclusie komt dat pas in 2030 er iets te merken is van de maatregelen dan schrik ik daar wel van. VVD heeft nog steeds niet door dat de burger meer welzijn wil in plaats van meer welvaart. Wij hebben de slechtste luchtkwaliteit van heel Europa (door de veestapel en de industrie), daar moeten iets aan doen. Ik snap echt niet dat de VVD hier nog mee weg komt bij een hoop mensen. Ik volg al een tijdje de perikelen rondom TATA-steel (ook omdat ik er redelijk dicht bij woon en ik daar mensen ken) en ben verbaasd dat die niet veel harder wordt aangepakt. Behalve dan door Rutger Castricum in De Hofbar. Die dooddoener als werkgelegenheid mag niet meer alleen het leidende principe zijn. Ik kreeg gisteren van een vriend het boek van Ewald Engelen Ontwaak!, kom uit uw neoliberale sluimer in de bus. Omdat ik Engelen al jaren volg in de Groene Amsterdammer biedt het boek voor mij niet zoveel nieuws, maar gelukkig zitten er toch ook nog wat verassingen in. Ik zou ook snel voor woensdag, verkiezingsdag, nog even snel het boek van Pieter Omtzigt Een nieuw sociaal contract willen lezen.

Ik weet van een paar mensen om me heen dat ze afwijken van de partij waar ze normaal op stemmen omdat ze hun stem aan Renske Leijten of Pieter Omtzigt willen geven omdat die zo hebben gevochten voor de gedupeerde burger. Maar voor mij is de SP niet aan de orde vanwege hun Europa standpunt en de CDA niet vanwege hun standpunten ten aanzien van abortus en euthanasie. Ik heb me trouwens wel verbaasd over die Wopke Hoekstra. Je bent niet geloofwaardig als je zegt dat je een bestuurder bent en je vervolgens laat overhalen om lijsttrekker omdat ze denken bij het CDA dat looks er toe doen. Omtzigt had het veel beter gedaan, die wordt door iedereen gelooft, Hoekstra niet, want die had dat van te voren al gezegd. En vervolgens wordt hij ook nog onderuit gehaald door Jesse Klaver op kennis over zijn eigen partijprogramma. De CDA zal zich wel voor de kop slaan. Om af en toe even af te kicken van de politiek lees ik tussendoor even wat anders. Ik ben begonnen aan de biografie van Jean-Paul Sartre van Annie Cohen- Solal. Heerlijk boek. Ik ben in mijn middelbare schooltijd opgevoed door mijn Franse docente in het existentialisme van Sartre en Camus. En ik ga dat de komende jaren af en toe herlezen. Ik wil ook nog graag het boek van Olivier Todd, Albert Camus, een leven , lezen, maar dat is niet aanwezig in de bibliotheek, dus moet ik het tweedehands op de kop tikken. Misschien dat het opduikt in de kisten want ik mag volgende week weer werken. Heerlijk, daar heb ik echt zin in.

Afgelopen sprak ik met verschillende vrienden om me heen over de verkiezingen. Wat gaan jullie stemmen? Als ik vertel dat ik de laatste tien jaar op De Partij voor de Dieren stem krijg ik honende opmerkingen over me heen. Maar dat ben ik gewend, want al vanaf het prille begin wordt deze partij geridiculiseerd. Als deze mensen vervolgend de stemwijzer doen blijken ze zelfs grotendeels uit te komen bij de PVDD! Dat vind ik dan weer grappig. Deze week stond er een groot artikel in de Groene Amsterdammer over de PVDD. Voor mij is er ook maar een thema waar ik bezorgd over ben, het redden van de planeet en dat vereist dat je geen compromissen sluit en dat doet deze partij niet. De partij wordt inmiddels serieus genomen door de Tweede kamer (PVDD trad in 2006 toe tot de Tweede kamer) en dat werd tijd. Zij omarmen De Donuteconomie van Kate Raworth, die vorige week uitgebreid te zien was in Tegenlicht, samen met haar man, die de term kathedraaldenken introduceerde in het boek De goede voorouder, langetermijndenken voor een korte termijn wereld. Politiek denkt alleen voor op de korte termijn, terwijl er nu een visie op de lange termijn nodig is, dat is langzamerhand iedereen het wel over eens.

Marianne Thieme, die de partij oprichtte las in 1975 het boek van Peter Singer, Dierenbevrijding en is sindsdien actief om het begrijp speciesisme (het onderdrukken van niet-menselijke dieren) wereldwijd onder de aandacht te brengen. Australië heeft al een dierenpartij en ook diverse Europese landen als Duitsland en Portugal en Spanje. Voor de Europese parlementsverkiezingen werkte de PVDD samen met tien andere partijen. Drie kregen een zetel, Nederland, Duitsland en Portugal. Volgens onderzoek vindt een groot deel van de leden dieren en de natuur het belangrijkst: eerst de wereld redden, daarna komt de rest (dat geldt voor mij ook). Over de culturele issues bestaan wel meerdere denkrichtingen, daar let ik minder op. Politicoloog Otjes is PVDD de enige partij die het links-conservatieve gat in Nederland weet te vullen. Esther Ouwehand droeg de laatste Algemene Politieke Beschouwingen een grote verkeerspijl op haar rug; keerpunt, maar niet terug. Ze ziet geen terugkeer naar het “oude normaal”, voor haar is het “tijdperk van het glasharde neoliberalisme, van de verwoestende vrijhandelsverdragen definitief ten einde”. Ik heb de vorige keer in mijn blog al geschreven over de tweedelige documentaire “normalisover” van Renee Scheltema, en die zienswijze onderschrijf ik.

Tot mijn schande moet ik toegeven dat ik toch nog steeds wel af en toe vlees eet. Een jaar geleden las ik Jonathan Safran Foer, Dieren eten en hij vertelt dat het toch nog een jaar duurde toen hij zich verdiepte in de vleesindustrie voordat hij definitief overstapte op een vegetarisch leven. Ik hoop dat het mij ook zo afloopt. Als je het boek leest kun je niet anders dan stoppen, maar je moet afkicken van een heel leven vlees eten. Maar we zullen wel van veel meer dingen moeten afkicken, vliegen bijvoorbeeld. Ik ben bang dat ik nog maar een keer in de paar jaar mag vliegen als alles wordt doorberekend voor de ecologische voetafdruk, maar ik ben bereid dat te doen. En daarom stem ik op de PVVD!!

Ik heb net een virusscan gedaan op mijn computer. Ik kreeg steeds waarschuwingen dat ik gevolgd werd en klikte dat steeds weg, maar nu reageerde ik op de melding. Ik heb namelijk net het boek van Huib Modderkolk, Het is oorlog maar niemand die het ziet, gelezen. Modderkolk was 10 jaar geleden nog een totale leek op technisch gebied en heeft zich volledig op deze materie gestort. Ik was totaal van mijn stoel geblazen door het boek (het las echt als een thriller met cliffhangers), wat staat ons in godsnaam te wachten. Al die overheden die elkaar volgen en ontwrichten voor verkiezingen en technische kennis stelen (Rusland, China). Gisteren stond in de krant dat het NWO (Instituut voor wetenschappelijk onderzoek) was gehackt en losgeld moest betalen. Ze schijnen niet te gaan betalen, maar of die uitspraak alleen voor de bühne is, geen idee. Het meest nare wat er in Nederland gebeurde was ongeveer vier jaar geleden toen de Rotterdamse haven vier dagen plat lag. Maar ik las ook een paar weken geleden dat hackers ergens in Amerika drinkater wilden vergiftigen. Het idee, waar zijn we in terecht gekomen. Misschien moet ik toch ook maar eens het boek Je hebt wel wat te verbergen, over het levensbelang van privacy van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis (uitgeverij De Correspondent) lezen, want ook ik kan een potentieel slachtoffer worden van een identiteitshack of anderszins. Een reactie op bol.com, zie onderstaand.

Met meer dan 15 jaar ervaring op dit gebied ben ik echt onder de indruk van de goede onderbouwing, feitelijke weergave en waarheidsgetrouwe informatie die aan de hand van duidelijke voorbeelden uiteen wordt gezet en zelfs leest als een spannend boek.

Puik stukje journalistiek, feitelijk, geen aannames, zonder te overdrijven of onnodige bangmakerij, geen technische verhandeling maar zeer goed uitgelegd aan de hand van goede voorbeelden.

Ik las van de week nog meer alarmerende dingen, bijvoorbeeld de column De Bewust Digibete Burger van Olaf Tempelman (waar ik een grote fan van ben) in de Volkskrant die door een oplettende lezen werd geattendeerd op het feit dat zijn stukken in allerlei andere bronnen opdoken, vertaald in het Engels. En een artikel van Marietje Schaake, ook in de Volkskrant die schreef over het GPT2/model, dat door uitgebreide analyse van taal zelf tekst kan genereren. Gevierd en gevreesd zoals, Schaake zegt, maar ik denk vooral het laatste. Uit het artikel leerde ik ook de term garbage in, garbage out, Garbage in, garbage out is een uitdrukking die wordt gebruikt om mensen er op te wijzen dat software en regelsystemen alleen maar zinnige informatie kunnen leveren wanneer zij met juiste informatie worden gevoed (algoritmen). Iets waar we de laatste tijd al meerdere keren mee werden geconfronteerd in de Toeslagenaffaire en andere drama’s. Mensen om me heen vragen mij wel eens waarom ik dat toch allemaal wil lezen, maar ik kan dat zelf ook niet goed verklaren, want ik kan er ook niets aan veranderen. Ik ga nu weer lekker verder lezen in het net vertaalde debuutboek van Jane Gardam Ver van Verona, de heerlijke overzichtelijke wereld van een 12-jarig meisje in Engeland tijdens de tweede wereldoorlog. De prachtige verhalen over jonge meisjes op de drempel van het volwassen worden – De dochter van Crusoe en Op de klippen – worden nu vergezeld door een andere roman die even fris en levendig, komisch en ontroerend is, staat er bij bol.com. Ik krijg nu al zin in de andere twee titels. De trilogie Een onberispelijke man, Een trouwe vrouw en Verre vrienden hadden we al eens in de boekenclub besproken. Meesterlijk!!.

De sneeuw is al weg maar vanavond ga ik luisteren naar het docudrama over Ernst Shackleton op Radio 4 Vrije geluiden. Er zijn weinig boeken die zo´n indruk op me heeft gemaakt als het boek Zuid van Shackleton, de man die in 1915 (het jaar dat mijn moeder werd geboren) Antartica bereikte, zijn schip verloor, 850 mijl met een klein bootje South Georgia bereikte en zijn mannen bijna een jaar later veilig terug naar Engeland bracht. Het uithoudingsvermogen, de heroïek, de kameraadschap en vooral de extreme koude. En het aller bijzonderst zijn de foto´s (1915!!) die met temperaturen van -40 zijn gemaakt. Ik luister sowieso veel meer naar de radio sinds de lockdown. Als ik sta te koken of andere dingen in het huishouden doe. Er is nog iets waar ik me deze week op verheug, op Arte komt op vrijdag 26 februari een natuurfilm over Extremadura. Ik heb met een studiegenoot van Spaans geprobeerd een reisgids te schrijven over Extremadura (ik heb het manuscript nog ergens in een la liggen). We waren daar tijdens een reis geweest en waren helemaal weg van de sfeer van de stadjes (Caceres, Trujillo) en de dehesa, de eindeloze vlaktes met olijfbomen afgewisseld met grasstukken. Ik ben er in totaal denk 6 of 7 keer geweest en het voelt alsof daar iets van mijn wortels liggen. Verre voorouders van moederskant schijnen daar vandaag te komen.

En verder moet iedereen zondag kijken naar Tegenlicht omdat daar Roman Krznaric aan het woord is over zijn boek De goede voorouder. Dit boek gaat op mijn wensenlijstje. Hij introduceert hierin een nieuw woord Kathedraaldenken. Een prachtige vondst voor het denken op de lange termijn.

De grote problemen van onze tijd gaan namelijk allemaal terug op één ding: we denken alleen aan de korte termijn. Dat denken koloniseert de toekomst. Je ziet het in het bedrijfsleven, de politiek en het persoonlijk leven. Zo ontstaat steeds meer ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen en nemen existentiële dreigingen toe. We staan aan de rand van de afgrond.

Toch is er hoop, volgens Roman Krznaric. Om goede voorouders te worden moeten we onder meer onze economie en politiek radicaal omvormen – een enorme opgave. Maar onder die ambitieuze doelen ligt iets wat we zelf kunnen doen: onze kortzichtigheid inruilen voor langetermijndenken. Krznaric onthult zes praktische manieren om onze hersenen hierin bij te scholen. Dan verschuiven we de loyaliteit van onze eigen generatie naar de hele mensheid, en kunnen we onze planeet en onze toekomst redden.

En als laatste; ik heb heerlijk zitten lezen in het net nieuw vertaalde boek van Vivian Gornick, Het einde van de liefdesroman. Het huwelijk en de liefde hebben volgens afgedaan als metafoor voor succes en geluk. Ik zit er soms echt van te smullen. En niet omdat ik gefrustreerd ben in de liefde maar omdat ze heerlijk eerlijk is over heel veel dingen die de meeste vrouwen (en mannen) niet uit durven spreken. natuurlijk, het komt voor, een levenslange liefdesrelatie, maar dat is maar heel weinig mensen gegeven. Die hoeven het na het lezen van dit boek niet meer als een mislukking te zien dat het ideaal onbereikbaar bleek.

We hebben het de afgelopen maanden in de kindertoeslagaffaire honderden keren voorbij zien komen, het woord algoritme. Ik weet niet meer wanneer ik er een blog over schreef in Bibliotheekblad. Dat moet rond 2008 zijn geweest. De collectievorming werd toen in plaats van door mensen door computers gedaan, door het invoeren van algoritmen. Mijn bezwaar was dat als je dat zou gaan doen we op het laatst alleen een collectie met top 10 lijsten zou krijgen en de bijzondere boeken geen kans meer zouden krijgen. Je hebt nog steeds specialisten nodig om een uitgebalanceerde collectie te krijgen. Marian Donner schreef een paar weken geleden leuk artikel over algoritmes in de Groene Amsterdammer en ook Marietje Schaake in de NRC. Dit las ik er over bij Donner (ik ben fan van haar columns)…..

De kern is #ophef, ook in Nederland. De algoritmen van Twitter stuwen de #ophef op (omdat daar geld mee wordt verdiend), journalisten nemen de #ophef over (omdat ook zij lezers en kijkers willen trekken), en politici proberen zodoende #ophef te creëren (omdat ze kiezers willen trekken). Een proefballonnetje hier, een tweet op het randje daar, en er is weer een artikel of tv-item gevuld. En dus mocht Thierry Baudet onlangs weer eens aanschuiven bij de talkshow Op1. Met als gevolg een uur vol pr-praatjes zonder dat de presentatoren, Welmoed Sijtsma en Jort Kelder (altijd goed voor #ophef, zoals hijzelf maar al te goed weet), hem tegenspraak boden.

En dit schreef Schaake er over, heel essentieel, het zijn de mensen die de systemen bedienen…

De schuld afschuiven op technologie of je verschuilen achter een algoritme is nooit een goed idee, en lost bovendien niets op. Mensen moeten verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor beleidskeuzes, of dat nu met pen en papier of een computerprogramma gebeurt. De lastige keuze tussen infecties tegengaan of extra sterfgevallen voorkomen vraagt eerst om een afweging door mensen. Dat geldt ook voor de keuze om mensen die met patiënten in contact komen voorrang te geven boven medisch personeel zonder dat contact.

Even nog iets anders wat ook verband houdt met algoritmes. Een vriendin en ik krijgen hele andere resultaten in ons Netflix aanbod. Ik krijg veel documentaires, zij films. Wat ik vaak doe is allerlei zoektermen invoeren (Engels) op goed geluk, met verrassende resultaten. Van de week las ik deze goeie tip in de Volkskrant over het zoeken op Netflix naar aanleiding van zoeken naar oude klassiekers. Voer in de zoekbalk de termen classic movies in met eventueel een adjectief als toevoeging. Dat is dus precies wat heel veel mensen niet doen. Ze kijken gewoon wat ze voorgeschoteld wordt. Als je niet zelf op onderzoek uit gaat kom je gewoon in de tunnel die de algoritmes voor je bedenken. De beste manier is trouwens nog steeds als vrienden je tips geven. Zo heb ik van de week, na een tip, gekeken naar een documentaire afgelopen zondag op de Boeddhistische omroep van Renee Scheltema, Normaal is over. Zou elke beleidsmaker moeten gaan bekijken.

Documentaire die oplossingen biedt voor de problemen waarmee wij worden geconfronteerd. Hoe moet de mensheid reageren op klimaatverandering, het uitsterven van soorten, uitputting van hulpbronnen, inkomensongelijkheid en Covid-19?

Qua boeken heb ik van de week genoten (afgezien van een paar minpuntjes) van Sipko Melissen De vierde mei. Over een 69-jarige (!)vrouw die haar leven overdenkt. En ik ben met een klein projectje begonnen dat ik al heel lang van plan was (als het heel koud is en er sneeuw ligt), de drieluik van Jon Kalman Stefansson achter elkaar lezen. Ik heb Hemel en hel net uit en begin nu aan Het verdriet van de engelen (deze week) en daarna komt Het hart van de mens. Alles aan deze romans is bijzonder, de taal, de ideeën, de setting (IJsland rond 1900 denk ik), een boek wat ik in mijn hele lezende leven nog niet ben tegen gekomen. Het gaat ook vooral over de kracht van lezen (Bardur komt om omdat hij zo verdiept is in een boek dat hij zijn jas vergeet en dood vriest als hij gaat vissen).

Hemel en hel’ ‘Het verdriet van de engelen’ ‘Het hart van de mens’ Nu in één band: de drie prachtige romans van de IJslandse Jón Kalman Stéfansson over de naamloze jongen: ‘Hemel en hel’, ‘Het verdriet van de engelen’ en ‘Het hart van de mens’. Twee vrienden, Bardur en de jongen, gaan vissen op zee. Wanneer ze worden overvallen door een storm raakt Bardur onderkoeld en sterft. Op zoek naar een manier om dit verlies te verwerken besluit de jongen op reis te gaan. Wanneer hij na vele omzwervingen weer terugkeert in het dorp, merkt hij dat hij is veranderd. Hij laat zich niet meer zo door anderen leiden, neemt zijn eigen beslissingen en is vastbesloten te kiezen voor de liefde. 

Nog een tip voor vanavond; op Canvas komt vanavond de film waarop de drie delen van Fargo zijn gebaseerd.

In mijn vorige blog had ik het over mijn heimwee naar sneeuw. Ik was als kind al gek op sneeuw en schaatsen en ging ook vaak s’avonds nog even in mijn eentje naar de schaatsbaan. De laatste keer dat we grote bergen sneeuw hadden was in 2009 (of was het 2005?). Ik had een radioprogramma van RTVAlkmaar in de bibliotheek, Lezen op Locatie, en zat te wachten op de gasten die zouden komen. Het was halverwege november (normaal niet de tijd voor sneeuw) en ineens begon het te sneeuwen en het hield niet meer op. Wekenlang ging ik lopend met ijzers onder mijn schoenen naar mijn werk. Die gasten kwamen niet en ik moest twee uur improviseren om het gat te vullen. Maar dat is dus al 11/12 jaar geleden en de gekte is al los gebarsten. Ik verheug me er op ondanks de problemen die het op gaat leveren. Ik ging ook altijd als het begon te sneeuwen een wandeling maken om even die sfeer van ongereptheid te ervaren, maar daar is het al heel lang niet van gekomen. Zondag gaat dat nu toch gebeuren met een gevoelstemperatuur van -20!.

Ik ben voorbereid, heb genoeg boeken in huis, mijn eigen kleine sportschooltje (hometrainer en roeiapparaat, gewichten enz), en…..ik heb een week geleden mijn oude liefde weer ontdekt, de piano. Een week geleden heb ik mijn piano laten stemmen en de stemmer gaf me een gouden tip. Ik ben in het verleden regelmatig weer begonnen maar liep altijd weer vast. Ik speelde dan mijn stukken van vroeger die behoorlijk lastig waren. Zijn tip was om gewoon weer een tijde Szerny (Schule der geleufigkeit) en Diabelli stukken te oefenen en ik merk dat dat precies was wat ik nodig had. De vingerzettingen, de grepen, de ritmes oefenen voordat je je weer waagt aan echt stukken.

Verder heb ik de afgelopen week met groeiende interesse het boek van Kate Elisabeth Russell, Mijn duistere Vanessa gelezen. Een intelligent boek over de liefdesrelatie tussen een meisje van 15 met haar dertig jaar oudere docent. Heel genuanceerd en gelaagd met veel psychologische diepgang. Een boek waar je lang over na blijft nadenken. Op mijn leestafel ligt ook nog Sipko Melisssen, De vierde mei (over een 69jarige!! vrouw die haar leven overdenkt) en De bekeerlinge van Stefan Hertmans (over een christelijke vrouw in de elfde eeuw die haar leven vergooit voor een joodse man).

Ik betrap mezelf op het gevoel dat ik heimwee heb naar sneeuw. Twee weken geleden begon het op zaterdag ineens te sneeuwen en dan komt er zo´n geluksgevoel en ook opwinding over me. Op het ogenblik kijk ik de fantastische serie Fargo op Netflix en een van de aantrekkelijke aspecten in deze serie komt voor mij doordat het grotendeels in een ijskoud besneeuwd landschap in Minnesota is opgenomen.

Ik bedacht ook van de week tijdens het kijken van een aflevering dat een paar boeken in mijn top 10 van beste boeken zich allemaal in de sneeuw afspelen. Hier komen de titels van die boeken; Orhan Pamuk, Sneeuw, over een journalist die onderzoek doet naar de lokale verkiezingen in Oost-Turkije en door hevige sneeuwval afgesloten raakt van de wereld, Jon Kalman Stefansson met de drieluik Hemel en hel, Het verdriet van de engelen, Het hart van de mens, Ismail Kadare, Breuk in april (over bloedwraak in de bergen van Albanie) en als laatste Het Franse testament van Andrei Makine, waarin vooral de beschrijving van de Siberische taiga’s grote indruk op me hebben gemaakt. En wat een paar jaar later bij een Siberische vriendin van mijn zoon die op bezoek was grote ogen opleverde omdat ik wist waar Krasjonarsk lag, waar ze vandaan kwam (het boek speelt zich in die omgeving af).

Tijdens de Russische winters vertelt een grootmoeder haar kleinzoon fascinerende verhalen over het mythische Frankrijk uit haar jeugd. Later beseft de jongen dat het echte Frankrijk anders is dan het ‘Atlantis’ dat hij in gedachten koestert. Zijn teleurstelling is groot. Maar na een laatste ontmoeting met zijn fantastische grootmoeder, realiseert hij zich dat het leven tussen twee werelden hem juist in staat stelt de dingen beter te zien. Als schrijver vindt hij een taal die evenwicht aanbrengt tussen herinneringen en werkelijkheid.

‘…Dit boek, het vierde, is de kroon op zijn schrijverschap, maar vooral ook een kroon op het hoofd van zijn grootmoeder, die ons met de schoonheid van de verbazing en de verwondering om dit leven aankijkt…’

Vooral Jon Kalman Stefansson wil ik heel graag herlezen en dan drie delen achter elkaar. Maar ik wacht tot we weer eens een winter met sneeuw krijgen. Verder heb ik afgelopen week het boek van Roxane van Iperen Het Hooge nest uitgelezen en ben ik nu met een bijna soortgelijk boek van Stefan Hertmans, De opgang. Er is wel meteen een groot verschil merkbaar tussen een journaliste die op een mooi onderwerp stuit (het huis dat ze kocht blijkt in WO2 een schuilplaats voor 20 joden te zijn geweest), en een schrijver die er achter komt dat hert huis waar hij 20 jaar woonde vroeger door een SSer en berucht joden jager werd bewoond. Bij van Iperen moest ik echt even doorzetten en had voor mijn gevoel de inleiding tot het verhaal korter gemoeten, maar bij Hertmans zit je meteen in zijn prachtige taalgebruik en rijke fantasie. Door die twee boeken krijg ik wel behoefte om vanavond de serie van Jules Schelvis, De sobibor-tapes te bekijken. Een van de weinige mondelinge verslagen van een opstand in een concentratiekamp. De interviews zijn ook in boekvorm verschenen.

De afgelopen hoorde ik vier mensen klagen (waaronder ikzelf) over boeken die ze begonnen, die vurig waren aangeprezen, en die ze toch terzijde hadden gelegd. Allemaal literaire boeken. Ik moest ineens denken aan 2008, het jaar dat de bibliotheek Alkmaar 100 jaar bestond. Ik moest toen in een maand tijd 50 mensen interviewen die een compleet zouden geven van al onze lezers, voor het boek 1908-2008, 100 jaar bibliotheek Alkmaar van Hans Koolwijk. De jongste die ik interviewde was 4 de oudste dik in de 80. Heel veel van die interviews zijn me bijgebleven, onder andere die van een ouder echtpaar. Ik citeer hier een stukje uit het interview…

Oudere literair (ik gaf iedere geïnterviewde een trefwoord)

Echtpaar S. (69/70); mevrouw heeft na een leven lang literair de thriller ontdekt. Leest alleen nog Henning Mankell, Val McDermid, Elisabeth George. ‘Romantische boeken is iets voor bij een wijntje’. Is nog steeds lid van een boekenclub. Bij meneer is het precies andersom. Las altijd alleen maar thrillers en heeft nu de literatuur ontdekt. Leest Reve, Hermans, zoekt nu echt naar verdieping tijdens het lezen. Ze krijgen hun titels uit de krant en van andere boekenclublezers.

Ik heb de afgelopen week toch het boek van Karl Marlantes De rivier weer terug gebracht (net niet boeiend genoeg beschreven). Ik wist dat er reserveringen opstonden en ik moest nog 600 bladzijden. Ik ben nu begonnen in Roxane van Iperen Het Hooge nest. dat blijft maar op de bestseller lijsten staan, dus hoop ik dat het ook mij boeit. Tijdens het gesprek met twee van de teleurgestelden in de literatuur kregen we het ook over de (auto)biografie. Dat blijkt toch steeds een genre dat heel erg populair blijft. Dat waren in de bibliotheek, naast de kast van de Waargebeurde verhalen, de meest gelezen boeken. Er kwamen biografieën van filosofen voorbij (Sartre), van kunstenaars (Picasso) en van politici. De biografie geeft als het goed is ook vaak een mooi tijdsbeeld en dat is altijd boeiend als je die tijd zelf kent. Ik krijg binnenkort Annie Cohen Solal, Jean Paul Sartre, zijn biografie te leen. Van Picasso wil ik wel Picasso In Holland, Parijs- Schoorldam 1905 lezen van Kees komen. Er ligt ook nog het boek van Miriam Toews Wat ze zeiden, in de bibliotheek voor me klaar.