Mijn zomer is goed begonnen met fantastische boeken. Omdat er in de zomer nooit veel interessants op de televisie komt lees ik veel meer als de zon schijnt (ook omdat ik dan graag buiten zit). Ik kreeg de tip van een vriendin over het boek van Philipppe Sands, De rattenlijn, Leugens, Liefde, gerechtigheid, op het pad van een nazi-vluchteling. Een op alle fronten verbijsterend boek. Hoe de massamoordenaar Otto Waechter na de oorlog weet de vluchten en met hulp van het Vaticaan bijna ontkomt. Omdat hij vlak voor zijn overtocht naar Argentinië plotseling overlijdt zijn er twijfels of hij een natuurlijke manier is overleden. Medische specialisten houden het op de ziekte van Weil na zwemmen in verontreinigd water. De gegevens/feiten die Sands over zijn wandaden naar boven weet te halen zijn overdonderend. En toch blijft de zoon van Waechter, Horst (Horst-Wessel-lied) geloven dat het een fatsoenlijke man is die probeerde Joden te helpen. Naast Otto speelt ook zijn vrouw Charlotte een grote rol in het boek. Ze roofde veel kunst uit de huizen en kasten die ze bewoonden. Sommige objecten staan nog steeds het kasteel dat zoon Horst nu bewoont. Dat de Tweede Wereldoorlog nog steeds een rol speelt in heel veel levens wordt duidelijk in dit boek. Het meest frappante aan dit boek vond ik het feit dat de katholieke kerk en de Verenigde Staten banger waren voor de communisten dan voor fascisten. Deze werkten samen en rekruteerden nazi’s om op communisten te jagen.

Een meeslepend avontuur, een verbijsterende ontdekkingsreis en een angstaanjagend en actueel portret van het kwaad in al zijn complexiteit, banaliteit, zelfrechtvaardiging en krankzinnigheid. Een verbluffend wapenfeit.’ – Stephen Fry.

Eerder die week las ik het grappige, vreemde boekje van Robbert Welagen (brommer op zee) Het verdwijnen van Robbert. Even een tussendoortje, maar wel sympathiek. Waar ik me heel erg op verheug is het nieuwe boek van Edmund de Waal. Brieven aan Comondo. Net besteld in de bibliotheek, maar ik zal niet de enige zijn en even geduld moeten hebben. De joodse bankiersfamilie Camondo vestigde zich in de jaren 1870 in Parijs. Ze betrokken een spectaculair stadspaleis aan het Parc Monceau, enkele deuren naast het huis van de familie Ephrussi – bekend uit De haas met ogen van barnsteen. De familie begaf zich in de hogere culturele kringen van de Parijse belle époque – de wereld van Proust, de gebroeders De Goncourt, maar ook van antisemitisme en de Dreyfusaffaire. Graaf Moïse de Camondo vulde het huis voor zijn zoon Nissim met de grootste privécollectie van achttiende-eeuwse Franse kunst. Toen Nissim omkwam in de Eerste Wereldoorlog, werd het huis een gedenkplaats, en dat is het tot de dag van vandaag. In 1942 werden Moïses dochter Béatrice en haar man en kinderen naar Auschwitz gedeporteerd, waar ze werden omgebracht. Dwalend door het huis brengt Edmund de Waal aan de hand van de voorwerpen, het meubilair en de kunst het huis en haar bewoners tot leven. De brieven die hij schrijft aan Camondo vormen een monument voor een unieke familie: toonaangevend in hun tijd, maar vermorzeld door de geschiedenis.

Ik had van deze schrijver al De haas met de ogen van barnsteen gelezen en vond dat de ultieme historische roman. Net als Roxane van Iperen (‘T Hooge nest) en Stefan Hermans (De opgang) is zijn nieuwe boek de geschiedenis van mensen die in hun huis hebben gewoond..

Toch nog even vermelden dat ik deze week mijn tweede prik heb gehad. Dat geeft toch een heel lekker gevoel. Ik heb totaal geen last gehad van wat dan ook, zelfs geen stijve arm. Ik had eigenlijk heel graag een stempel in mijn gele vaccinatiepaspoort boekje willen hebben maar dat bleek niet mogelijk. Ik hoorde op de dag dat ik geprikt werd pas dat dat waarschijnlijk toch mogelijk is maar niet in alle regio’s. Ook hier weer geen landelijk beleid, het is toch af en toe wel om dol van te worden. Hieronder een bericht van 2 juni, ik werd op 3 juni geprikt.

Daarom bepaalt iedere GGD zelf of de prikken daar worden bijgeschreven in het gele boekje. Dat wordt niet verboden, maar het is ook geen vast beleid. Wel krijg je altijd een registratiebewijs mee op papier. Dat registratiebewijs is volgens de GGD belangrijker dan het gele boekje.

Nou, daar gaan we dan maar van uit…..

Ik zit al jaren in een groepje kunstliefhebbers. We trekken er regelmatig met een aantal vrienden een weekendje of een dag op uit om van alles te bekijken. We zijn naar Essen (Een bezoek aan ‘Zeche Zollverein’ is een absolute must-do. Deze oude kolenmijn en cokesfabriek staat vanwege de Bauhaus-architectuur op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO) in Duitsland geweest, naar Insel Hombroich, Document. naar de Biënnale in Venetië, maar wat we bijna jaarlijks doen is een weekendje naar het Belgische Watou, dat in de zomer twee maanden wordt omgetoverd tot een waar kunstfestijn. Nationale en internationale kunstenaars, bekend en onbekend wordt ten toon gesteld in oude boerenschuren en huizen. https://www.kunstenfestivalwatou.be/nl/watou-2021/. En afgelopen week hebben we voor het eerst in lange tijd weer eens iets om naar uit te kijken. Want naast de wandelingen door het kunstdorp is ook de sfeer in het dorp met zijn paar terrassen aan een pleintje aan de kerk een attractie. Ik las net in de Groene Amsterdammer weer een stekelige reactie op de uitspraak van Hugo de Jonge dat we als we kunst misten maar een Dvd’tje op moesten zetten. Tja, wat hadden we anders verwacht. Ook in de Groene een artikel over dat Rutte altijd zijn VVD-standpunten weet door te drukken bij de andere partijen. Nou, dat hebben we geweten met onze ministers van cultuur)

In de NRC van afgelopen week stond in de boekenbijlage een boek wat mijn aandacht trok, het was van Kees Vuyk, Oude en nieuwe ongelijkheid, over het failliet van het verheffingsideaal. Verheffingsideaal, een woord waar ik tijdens mijn bibliotheekopleiding mee opgroeide. De verantwoordelijkheid om een mooie collectie voor een stad (in mijn geval Alkmaar) op te bouwen waar mensen inspiratie, kennis en troost zouden kunnen vinden heeft mijn hele leven als leidraad gediend. Misschien dat ik het de komende tijd eens ga bestellen in de bibliotheek. Kees Vuyk heeft een paar jaar geleden ook al een dergelijke boek geschreven, De feilbare mens, waarom ongelijkheid zo slecht nog niet is. Een boek over de misvatting van liberalen dat niet slagen in het leven altijd je eigen schuld is.

En nu nog even over het nieuwe boekenprogramma Brommer op zee van Wilfried de Jong en Ruth Joos. Ik vind het een mooie aanwinst voor de boekenbranche. De verschillende onderdelen zijn goed op elkaar afgestemd zonder dat het hapsnap aanvoelt. Afgelopen week was er een interview met Chris De Stoop, waar ik eerder al eens het boek Dit is mijn hof had gelezen. Over het verdwijnen van het oude boerenleven wat eeuwenlang Europa domineerde (was niet 80/90 procent van de mensen boer tot 100 jaar geleden?). Het nieuwste boek van De Stoop Het boek Daniel gaat over de moord op zijn oom die als laatste van zijn geslacht is overgebleven op een boerderij waaraan de modernisering is voorbij gegaan. Ik ben al halverwege want ik was de afgelopen dagen weer eens wat langer in de trein. Mooi boek.

In een uithoek van het land, waar het platteland nog enigszins standhoudt, brandt de oude vierkantshoeve van Chris de Stoops oom Daniel af. In het puin wordt het lijk van de bejaarde boer aangetroffen. In de daaropvolgende weken wordt een jeugdbende opgerold, die ervan verdacht wordt Daniel vermoord te hebben.

De Stoop, geschokt door de dood van zijn oom, pleit zelf namens de familie in de rechtszaak. Na het proces gaat hij nog een stapje verder: hij gaat de confrontatie aan met de jonge daders.

In Het boek Daniel vertelt hij op aangrijpende wijze hoe twee verschillende werelden samenkomen. Hij zoekt gerechtigheid voor een oude boer voor wie niemand nog wil opkomen, maar ontrafelt ook wat er broeit in hangjongeren die lak hebben aan alles en iedereen.

Een liefdevol, meeslepend en waargebeurd verhaal – een oefening in empathie die nog lang in het hoofd van de lezer zal nawerken.

Toen ik vier geleden met pensioen ging ben ik heel veel dingen op gaan ruimen en weg gaan gooien. Maar er bleef toch nog genoeg over voor mijn naasten als ik overlijd om uit te zoeken. Daarom ben ik vandaag begonnen met de tweede ronde er weer is er toch van alles over gebleven. Ik had alle recensies van boeken die we in de boekenclub bespraken bewaard. Die zijn nu ook in de papierbak verdwenen. Wat ik nu nog heb bewaard zijn alle verslagen van de boekenclub van de afgelopen dertig jaar zodat we in ieder geval de titels van de gelezen boeken kunnen inzien. Ook heb ik alle lijsten van klassiekers die de afgelopen decennia zijn verschenen (zoals bijvoorbeeld De mooiste boeken uit de wereldliteratuur van het tijdschrift Armada, 100 boeken die geschiedenis maakten 1892-1992, De ideale bibliotheek, 100 boeken die iedereen gelezen moet hebben enz. enz) bewaard. Daar kunnen we misschien nog nieuwe titels uit halen voor de komende dertig jaar. Ook de artikelen over klassieken, wat het zijn, waarom we ze moeten lezen enz. bewaard. Ook heb ik van alle blogs (2007-2017) die ik heb geschreven voor Bibliotheekblad een print gemaakt. Ondanks dat ik die ook digitaal heb wil ik ze toch nog bewaren. Ik heb ook alle reacties van mensen nadat ik gestopt was met bloggen (we moesten het voortaan maar gratis doen!!) Ik merkte wel dat je snel verdwaald in de stapels recensies en toch de neiging krijgt om er af en toe wat uit halen. Zo vond ik een stapeltje gedichten van Fernando Pessoa, in de vertaling van August Willemsen, waar ik destijds diep van onder de indruk was. Die heb ik nog even achter gehouden. Waarschijnlijk schrijf ik de komende tijd vaker over iets wat ik in die stapel ben tegen gekomen en wat ik nog even wilde bewaren ter inspiratie.

Deze week heb ik een paar titels genoteerd uit de Minibieb der onvolprezen boeken van de VPRO waarin een aantal bekende schrijvers titels aanbevelen die een groter publiek verdienen. Bijvoorbeeld Elizabeth Strout , Ik heet Lucy Barton en Edward W. Said, Ontheemd, een jeugd in het Midden-Oosten. Hij is bekend geworden van het standaardwerk Oriëntalisme. Een paar titels had ik al gelezen, bijvoorbeeld, David Vann, Legende van een zelfmoord , en Axel Munthe Het verhaal van San Michele (dat laatste boek werd me een keer aangeraden door een oudere heer, lid van de bibliotheek die het het mooiste boek vond wat hij ooit had gelezen en inderdaad het was een schitterend boek). Dit is wat bol.com er over zegt.

Weinig boeken hebben de verbeelding van de lezer zozeer gegrepen als het levensverhaal van de Zweedse arts Axel Munthe. Met 32 miljoen exemplaren wordt het voor de bestverkochte roman van de 20ste eeuw gehouden en tot vandaag voert het jaarlijks tienduizenden bezoekers naar Capri. Het verhaal van San Michele is een levenslustig boek, geschreven door een levenslustige Zweed, die zowel armendokter in Napels was als lijfarts van het Zweedse koningshuis. Munthe vertrouwt de lezer de hoogte- en dieptepunten van zijn leven toe: een reis die van het sprookjesland van beren en trollen uit zijn kindertijd naar Parijs voert, waar hij zich als modedokter nauwelijks staande kan houden tussen zoveel vrouwelijk schoon met ingebeelde kwalen. Korte tijd werkt hij in het inferno waar Louis Pasteur onder grote maatschappelijke kritiek zijn strijd tegen hondsdolheid voert. Tenslotte vertrekt hij naar Napels, om te helpen tijdens een cholera-epidemie. Uiteindelijk leiden alle wegen naar Capri: zon, adem en leven, een schuilplaats tegen de dood. Door de jaren heen bouwt hij er uit brokstukken van het tot ruïne vervallen paleis van keizer Tiberius zijn Villa San Michele, die nog steeds te bezichtigen is op Capri. Het verhaal van San Michele is een tocht langs pooiers en bedelaars, nonnen, hoeren en dwergen, maar vooral langs Munthes eigen angst en overmoed, zijn begeerte en verdriet, zijn mededogen en sprankelende vertelkunst. Munthe schreef Het verhaal van San Michele in 1927 op Capri, in de verwachting dat een oogziekte hem binnenkort blind zou maken. Het werd in 45 talen vertaald en was meteen een onwaarschijnlijk succes. Hemzelf verraste het nog het meest. Op de vraag wat de magie van dit boek is, wist hij niet eens het genre te benoemen. Memoires? Eigenlijk niet, want het ging immers meer over anderen dan over hemzelf, en tja, er kwamen ook trollen in voor. Brokken en scherven van een prachtige ruïne, daar hield hij het op.

Ik ben vijf keer in Istanbul geweest. De laatste keer was vorig jaar februari 2020 vlak voor de Lock down. We zaten alleen in het hotel Side met zijn dakterras tussen de Blauwe moskee en de Haya Sofia. Vanaf de allereerste keer had ik het idee dat dit een stad zou zijn waar ik zou kunnen wonen. Waar dat nou aan lag, ik denk door zijn ligging aan de Bosporus en de Gouden Hoorn. En wat Orhan Pamuk al schreef in zijn boek Istanbul, in Istanbul kun je niet echt ongelukkig zijn zodra je gaat wandelen langs het water, dat altijd in beweging is en waar constant boten en bootjes varen die ergens naar op weg zijn. Afgelopen dagen begon ik in het nieuwe boek van de Turkse schrijver Elif Shafak, 10 minuten en 38 seconden in dit vreemde leven (de vreemde titel slaat op het vermoeden dat na de dood de hersens nog 10 minuten en 38 seconden activiteit vertoont). En wat een prachtig boek is dit. Op het schutblad stond ook iets wat me meteen raakte, Istanbul is een vrouwenstad volgens Shafak. Het was genomineerd voor de shortlist van Booker prize 2019. Onderwerp is de vermoorde prostituee Tequila Laila die die laatste 10 minuten en 38 seconden alle belangrijke gebeurtenissen in haar leven de revue laat passeren. Ze kwam uit het oostelijke gelegen Vann waar de patriarchale maatschappij vrouwen dwingt tot onderwerping (vaak seksueel misbruik) en waar ze uit wegvluchtte naar Istanbul om een ander leven te zoeken. Shafak heeft fictie en non-fictie door elkaar heen geweven in een portret van een vrouwenleven dat zo maar gebeurd zou kunnen zijn.

Ik had al eerder het prachtige Liefde kent veertig regels van Elif Shafak gelezen. Over de overeenkomsten in het leven van de mystieke dichter Rumi en de proeflezer bij een literair agentschap Ella.

• De liefde kent veertig regels is een makkelijk te lezen en meeslepende roman die bovendien veel wijsheid bevat. Het is een fijn boek om te bezitten zodat je in het verhaal de veertig regels effectief kan markeren en later herlezen.
  Omdat de schrijver vertelt vanuit verschillende hoofdpersonages voel je hoe divers mensen met verschillende thema’s omgaan en waar ze tegenaan lopen in het leven. Ook de parallellen tussen de 13e eeuw van Rumi en Shams en de tijd van nu kunnen de lezers boeien. Het blijft in deze tijd nog steeds een pertinente uitdaging om heilige schriften op een diepte te begrijpen dat ze de zuivere universele wijsheden bevatten die alle religies overstijgen en daarom tegelijkertijd dus nooit zouden toestaan dat de ene mens de andere mens schade kan toebrengen ‘gerechtvaardigd vanuit het geloof’.
  Ik vond het ook fijn om via een roman het leven van Rumi en zijn vriend Shams op een toegankelijke manier te kunnen ervaren. Een aanrader.

Verder kreeg ik nog een goeie tip voor een serie op Netflix die al weer aan zijn derde seizoen bezig is, de serie Charite.

De eerste aflevering was op 21 maart 2017 op Das Erste te zien. Later in 2018 werd deze televisieserie een Netflix original. De serie heeft 6 afleveringen in het eerste seizoen. Het tweede seizoen dat zich aan het eind van de Tweede Wereldoorlog afspeelt, kwam in 2019 uit. Het derde seizoen speelt zich af rond de tijd van de bouw van de Berlijnse Muur en wordt vanaf 21 januari 2021 uitgezonden.^[3]

Zondag begin ik aan een boek waar ik me ook op verheug, De saamhorigheidsgroep van Merijn de Boer. Over een commune in de jaren 80 in Haarlem. Ik heb zelf vroegerals alleenstaande in een kleine commune geleefd en was daar na een paar jaar op uit gekeken. De behoefte om iets voor je zelf te hebben op die leeftijd is toch altijd groot. Ik zou ook het boek van Wij zijn licht van Gerda Blees wel graag willen lezen. Ook over een commune die besluit om niet meer te eten en alleen nog van liefde en licht te leven. Ik denk ook dat die behoefte om deze boeken voort komt uit het gevoel dat ik direct uit mijn grote huis ga/moet verhuizen en het liefst naar een “knarrenhof” zou verhuizen. We willen als ouderen niet vereenzamen en zouden het liefst met wat andere gelijkgestemden bij elkaar wonen. Om elkaar te ondersteunen. Misschien moet ik maar lid worden van de Stichting Knarrenhof. Op facebook zie ik dat heel veel mensen hier mee bezig zijn. Weg met zijn allen uit de te grote huizen en in een kleiner appartement. De forto’s op de website zien er geweldig uit.

Er is de afgelopen jaren veel aandacht geweest bij de publieke omroepen voor afstandsmoeders. De rechtszaak die Trudy Scheele-Gertsen voerde tegen de Nederlandse staat werd breed uitgemeten. Zij was zelfs meerderjarig en had een baan als verpleegkundige werd toch gedwongen om haar zoon af te staan want ongetrouwd. Recentelijk werd nog het boek van de journaliste Christel Don Afstandsmoeders, over vrouwen die gedwongen hun kind afstonden 1956-1984 besproken. Zij interviewde een tiental vrouwen en hun ervaringen met het doen van afstand. Ik werd onlangs benaderd door Carine Dargelo die bezig is voor de commerciële omroep om een programma te maken voor vrouwen die de zoektocht naar hun kind nog niet hebben aangevangen. En de tijd dringt want de vrouwen worden steeds ouder. Carine is zelf afgestaan en is de Facebook groep Verledeninzicht begonnen. Voor het te maken tv-programma is er al de website 3ctv.nl 3CTV: een nieuwe naam voor de samenwerking tussen twee productiehuizen die hun sporen in de televisie ruimschoots hebben verdiend: Nu zij de handen ineen hebben geslagen vertellen ze als 3CTV graag mooie, inhoudelijke, vrolijke, spannende verhalen op televisie en online die mensen bewegen, aan het denken zetten, informeren en amuseren.

Op 3ctv portretten/verhalen van afstandsmoeders (waaronder ik zelf) zijn te beluisteren. Ik kreeg van Carine ook wat interessante boekentips die ik meteen ben gaan opzoeken in de bibliotheek. Het boek van A.M. Homes, De dochter van de minnares (al gelezen, geweldig boek) en Carine Hutsebaut, Kleine zondaars, grote schijnheiligen, kerk en kinderhandel (moet ik nog even op wachten).

Toen ik 5 dagen in quarantaine moest ben ik door honderden brieven/mails gegaan van vrouwen die mij schreven naar aanleiding van mijn eigen boek Tijd van onschuld (2008). Ik heb geprobeerd verschillende mensen die nog naar hun biologische ouders zoeken proberen te bereiken maar de mailadressen klopten niet meer, of de zoektocht was al achter de rug. Bij Facebook kwam ik er achter hoe veel mensen dezelfde naam hebben. Ook hier geen resultaat. Wel jammer, maar ik ga nog even door. Er is ook contact met het FIOM en Wille van Sebille, die de Stichting Nederlandse afstandsmoeders oprichtte en zich al twintig jaar inzet voor deze groep, in 1991 met het boek Opgestaan is plaats vergaan. Mijn uitgever zei het destijds al, dat boek van jou wordt geen bestseller maar een timeseller, en dat is eigenlijk hetzelfde. Mijn boek is uit 2008 en wordt nog steeds veel gelezen, vooral als e-book.

Voor de rest houd ik ook altijd tijd over om te lezen. Ik ben van de week begonnen in The second sleep van Robert Harris. Weer een echte thriller, een dystopische roman, waarin onze cultuur is vergaan en mensen 1000 jaar later restanten vinden van onze cultuur en moeten uitvinden hoe die cultuur in elkaar heeft gezeten. Heerlijk met cliffhangers.

De afgelopen week heb ik verschillende films gezien van de serie Movies that matters. Ik zag Only the devil lives without hope (over het dictatoriale Oezbekistan) en gisteren Journey to Utopia. Daarin zie je de worsteling van een jonge moeder met vier kinderen die iets aan het klimaat wil doen. Het gezin vertrekt naar Denemarken om in het ecodorp Permatopia zelfvoorzienend te gaan leven. Dat dat natuurlijk helemaal anders loopt was te voorzien, ze zijn duurder uit dan dan dat ze eerst leefden, tot wanhoop van de ouders die besluiten terug te keren naar Noorwegen, maar door hun jongste dochter op het juiste pad worden gehouden. Ze zetten uiteindelijk door. Toen ik ooit in Amerika op bezoek was bij familie had ik nooit kunnen bedenken dat dit continent een voortrekkersrol zou krijgen in de klimaat transitie. Die gigantische koelkasten, meerdere auto´s voor de deur, alles moet groot in Amerika. Die auto´s moeten ook groot want de steden zijn er op gebouwd om een auto nodig te hebben. In het boek van Richard Russo Ergens anders, moet de moeder van de schrijver autorijles nemen voor een baan in een buitenwijk want geen goede busverbinding of trein.

Russo schrijft ook over een boek dat hij toegestuurd krijgt van een man die in hetzelfde dorp woonde als Russo (Gloversville) die beschrijft hoe je deze dorpen zou kunnen redden door er een compactere stad van te maken met een echte kern. Eigenlijk zoals veel van de heerlijke steden in Nederland, Leiden, Haarlem, Amsterdam zijn gebouwd. Een Amerikaanse antropoloog Mark Neupert maakte hier al eens eerder een documentaire over maakte die viraal ging.

Publiciteitsgolf

Van de Volkskrant (‘Bijzondere volksstam die Leienaars’) tot De Wereld Draait Door: media rapporteren gretig hoe de Amerikaanse antropoloog enthousiast observeert dat Leidenaren vooral wandelend, varend en fietsend gebruikmaken van de publieke ruimte. Het is een eeuwenoude stad die ontworpen is voor mensen en niet voor auto’s, benadrukt Neupert in Cobblestone Stories. A year of Modern Living in Leiden. Hij voorziet zaterdag 8 april bij een vertoning in Museum Volkenkunde zijn documentaire van commentaar (er zijn geen plaatsen meer).

Neupert is docent aan het Oregon Institute of Technology. Hij wilde zijn studenten Urban Planning laten zien hoe Europeanen tegenwoordig in oude, van oorsprong middeleeuwse steden leven.

Gaat Amerika nu eindelijk Europa nadoen in plaats van Europa Amerika. Bert Wagendorp schreef vanochtend een column over het ambitieuze plan van Biden voor de transitie. De afgelopen weken staat de krant vol van hoopvolle berichten. In de NRC van 4 april stond een stuk over ‘Natuur Kapitaalrekeningen’, berekend door het CBS. Naast de normale BBP berekening moet alles langs de meetlat van de vernietiging van de natuur.

De Natuurlijk Kapitaalrekeningen hebben als doel om de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten op overzichtelijke en internationaal vergelijkbare wijze – letterlijk – in kaart te brengen. CBS werkt samen met Wageningen University in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) aan de ontwikkeling van modellen, data en kaarten die een ruimtelijk en zo compleet mogelijk beeld geven van de huidige staat van Natuurlijk Kapitaal in Nederland. Aan de basis van dit stelsel van rekeningen staan de ecosysteemdiensten; de bijdragen van ecosystemen aan onze economie en aan andere menselijke activiteiten. Lars Hein van de universiteit Wageningen is per 1 maart benoemd tot hoogleraar Ecosystem services and environmental change.

Op 14 april schrijft Bert Wagendorp in de Volkskrant een column over de ‘wellbeing economy’, de welzijnseconomie, waarin hij constateert dat het hem was ontgaan dat er nu echt een kantelpunt komt in het denken over de economie. En dat de vroegere premier Jan–Peter Balkenende daar een grote rol in speelt. Die komt binnenkort met het rapport Report on the future of Europe’s economy. En meer is te lezen op moralmarkets.org. Het Europees parlement wil dat er een wet komt die bedrijven verplicht verantwoording af te leggen over hun bijdragen aan mensenrechten en milieu. Duitsland heeft al een soortgelijke wet en Frankrijk heeft iets dergelijke met La Loi Pacte. Voor Nederland is Jaap Winter, hoogleraar Corporate Governance bezig met een wetswijziging. Allemaal hoopvolle berichten die mijn gevoel van wanhoop over iets wat ik gisteren ook zag bij Zembla (Nederland laat in Brazilië bos kappen om soja bij te voeden aan de varkens en de koeien). Nederland is steeds zo hypocriet. Wij lopen steeds achter de feiten aan lijkt het wel. Onze regering lijkt nog steeds niet te zien dat de hele wereld hier mee bezig is en dat wij nog steeds niet aan de normen voldoen. Zij besturen en proberen geld te verdienen want ze denken dat dat het enige is dat mensen interesseert, maar dat is echt achterhaald. Die term Monitor Brede welvaart moeten ze serieus nemen. We willen schone lucht en we willen een land waarin genoeg bos is om in te wandelen. Stel eisen aan Tata steel en ander vervuilers. Ze komen er steeds weer mee weg.

Ik heb vandaag mijn omroep gehad om een vaccinatie te halen bij de GGD. Ik kreeg ook vandaag, een dag te laat, De Groene Amsterdammer met een artikel over de onmacht bij de GGD. Zij maken het beleid niet, maar zijn het slotstuk in de keten, en krijgen daardoor alle agressie over zich heen. Het is altijd weer hetzelfde liedje, de mensen die het beleid maken hebben geen idee van de uitwerking. Er stond ook dat afgelopen zaterdag een melding in de krant dat je jaren 1949/50/51 niet hun brief met oproep moesten afwachten maar dat je online zelf een afspraak kon regelen. Dat heb ik na deze tip meteen gedaan. Over 10 dagen ga ik naar Uitgeest voor de eerste prik, 6 weken later voor de tweede. Ik kreeg ook een tip dat onze huisartsenpost de spillage weg prikt zodat twee mensen in mijn directe omgeving vandaag ook al een prik krijgen. Het Astra-Zeneca, terwijl ik het Pfizer vaccin krijg.

Ik kon de afgelopen week amper nog televisie kijken vanwege al het opgewonden gekakel. Maar ik moet zeggen dat als je er mee geconfronteerd wordt er ook geen touw aan vast te knopen is. Omdat ik geen zin had in televisie heb ik me lekker op boeken gestort. De volgende keer dat we in quarantaine moeten ga ik alle boeken lezen van Robert Harris. Ik had een paar jaar geleden al De officier (in DWDD ook als boek van de maand/jaar gekozen, Van Nieuwkerk is een enorme fan) gelezen over de Dreyfus affaire en had een paar maanden geleden Pompeï in de kist. Die man is echt buitencategorie voor mij. Hij kan elk onderwerp bij de kop pakken, doet een jaar of langer research en weet dan een weergaloos spannend boek te produceren met cliffhangers en zelfs een vleugje romantiek.

Het is een hete, broeierige week aan het eind van augustus. De beste plaats om aan de hitte te ontsnappen is de prachtige baai van Napels. Langs de kust vertoeven de rijken van het Romeinse Rijk in hun pompeuze villas.

Maar er zijn onheilspellende waarschuwingen die niet genegeerd kunnen worden. Bronnen en rivieren drogen op, mensen verdwijnen, en het grootste aquaduct ter wereld, het enorme Aqua Augusta, stroomt ineens niet meer. Robert Harris vertelt op de van hem zo geroemde wijze het verhaal van een decadente wereld aan de vooravond van de totale vernietiging.

Na Harris ben ik begonnen aan een schrijver met een omvangrijk oeuvre die je ook altijd kan lezen Richard Russo, Ergens anders. Ik had al een paar geleden Empire Falls gelezen over het leven in een klein slaperige stadje in Amerika en kreeg deze van een lezer die ook van is van Russo. Ergens anders gaat over zijn moeder en hij kon het pas schrijven nadat ze was overleden. Ik heb gisteravond regelmatig hardop zitten lachen, wat een bijzonder portret. je zou jaloers worden op de manier waarop hij zijn moeder heeft kunnen doorgronden (ze hadden denk ik wel een symbiotische verhouding).

Toen de Coronapandemie net begon begon meteen het hamsteren. Iedereen was bang voor haperende voedselketens en andere ongeregeldheden. Ik ken diverse mensen om me heen die grote voorraden voedsel hebben opgeslagen, maar ik ben daar nooit aan begonnen. Het meeste moet je toch na een paar jaar weer weggooien en het staat me op de een of ander manier tegen. Toen ik net in Alkmaar woonde was een goede kennis enthousiast over mijn huis omdat ik een strook van 25 meter langs mijn huis kon openbreken om er aan aardappelveld aan te leggen mocht het ooit nodig zijn. Hij had de hongerwinter meegemaakt en moest na de oorlog in 1945 aansterken op het Belgische platteland. Honger is iets wat je nooit meer vergeet. Diezelfde kennis, nu inmiddels 91, liet me afgelopen week een paar tekeningen zien die hij gemaakt had van een paar meisjes in de rij voor voedsel tijdens de hongerwinter. Ik was onder de indruk, de holle ogen, de lege blik, hij had het goed getroffen. Hij was die meisjes nooit vergeten. Toevallig las ik de afgelopen week het boek van de Nobelprijswinnaar J.M.G.Le Clezio Refrein van de honger. Een boek over hoe zijn moeder in de oorlog vecht tegen de honger en probeert het wegkwijnende gezin overeind te houden. Je voelt meteen een afstandelijkheid in de beschrijving van Le Clezio als hij het over de honger heeft omdat hij dat niet zelf heeft ervaren. Heel anders is dat in andere boeken die ik gelezen heb, Bijvoorbeeld Knut Hamsun Honger, wat op mij diepe indruk maakte of Konstantin Paustovski in zijn zesdelige autobiografie, Het verhaal van een leven.

Honger, dat oorspronkelijk in 1890 verscheen, is een klassieker in de moderne wereldliteratuur. Het is het wilde verhaal van een jonge schrijver/journalist die op de grens van het hongerlijdersbestaan vecht voor een plaatsje in de samenleving. Knut Hamsun werd voor zijn werk bekroond met de Nobelprijs voor de Literatuur.

We zijn nu ruim een jaar verder en ik geloof niet dat mensen nog bang zijn om te verhongeren. We zijn ook nog eens bijna de grootste voedselexporteur van de wereld. Ik ben afgelopen week toevallig voor het eerste getest omdat ik in contact was geweest met iemand die corona bleek te hebben. De eerste test was gelukkig negatief en dat verwacht ik ook van de tweede test die ik vandaag moest doen, ook als omdat die vriend al gevaccineerd was waardoor hij veel minder besmettelijk is. Maar ik moest de afgelopen 5 dagen wel in quarantaine en kreeg meteen een paar goede tips voor series op Netflix. Ik merk dat ik zo genoeg heb van die eindeloze discussies over dat Astra Zeneca vaccin, dat ik meteen begonnen ben met een tip waar ik zin in had Manhunt, unabomber . Ik ben gisteren begonnen en ben meteen gegrepen. De criminal profiler Jim Fitzgerald die in 1995 tot het team toetreedt (wat dan al jaren bezig is en volledig vast zit) weet met een linguïstische analyse (het is een vrouw die hem daarop attendeert en helpt) van hetmanifest van de Unabomber (Industrial society and his future) van de unabomber de dader te achterhalen. Er zit veel maatschappijkritiek in de serie en een thrilleraspect omdat Jim in de ban komt van deze figuur. Allemaal waar gebeurd wat het toch net wat spannender maakt. Op Netflix is ook de serie Unabomber is his own words te zien. Die ga ik daarna kijken.

In 1971 Dr. Theodore Kaczynski rejected modern society and moved to a primitive cabin in the woods of Montana. There, he began building bombs, which he sent to professors and executives to express his disdain for modern society, and to work on his magnum opus, Industrial Society and Its Future, forever known to the world as the Unabomber Manifesto. Responsible for three deaths and more than twenty casualties over two decades, he was finally identifed and apprehended when his brother recognized his writing style while reading the ‘Unabomber Manifesto.’ The piece, written under the pseudonym FC (Freedom Club) was published in the New York Times after his promise to cease the bombing if a major publication printed it in its entirety.

Ik wilde vroeger als kind liever een jongetje zijn. Ik liep in een overall, deed wilde spelletjes met andere jongetjes en speelde niet met poppen. Ik had een oudere broer en die genoot veel privileges. Hij kreeg biefstuk omdat hij wielrende, hoefde geen huishoudelijke taken te doen en speelde de baas over ons (mijn vader had niet zoveel gezag). Ik zag ook hoe hard mijn moeder werkte en dat dat geen financiële onafhankelijkheid opleverde. Toen ik elf jaar was begon ik te werken op de markt bij de beroemde lappenkoning Klaas van de Brink (later beroemd geworden door zijn beeldentuin) en dat bleef ik doen tot mijn eerste serieuze baan. Het was iets heel onbewusts maar (financiële) onafhankelijkheid zag ik als iets wat als eerste in mijn leven nagestreefd moest worden. Omdat ik dat werken op de markt zo leuk vond bedacht ik dat ik mijn hele leven verzekerd zou zijn van die onafhankelijkheid. Als mijn carrière zou mislukken kon ik altijd nog op de markt gaan werken.

Nederland bungelt steeds onderaan alle lijstjes als het aankomt op vrouwenparticipatie op de arbeidsmarkt. Daar heb ik me altijd over verbaasd. Er is ook al genoeg over geschreven en geanalyseerd. Kennen die vrouwen dan niet het gevoel van onmacht als je afhankelijk bent? Deze week was het onafhankelijke vrouwen wat de klok sloeg. Ik heb deze week voor het eerst van mijn leven aan de buis gekluisterd gezeten bij het debat over de uitgelekte stukken van de verkenners. Wat een spektakel! Ik was er van overtuigd dat Siegried Kaag, waar ik op gestemd heb uiteindelijk, ook de motie van wantrouwen zou steunen, maar begrijp ook waarom ze dat niet heeft gedaan. Het landsbelang, de chaos die het zou veroorzaken. Ik vond haar weer soeverein in haar optreden en denk dat ze door haar optreden misschien toch nog kans maakt om premier te worden. Het is denk ik niet helemaal uitgesloten. Eindelijk de bestuurscultuur van Shell aan de kant regeren met visie waar het met het land naar toe moet. In de Groene Amsterdammer stond een uitgebreid artikel over het oprukken van de vrouwen in de economie. Ik ga proberen het boek van Linda Scott De XX-economie, waarom vrouwen meer macht moeten krijgen, te pakken te krijgen. Enkele fragmenten uit de Groene………

De homo economicus is een vrouw

Wie kookte voor Adam Smith?

Sinds vrouwen het mannenbolwerk van de economische wetenschap openbreken, wordt de economie menselijker, duurzamer en minder abstract. ‘Vrouwelijke economen hebben door dat economie een sociale wetenschap is en geen toegepaste wiskunde.’

Maar als iedereen zich puur zou laten leiden door eigenbelang, had Adams maag ’s avonds geknord, merkt de Zweedse journalist Katrine Marçal fijntjes op in haar boek Who Cooked Adam Smith’s Dinner (2015). Het is te danken aan de zorgzaamheid van zijn moeder dat Smith zijn eten kon verwachten, alleen is dat een motief waarvoor de economische wetenschap nauwelijks aandacht heeft, omdat het niet voldoet aan het beeld van de calculerende, zelfzuchtige consument. Het is geen toeval, betoogt Marçal, dat kenmerken die we associëren met vrouwelijkheid – emoties, onderlinge afhankelijkheid, opoffering – ondergewaardeerd en onderbelicht blijven. De homo economicus is een man. De ware onzichtbare handen zijn die van vrouwen.

Als ik het artikel lees moet ik denken aan mijn vader die zich wel een liet ontvallen dat mijn moeder minister van Financiën moest worden. Hij bracht zogenaamd het geld binnen, maar hij wist dat hij het zonder haar niet gered had. Hij maakt er vaak een rommeltje van en dan wist mijn moeder de puinhopen weer recht te breien. Mijn moeder kon letterlijk van een dubbeltje een kwartje maken. Afgezien zorgde ze ook voor het eten, de kleren en de opvoeding van de kinderen (die schoot er nog wel eens bij in). Ik heb ook wel mannen om me heen die zich hier helemaal niet van bewust zijn, dus moet er nog veel gebeuren voordat de zachte krachten (40% van het BNP wordt door vrouwen gecreëerd) worden gewaardeerd op wat ze zijn. Als Kaag nou echt werk kan maken van gratis kinderopvang voor iedereen, kunnen vrouwen eens wat beter gaan nadenken over wat het betekent om financieel afhankelijk te zijn. Bijna de helft va de huwelijken loopt uit op een scheiding met een diepe financiële val voor veel vrouwen. Na mijn scheiding ben ik in plaats van vier dagen, vijf dagen gaan werken en wende daar heel snel aan. Juist als je meer werkt kun je wat meer bereiken in je werk, wat zeker als de kinderen hun eigen weg gaan, veel eigenwaarde oplevert.

Of ik ook nog wat gelezen heb deze week? Jazeker, het boek had niet toepasselijker kunnen zijn voor het stuk wat ik net heb geschreven. Het derde deel van de Kopenhagen-trilogie van Tove Ditlevsen, Afhankelijkheid. Het trieste verhaal van een vrouw van mijn moeders leeftijd die het lukte om financieel onafhankelijk te worden door haar boeken, maar uiteindelijk weer afhankelijk wordt van een man door haar verslaving aan de spuit (vergeten hoe dat spul heette waar ze verslaafd aan raakte).

Ik kwam op bol.com ook nog een ander boek tegen van Katrine Marcal, Je houdt het niet voor mogelijk, Katrine Marcal rekent af met het mannelijk egoïsme in de economie. Als ik direct naar de bibliotheek ga toch even kijken of ze deze titel ook hebben.