Ik ben deze week begonnen in Het huis van de moskee van Kader Abdolah omdat we eindelijk de reis naar Iran gaan maken in november. Dit boek gaat over de omwenteling van Iran in 1979 van een koninkrijk naar een islamitische staat. Ik was al eens eerder begonnen in dit boek en heb het toen vrij snel weggelegd omdat ik het wat saai vond door veel overbodige detials. Ook nu had ik dat weer na vijftig bladzijden, maar ik ben doorgegaan. Ik weet vrij goed de geschiedenis over hoe destijds de Sjah van Perzië is verdreven. Maar omdat ik toch wel wil lezen hoe dat voor de gewone liberale bevolking is geweest ga ik toch door en het begint me zowaar te boeien.

Het boek van de Baskische schrijver Aramburu Vaderland (over de strijd van de ETA in Baskenland)  heb ik ook uitgelezen en ook hier vond ik dat er veel overbodige details geschrapt hadden kunnen worden, wat het boek veel meer vaart had gegeven. Na lezing herinnerde ik me weer de desolate sfeer vijfenveertig jaar geleden toen ik voor het eerst in Bilbao was en schrok van de vele drugsverslaafden. De grote ommekeer is gekomen toen het Guggenheim museum daar werd geopend. Ik was toevallig in de buurt toen het museum net was geopend en ik moet zeggen dat ik nog nooit zo’n mooi gebouw heb gezien. Het was echt sprookjesachtig. Toen ik er acht/negen jaar geleden nog eens langs ging had de stad zo’n metamorfose ondergaan, het was ongelooflijk. Een prachtige stad, een energieke bevolking, een rijke culturele sfeer, het was geweldig. Ik heb ook nog nooit zulke lekker tapas gegeten als in Bilbao. Door Aramburu heb ik wel een kijkje achter de schermen gekregen van de ETA-beweging. Als je niet betaalde voor de onafhankelijkheidsstrijd als ondernemer ging je er aan. Daar draait het boek ook om. De vrouw van een ondernemer die het dorp heeft verlaten na de moord op haar man, keert terug naar het dorp om uit te zoeken of ze zoon van de buren, waar ze ooit dik bevriend mee waren, haar man heeft  vermoord. Het was een treurig stemmend boek.

Ik heb ook erg genoten van Zomergasten met Marleen Stikker, directeur van De Waag. Er kwam veel voorbij wat me wel bekend was, maar ook een aantal verrassende fragmenten. Bijvoorbeeld van die monnik van de bibliotheek van Monserrat, die Google toestemming heeft gegeven om de collectie te scannen (Google Books Library Project) en die stilvalt als de journalist vraagt of het niet raar is dat ze daar niets voor betaald hebben. Stikker liet ook iets zien van de Netflix serie The good place uit 2017. Een serie waar ik meteen aan wilde beginnen en ik moet zeggen, een geweldige serie waarin veel te lachen valt. Het gaat over het leven na de dood, waarin de (slechte) hoofdpersoon per ongeluk terecht is gekomen en die alsnog een plaatsje probeert te veroveren met behulp van een ethiek professor. Wat Stikker met deze serie wilde laten zien is dat algoritmen nooit waardevrij zijn, omdat de makers altijd hun eigen waardepatroon verwerken in het systeem. Daar had ik ook eens over geschreven toen de bibliotheken overgingen op aanschaf van collecties door middel van de computer en wat ook vervelend is,  je versterkt wat al sterk is en verzwakt het andere.

Vandaag is het tussen de 30 en 37 graden en moet je overdag wegblijven uit de zon. Dan maar even achter de computer, want ik ben de afgelopen dagen begonnen aan een ander meesterwerk dat vele prijzen heeft gekregen en waar ik heb even over moet hebben. Op mijn twintigste kwam ik al liftend in een middeleeuws Spanje terecht en ik was meteen verkocht. Franco was nog aan de macht en het was fout om naar Spanje te gaan, maar daar had ik niet zo’n boodschap aan. Ik herinner me dorpen zonder verlichting s’nachts, een kasteel met een ridderuitrusting in de hal, Pamplona met de fiestas tijdens stierenrennen, een klooster waarin we overnachten met door de gangen schrijdende nonnen, hier zou ik zeker terugkomen. En dat is gebeurd, tien jaar later ging ik Spaans studeren, in plaats van naar het conservatorium om piano te studeren. Want mijn pianoleraar had mij  kennis laten maken met de Spaanse muziek van De Falla, Granados, Mompou, Soler en Albeniz. Zijn leraar had weer les gehad van Alicia de Larrocha, dus het was toeval dat ik via deze omweg ook werd bekoord door de muziek van Spanje. Ik probeerde op het conservatorium te komen. Maar ik werd niet aangenomen. Dan maar Spaans studeren, kwam ik toch nog een beetje in de buurt.

Door die studie heb ik me natuurlijk moeten verdiepen in de Spaanse geschiedenis en dat is een grootse geschiedenis (vanaf 1492 werd het een wereldmacht), maar de laatste honderd jaar een hele tragische geschiedenis met veel geweld en burgeroorlogen. Een van die oorlogen was die van de politieke partij ETA van Baskenland, die streden voor een onafhankelijk Baskenland. Dit staat erover op Wikipedia…

De Euskadi Ta Askatasuna (Nederlands: Baskenland en Vrijheid), beter bekend onder de afkorting ETA en onder de naam Baskische Afscheidingsbeweging, was een organisatie die een onafhankelijke, socialistische Baskische staatwilde stichten. De ETA stond op de Europese terreurlijst.

ETA voerde een strijd tegen wat zij de Spaanse en Franse bezetting van Baskenland noemde en beschouwde zichzelf in staat van oorlog met alle in Baskenland aanwezige politie– en legereenheden. Net als bij de Ierse IRA, werden meestal wel waarschuwingen gegeven, waardoor de aanslagen meestal beperkter van schaal waren.

Het symbool van de ETA was een slang gewikkeld rond een bijl. Het motto van de beweging is Bietan jarrai (Nederlands: we gaan door met beide), namelijk met de gewapende strijd, gesymboliseerd door de bijl, en met de politieke strijd, gesymboliseerd door de slang. De politieke tak van de ETA was Batasuna.

Op 20 oktober 2011 kondigde de beweging aan alle activiteiten te staken, en dit werd op 8 april 2017 gevolgd door het eenzijdig overdragen van alle wapens. Op 2 mei 2018 publiceerde de Spaanse pers een brief van de ETA, waarin die haar ontbinding afkondigde.^[2]

Afgelopen maart kwam de Nederlandse vertaling uit van het veel bekroonde boek Vaderland van Fernando Aramburu. In dit boek worden de verwikkelingen  van twee bevriende families gevolgd die door de terreur van de Eta uiteen worden gedreven. In een van de eerste geschiedenislessen tijdens mijn studie werd ik op de hoogte  gebracht van de term ‘patria chica’. Deze term staat voor de liefde van de Spanjaard voor zijn dorp en direct omgeving. In een interview met Aramburu vertelt hij over dit fenomeen. Als enige constante in de Spaanse geschiedenis ziet hij de strijd van het ene dorp tegen het andere dorp, Spanjaarden vechten elkaar altijd de tent uit. Afgelopen jaar las ik nog een boek over deze streek in de ETA-periode van de schrijver Bernardo Atxaga, De zoon van de accordeonist. Een prachtig boek waarin uiteindelijk toch de vriendschap tussen twee vrienden overwint. Ik denk dat het boek van Aramburu minder goed gaat aflopen. Maar daar kan ik later nog wel eens over berichten.

De hitte is de oorzaak van het al langer dan een weekuitstellen van een post op deze site. Vandaag was het de perfecte dag, 25 graden, briesje, watertemperatuur 23 graden, fijne golfslag, dus lekker naar zee, veel in het water gesparteld. Vorige week donderdag was het bijna 39 graden (38.6), een Nederlands record. Het hele eerste jaar van mijn pensioen trouwens veel extreem weer, een winter met snerpende koude, veel wind en veel regen, daarna vanaf mei een extreem droge zomer met zeer hoge temperaturen en (bijna) geen neerslag. Deze week is code oranje ingegaan, wat betekent dat er niet meer gesproeid mag worden en er boetes worden uitgedeeld aan overtreders. De drinkwatervoorziening is gelukkig niet in gevaar. Gek genoeg is het op onze boekenafdeling  drukker dan normaal met hoge omzet en ook in de kledingwinkel lopen de zaken beter dan normaal door de toeristen die Alkmaar bezoeken.

Maar nu ter zake over de gelezen boeken van de afgelopen tijd. Afgelopen week genoten van Paolo Cognetti’s  De acht bergen. Een boek over zoveel meer dan de verhouding van een vader en zoon, of een jeugdvriendschap tussen een stadsjongen en een boerenzoon. Ik moest aan verschillende andere boeken denken die hetzelfde thema hebben, dat van een dwingende sterke vader die zijn kinder(en) dwingt om hem te volgen in zijn zucht naar het ‘pure’, echte leven. In Cognetti’s boek moet de zoon zijn vader volgen die de toppen van de bergen wil beklimmen in de Val D’Aosta. Ondanks het leeftijdsverschil en zijn weinige klimervaring mag de zoon niet vragen hoe ver het nog is (ik moest aan mijn eigen zoon denken die ook zo klaagde als ik te veel van hem vroeg, ook toevallig in de bergen).

Die andere boeken met een soorgelijk thema zijn bijvoorbeeld Pia de Jong‘s Lange dagen, waarin een vader zijn kinderen meesleept naar Lapland om een nog niet in kaart gebracht gebied te gaan verkennen. Ook om de kinderen het pure van de natuur te laten beleven en ze sterk en weerbaar te maken. Nog zo’n boek is dat van David Vann. Legende van een zelfmoord. Een vader gaat met zijn zoon overwinteren op een onherbergzaam eiland in Alaska om zichzelf te bewijzen dat hij daar toe in staat is, maar sleurt daarmee zijn zoon ook bijna de dood in.

Het thema van de boekenweek 2018 was ook Natuur, Ik zag op de site nog een stukje over Rousseau die als eerste het terug naar de authentieke natuur predikte……….

In OVT aandacht voor Jean-Jacques Rousseau, de eerste natuurliefhebber. Terug naar de natuur, dat was het ideaal van Rousseau, die de mens uit zijn verdorven maatschappij wilde bevrijden en terugleiden naar het ‘authentieke’ leven. Hij leerde ons van de natuur te houden, en het is die gedachte waarvan bijna alle natuurliteratuur van de afgelopen 250 jaar doortrokken is: van Thoreau tot Van Eeden en van Nescio tot Wolkers. OVT keert samen met cultuurfilosoof Maarten Doorman terug naar de eerste grote natuurdenker en onderzoekt wat de waarde van zijn kijk op de natuur nog is in een tijd waarin de planeet opwarmt en tegelijkertijd de liefde tussen natuur en mens bekoelt.

In de drie boeken die ik nu heb besproken niets van dat alles. Daarin vooral de verwoestende kracht van de natuur en het onvermogen van de mens om er in te overleven en dat spreekt me enorm aan. Ondanks het geluk dat mensen ervaren die echt helemaal worden opgenomen in dat landschap. Toch heb ik het niet zo op een al te romantische benadering van de natuur. Toen ik kennis maakte met de Zuid-Amerikaanse literatuur was ik voorgoed genezen van het idee dat natuur romantisch moet worden benaderd. Vooral de boeken van Juan Rulfo, Pedro Paramo en De Vlakte in vlammen zijn me bij gebleven als boeken met een onverbiddelijke natuur. Onvruchtbare grond en verzengende hitte spelen een hoofdrol in het leven van de ploeterende boeren. Boeken die enorm veel invloed hebben gehad op bijvoorbeeld Gabriel Garcia Marquez en Carlos Fuentes. Maar daarover later.

De heetste week ooit in de geschiedenis van het weer in Nederland. Ik herinner me het prachtige vierdelige boek van Jan Buisman over het weer, Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen.  In de bibliotheek belandde het in de vuilnisbak omdat we uitsluitend digitaal zouden gaan. Ik heb het zoals zoveel boeken meegenomen naar huis en het later aan een liefhebber gegeven, zoals zoveel boeken.Ik lees ook dat er al weer drie nieuwe delen zijn verschenen en dat het laatste deel in 2019 moet verschijnen bij leven en welzijn. Jan Buisman is van 1925! Maar waarom over het weer beginnen? Omdat ik elke dag van plan ben om het verslagje van mijn boekenclub te schrijven, maar daar steeds maar niet aan toe kom omdat het te warm is (vandaag gaan we in Nederland het record halen van 39 graden). Ik lag al op mijn yogamatje toen ik besloot om toch maar even eerst dit verslagje te schrijven.

Welke boeken zijn er voorbij gekomen.  Marcel ten Hove, U bevindt zich hier (gesprekken tussen mensen over verschillende heikele onderwerpen), Zadie Smith, Witte tanden en NW, Roger Martin du Gard, Lieutenant-kolonel du Maumort, Ger Groot, Geest uit de fles (over de verlichting), Leila Slimani, Een zachte hand, Marita Mathijsen, Jacob van Lennep, Annet Bleich, De Stille diplimaat, Max van der Stoel.

En er komt ook nog een Netflix serie voorbij, The last kingdom, gebaseerd op de boeken van Bernard Cornwell, The saxon stories. Over de legendarische Alexander de Grote. In Oezbekistan zag de restanten van een fort uit de derde eeuw voor christus dat gebouwd was door Alexander de Grote. ga ik zeker kijken.

Geen nieuwe titels te melden, want bezig met titels die de afgelopen keren voorbij kwamen, bijvoorbeeld Orwell, maar vooral Karel van het Reve. Daarom af en toe titels van boeken die van invloed zijn geweest op mijn leven die ik de afgelopen vijftig jaar heb gelezen. Een boek wat ik eens voor RTVNH besprak en me bij is gebleven is  van Masaaki Imai die het boek Kaizen (letterlijk “uiteenhalen en opnieuw in elkaar steken op een betere manier) schreef (1997). Alhoewel het boek vooral in het bedrijfsleven wordt gebruikt, kan het ook op het persoonlijke vlak worden gebruikt om je leven te verbeteren.

De aantekeningen die ik destijds maakte; niets in het leven wordt makkelijk verworven, alles moet met hele kleine stapjes veroverd worden, mentaliteitsveranderingen vergen veel geduld, staat tegenover “the american way of life”, waarin alles snel moet gaan, in een dag van het roken af, in twee maanden slank. Bij grote taken waar je als een berg tegen op zag (een boek schrijven bijvoorbeeld, of stoppen met roken ) had ik veel baat bij deze filosofie door alles op te delen in hele kleine onderdelen. Imai verklaart onze angst voor grote veranderingen door het evolutieproces van ons zenuwstelsel, dat weerstanden opwerpt tegen ingrijpende veranderingen. Veel mensen worden ontmoedigd door de grootte van iets, maar als je gewoon begint en elke keer kleine stapjes zet ben je verbaasd wat je kan bereiken.

Samenvatting

Over vijf weken zit ik in het vliegtuig naar Uzbekistan. Een paar maanden geleden las ik het boek van Peter Frankopan over de Zijderoutes, maar dat boek waaierde te veel uit over de hele regio om me voor te bereiden op de reis. Ik ga nu inzoomen op het land zelf. Ik ben gisteren begonnen in het boek Uzbekistan; Heirs to the Silk Road  (1997) van Johannes Kalter en Margareta Pavaloi.  Verder staan op de leeslijst voor de komende weken. De grote Dictator tour van Marten Blankesteijn, Sovjetistan van Erika Fatland, In Centraal Azië van Linda Otter, en de Lonely Planet gids  Central Asia (voor het laatst uitgegeven in 2011!!). Ik heb al een beetje zitten grasduinen in recensies van deze boeken en uit alles blijkt dat je absoluut niet op eigen houtje naar dit land moet gaan omdat corruptie, bureaucratie, criminaliteit en onduidelijke regelgeving de reis tot een ware beproeving kunnen maken. In het voorwoord van onderstaand boek lees ik dat de eerste president Karimov (overleden in 2016) hoopte dat met dit boek Uzbekistan weer op de kaart zou komen staan van toeristen. Volgens de jongeman die me te woord staan bij Djoser is dit een van de mooiste reizen die Djoser aanbiedt. En dat zal niet lang meer duren volgens hem, want de Chinezen gaan dit land volgens hem ontdekken en overnemen qua toeristische attracties. De voorpret kan beginnen.

.

Gisteren, op een regenachtige tweede Paasdag, ben ik begonnen aan de tweede rond in het opruimen van mijn huis. Vorig jaar durfde ik er nog niet aan, maar nu moet de Spaanse collectie er aan geloven. Ik heb er mee lopen leuren in bibliotheken en op websites, maar niemand wilde ze hebben. Ik heb nu alle werken van de Spaanse filosoof Jose Ortega Y Gasset naar de kringloop gebracht, behalve een boek, Mision del bibliothecario (1935).

Montaigne indachtig begon ik er hap snap in te lezen en wist ineens weer waarom ik na mijn studie Spaans toch weer ging werken als bibliothecaris, toen de gelegenheid zich voordeed. Het boek behandeld eerst op een filosofische, existentialistische manier de keuzes die mensen in hun persoonlijke leven moeten maken (libertad individual) en dat ze daarna op zoek moeten gaan naar de keuzes in relatie tot de rest van de wereld (necesidad social).  Je moet op zoek gaan naar dat wat je het meeste aantrekt, je roeping (vocacion). Het tweede deel behandeld de geschiedenis van het vak van de oudheid tot de moderne tijd.  Bijvoorbeeld een van de belangrijkste aspecten van het vak nu, het selecteren van boeken in het enorme aanbod.

Ik moet even denken aan een artikel van vorige week in de  Volkskrant van 30 maart. In Qatar staat sinds kort een monumentale bibliotheek van Rem Koolhaas. De heersende familie Al Thani, die het land regeert, vond het tijd voor volksverheffing in een land waar niet gelezen wordt. In de bibliotheek staan naast de Arabische klassieken, veelal Engelstalige boeken, omdat het aanbod in die taal veel groter is. De eerste boeken werden in Qatar in 1959 gedrukt, omdat hier een orale traditie heerste!! De islamitische geestelijken vertrouwden alleen met de hand gekopieerde teksten. Volgens sommige historici heeft de afwijzing van de drukpers ertoe geleid dat de Arabische wereld haar kennismonopolie kwijtraakte aan Europa (zie mijn blog over Peter Frankopan). Volgens Robert D. Kaplan die recentelijk het boek De terugkeer van de wereld van Marco Polo schreef, gaan die landen hun macht weer terug veroveren.

Zou dat nou komen omdat wij massaal onze boeken wegdoen? De bibliotheek van Alexandrië die de collectie van het Tropenmuseum overneemt omdat deze anders in de vuilnisbak terecht komen? Dat geeft toch wel te denken. En ook het feit dat wij hier steeds meer boeken lezen voor recreatieve doeleinden en niet om te leren nadenken. Daar besteedt Ortega het derde deel van zijn boek aan.  Plato zei het al, boeken moeten aanzetten tot nadenken (cuando se lee mucho y se piensa poco, el libro es un instrumento terriblemente eficaz para la falsificacion de la vida humana: als je veel leest en weinig nadenkt, is een boek een heel efficiënt middel om het menselijk leven te falsificeren). Ook niet onvermeld moet blijven dat we denken dat alles wel op internet te vinden is. Dat hebben ze in Qatar een andere mening over.