Ik had deze week weer een heel stapeltje briefjes verzameld. Een selectie. In de NRC-boekenbijlage kwam ik een boek tegen van de psychoanalyticus Adam Phillips Attention Seeking. Een paar zinnen in de recensie troffen me;.. ..ik denk dat we allemaal gestoord worden van het kapitalisme… en de definitie van het kapitalisme, je moet steeds slimmer worden in het uitbuiten van andere mensen. Dit lijkt me een boek voor alle beleidsmakers die nu beslissingen moeten nemen over de reset van de economie waar velen naar snakken.

Een ander interessant boek werd besproken in De groene Amsterdammer, in een artikel van de schrijver Joost de Vries over boeken die het niets doen als onderwerp hebben. De Japanse klassieker uit de14e eeuw van Yoshido Kenko, De kunst van het nietsdoen, met 243 losse lemma’s, zou ik graag eens lezen. Een uitspraak uit het artikel sprak me bijzonder aan: Niets bindt me nog aan het aardse. Het enige dat me niet loslaat is de aanblik van de lucht. Dat lijkt me een uitspraak die voor heel veel mensen opgaat. Hij gaat denk ik (of zal opgaan) op een bepaalde manier zeker op voor mezelf. Ik heb de afgelopen weken zo genoten van de prachtige bomen in bloei tegen een strakblauwe hemel. En dat geldt voor veel mensen.

In de lijst van boeken over pandemieën kan het boek van Emily St.John Mandel, Station Elf, toegevoegd worden. Dit boek stond in VPRO-gids, aanbevolen boeken.

Een ander Japans boek zet ik ook op mijn verlanglijst. De recensie stond in de NRC van 13 maart en is van Junpei Gomikawa, Menselijke voorwaarden. Een boek over de strijd tussen Japan en Rusland in WO2 In Mantsjoerije. De pacifistische hoofdpersoon verandert door omstandigheden in een brute killer.

Verder ben ik nu al een paar weken bezig in Max, Mischa en het tet-offensief, van Johan Harstad. Een fantastisch boek dat voor mij niet dik genoeg kan zijn (1200 pagina’s). Ik ga zeker zijn debuutboek Buzz Aldrin, waar ben je gebleven lezen.

Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? gaat over onzichtbaarheid en de houdbaarheid van liefde, met het landschap van de Faeröer-eilanden als surrealistisch decor. Een boek dat je niet meer loslaat en dat je met zo veel mogelijk mensen wilt delen.

“Pakt je vanaf de eerste regel bij de lurven. Een hartveroverend avontuur, met een reusachtige verteller.’ Het Parool
“Zo liefdevol, zo lyrisch en humoristisch, zo taalgevoelig en coherent. In één woord perfect.’ Het Financieele Dagblad

Ik ben de afgelopen al diverse titels tegengekomen die massaal worden gelezen in deze coronacrisis, Camus, Saramago, Boccaccio. Ik zou er nog een paar titels aan toe willen voegen. Bijvoorbeeld Dino Buzatti, De komst van de tartaren. Een absurdistisch boek over de zinloosheid en doelloosheid van het leven.

Heeft een mens de moed om zelf zijn leven te bepalen?
De jonge luitenant Giovanni Drogo krijgt zijn eerste standplaats bij een garnizoen in een fort hoog in de bergen. Zijn leven ligt nog voor hem, een schitterende militaire carrière lonkt. Drogo raakt in de ban van het eentonige leven in het fort, dat uitkijkt op een uitgestrekte woestijn. Vandaaruit zullen de Tartaren hun aanval inzetten, is de verwachting. Maar komen ze ook?
Buzzati’s beschrijvingen van de vesting en het onherbergzame gebied zorgen voor een sprookjesachtige sfeer, die gaandeweg beklemmend wordt. Het leven in het fort staat voor het leven zelf, dat gebouwd is op wachten op het onbekende, op de illusie dat het leven een wezenlijk doel en dat de mens ooit zal ontsnappen aan de sleur en de routine die hem hebben betoverd.

Ik heb de me afgelopen weken even afgesloten van het bombardement van de coronacrisis met het boek dat ik vorige week dat ik vorige week in huis heb gehaald, Johan Harstad, Max, Mischa & het tet-offensief. Ik ben nu al blij dat het 1200 pagina’s heeft, wat een geweldig rijk boek. Ik begrijp Cajot, de Belgische boeihandelaar wel als hij zegt dat hij het boek niet wil uitlezen, want dan moet hij afscheid nemen van de hoofdpersoon. Die hoofdpersoon zal uiteindelijk toneelregisseur worden. Als puber sluit hij zich aan bij het schooltoneel en zijn eerste grote rol is de hoofdpersoon Berenger, in het stuk Le rhinoceros van Eugene Ionesco. Een toneelstuk over individualiteit tegenover groepsdruk. Iedereen wordt verblind door de kracht en schoonheid van de neushoorn (symbool voor het fascisme in Duitsland) en wordt uiteindelijk een neushoorn, behalve Berenger. Ik kreeg weer beelden van mijn inspirerende Franse lerares die dit stuk behandelde. Ik vond het het heel inspireren en ben dat stuk nooit vergeten. Toen ik jaren later een agressietraining volgde op mijn werk moest ik doodstil blijven staan als een acteur vlak voor mijn gezicht me uit begon te maken voor alles wat mooi en lelijk is. Ik vond dat toen te ver gaan en duwde hem weg en begon hem op zijn nummer te zetten. Alle andere collega’s bleven doodstil staan. Ik had het niet goed gedaan volgens de docent, er was maar een collega die toen voor me op kwam en het een veel natuurlijker reactie vond. In het boek van Harstad krijgt Max de hoofdrol van Berenger omdat hij een onzinnige oefening van de regisseur om dagenlang als een dier rond te kruipen weigert op te volgen.

Voordat ik met pensioen ging hoorde ik al van mensen die mij voor waren gegaan dat als ze eenmaal tijd hadden alles zouden (her)lezen waar ze in hun werkende leven geen tijd voor hadden gehad. Ik was de eerste jaren nog druk, maar besloot dat als ik ik iets wilde herlezen, dat het hele werk van Albert Camus zou zijn. Dus ik nam in de loop van het afgelopen jaar De pest, De vreemdeling, De eerste man en De mythe van Sysiphus mee uit mijn eigen kleine boekwinkeltje. Mij sprak vooral zijn absurdisme aan en zijn meer fysieke benadering van het leven (tegenover Sartre die een meer intellectuele benadering heeft).

Het was er nog steeds niet van gekomen, maar ik sloeg net de nieuwe Groene Amsterdammer open en las in het eerste artikel iets over dit boek van Camus, dat volgens de auteur optimistisch zou eindigen. Nu ga ik het zeker lezen, want ja net als iedereen ga ik nu echt veel meer lezen dan ik in jaren heb gedaan. Het schijnt dat er gouden tijden zijn aangebroken voor de boekhandels. Jammer dat de bibliotheken (voor veel mensen een eerste levensbehoefte) wel dicht moeten, maar ik had net op tijd zaterdag nog een prachtig boek ingeslagen. Van Valeria Luiselli, Archief van de verloren kinderen. Een schitterend boek. Dit zegt bol.com……

Verslag van een roadtrip van een Amerikaans gezin – twee geluidsdocumentairemakers met ieder een kind uit een vorige relatie – van New York naar het Apachegebied op de grens van Arizona-Mexico. Hij wil een documentaire maken over de geschiedenis van de Apaches. Zij (de verteller) is bezig met een documentaire over de vele illegale asielzoekerskinderen die in de VS verdwijnen (verloren kinderen). Hun huwelijk loopt op zijn einde en ook hun eigen kinderen (jongen van tien, meisje van vijf) voelen zich verloren. Wat gaat er gebeuren aan het einde van de reis? In het slotstuk neemt de jongen de vertellersrol over. Diepgravende, complexe, meervoudig gelaagde roman waarin persoonlijke, actueel-politieke en cultuurhistorische aspecten mooi met elkaar verweven zijn. Deze genre-overschrijdende roman geeft een schat aan informatie over Amerika toen en nu, een schrijnend beeld van de Amerikaanse migratiepolitiek én van een uiteenvallend huwelijk. Daarnaast geeft het een mooi, levensecht portret van twee kinderen. Fascinerend, origineel en actueel. De Mexicaanse auteur (1983) woont in de V.S. en won al vele prijzen met haar werk.

Toch nog even over de angstaanjagende tijden die we nu doormaken. Ik heb meteen structuur aangebracht in mijn dagen toen zondag bekend werd dat we over moesten gaan op social distancing. Dat betekent, dagelijks anderhalf uur fietsen of wandelen, elke dag half uur yoga-oefeningen, een uurtje huishouden (grote schoonmaak), bellen naar eenzame mensen, kranten en boeken lezen enz. Ik denk dat de meeste mensen zich wel redelijk kunnen vermaken, maar de lol zal er denk ik wel snel af zijn. Je begint toch al allerlei dingen te missen. Wandelen met anderhalve meter afstand voelt toch heel raar aan. Buiten blijven staan als je iemand ophaalt voor de wandeling, het moet nog allemaal erg wennen. Ik zeg steeds dat we ook oog moeten houden voor geestelijke gezondheid. Misschien zullen er mensen overlijden in mijn omgeving, veel vrienden vallen in de risicogroep, maar ik probeer daar niet al te veel bij stil te staan, anders word ik te somber. De laatste dagen denk ik heel vaak aan de woorden van mijn vader als hij het over de jaren dertig had, toen de grote depressie om zich heen greep. Hij zei altijd dat de Great Depression erger was dan de oorlog die daarop volgde. De mensen waren somber, wanhopig, alle levensvreugde was verdwenen. Daar moeten we met zijn allen voor waken. Moet ik trouwens meteen denken aan het boek van John Steinbeck over de Great Depression, The grapes of wrath (Druiven der gramschap), wat destijds een enorme indruk op me maakte.

Tijdens mijn werk bij RTVNH heb ik zelden slechte ervaringen gehad met schrijvers die ik moest interviewen. Integendeel, veel positieve ervaringen met mensen die niet buiten hun schoenen van belangrijkheid gingen lopen. Met stip op 1 staat Arthur Japin; wat een ontzettende sympathieke, empathische man. Jij doet jouw werk en ik het mijne, dat fijne gevoel dat je moet hebben om je op je gemak te voelen. Jan Terlouw herinner ik me ook (die was nog zenuwachtiger dan ik) en Kees van Beijnum (zou je niet redactioneel werk voor me kunnen doen), Simone van der Vlugt, Loes den Hollander, ach het zijn er echt heel veel geweest. Maar er waren een paar vervelende ervaringen. Het contact met Joost Zwagerman was er daar een van. Hij wilde geld voor het interview, iets wat we nooit deden. De schrijver krijgt gratis publiciteit en daar moet hij/zij het mee doen. Er volgde wat vervelende mails heen en weer en uiteindelijk ging het interview niet door. Waarschijnlijk was hij toen al zo beroemd dat hij dacht het zonder de lokale zenders af kon. Een paar jaar later zou er in bibliotheek Alkmaar een Joost Zwagerman stoel worden gedoopt, waar hij tegen betaling van 2000 euro een half uur een lezing zou geven. Ik was fel tegen, een absurd bedrag, dat konden we in tijden van schaarste wel anders gebruiken. Aan al deze dingen moest ik ineens weer denken toen afgelopen week het boek van Arielle Veerman, De langste adem, een leven met Joost Zwagerman verscheen. Ik had het over het boek met een vriendin die ook schrijft over een nare scheiding. Ze wilde het boek graag lezen, ik kocht het voor haar, een dag later had ze het uit, bracht het bij mij en daarna had ik het in een dag uit.

Ik had Veerman al gezien bij Op1 en vond haar sympathiek en integer overkomen. Wat ik nu ook weet is dat ze verdomd goed kan schrijven. Ze heeft hele mooie beelden om gecompliceerde gevoelens onder woorden te brengen en het is absoluut geen rancuneus boek van een gefrustreerde vrouw. Ze wilde alleen de karaktermoord die haar ex-man op haar pleegde rechtzetten. Zoals de zelf zegt een cri de coeur is om ook het schuldgevoel waar hij haar mee heeft opgezadeld, van zich af te werpen. Maar wat mij natuurlijk vooral opviel was zijn omgang met geld. Ik geloof echt alles wat ze daarover schreef en dat is niet fraai. Verder is het vooral een boek van een dominante persoonlijkheid die niemand naast zich veelde. En waar zij uiteindelijk niet meer tegen kon. Het meten met dubbele maten, overspel van mij hoort bij mijn kunstenaarschap, maar de vrouw krijgt heftige verwijten als zij overspel pleegt. Ik moest ook meteen denken aan de film die ik afgelopen week zag, De beentjes van Sint Hildegard. Ook als thema een verstikkende relatie waarin de man zo doodgedrukt wordt door zijn vrouw dat hij niet anders kan dan zich voor dement voor te doen. Ik moest meteen denken aan Dimitri Verhulst’s De laatkomer, waarin een man ook dementie voorwendt om te ontkomen aan een twistzieke vrouw). Prachtige film over een loodzwaar thema, luchtig gebracht. Het gaf veel stof tot nadenken. Net als het boek van Veerman. Er komen veel observaties aan de orde over opvoeding, zelfmoord, kunst, niet te uitgebreid, maar boeiend genoeg om te bedenken dat ze best nog eens een boek zou kunnen schrijven.

Bijna vier jaar (2008-2012) hadden we vanuit de bibliotheek Alkmaar een radioprogramma van RTVAlkmaar en paar een televisie uitzendingen die nooit zijn uitgezonden. Een televisieprogramma was toch wat te hoog gegrepen voor de lokale zender. Ik heb een viertal programma’s (proef) gemaakt met mensen waar ik leuke herinneringen aan heb. Een daarvan is Arjen van Veelen, nu een bekendheid. Het boek waar ik hem over interviewde was Over Rusteloosheid. Een boek voor een generatie die met sociale media was opgegroeid en daar de negatieve gevolgen van ondervond. Ik had het boek met veel plezier gelezen en ben van Veelen blijven volgen als journalist en schrijver. Zijn volgende boek Amerikanen lopen niet gaat over zijn tijd in St, Louis, Amerika. Mijn zoon had net een half jaar in die stad gestudeerd en ik was nieuwsgierig wat hij daar over te melden had. Een informatief en geweldig leuk boek. Nu ben ik zijn laatste boek aan het lezen, Aantekeningen over het verplaatsen van Obelisken, over de verwerking van de dood van een studievriend. Het boek speelt zich af in Egypte in Alexandrië, een stad die ik volgend jaar een keer hoop te bezoeken, dus dat maakt het lezen extra leuk.

De andere schrijvers die ik interviewde zijn allemaal vrij bekend geworden, Hanna Bervoets, interviewde ik over Lieve Celine, Peter van der Wel over Economie voor wereldverbeteraars, en Frank Meester over Meesters in de filosofie. Er zat ook nog een jeugdboekenschrijfster bij waar de naam me nu even is ontschoten. Ik heb ze destijds een excuusbrief moeten sturen dat hun interview niet werd uitgezonden. Ik heb nooit uitleg of excuses gekregen van RTVAlkmaar en ook nooit financiële compensatie. Ik had namelijk kosten gemaakt om een grimeur in te huren. Het was een harde les, maar ik heb er gelukkig een kapper aan huis aan over gehouden.

Het was niet mijn enige avontuur op televisiegebied. Bij TRVNoordHolland heb ik vier maanden het programma Voor Pampus met Jan Emous kunnen maken. Daarna werd het afgeblazen, want te duur. En ik heb met de vroegere uitgever van Rainbow pockets een paar proef uitzendingen gemaakt. Hij wilde ook graag een boekenprogramma (het gat wat Adriaan van Dis had achtergelaten opvullen) en huurde mij in als enige redacteur (ook hier nooit geld ontvangen voor mijn inspanningen). Ik selecteerde de gasten en bereidde de interviews voor. Voor deze uitzendingen had ik ook een paar mensen geselecteerd die beroemd zijn geworden. Stine Jensen bijvoorbeeld, met het boek Leugenaars (geloof ik). Maar het leuren met de opname bij omroepen heeft niets opgeleverd. Wat me vooral is bijgebleven van deze avonturen is dat je bezig bent met de dromen van anderen, dat je maar een radertje bent in het realiseren daarvan. Mensen hebben grootse plannen, beroemd worden, meetellen, maar wat overblijft is gefnuikte ambities. Gelukkig had ik eigenlijk nooit ambities in die richting en werd er ingetrokken door anderen om mijn kennis en ben daar dus ook niet gefrustreerd over geraakt. Maar ik had wel wat meer waardering (vooral financieel) ontvangen van de kant van de initiatiefnemers.

Dat waren weer mooie dagen in Istanboel, 15 graden, stralende zon, het kon niet beter. De avond voor we weggingen bekeken we nog snel even de prachtige serie van Simon Sebas Montefiori, Byzantium,a tale of three cities (Byzantium en de geschiedenis van het geloof), over de geschiedenis van Istanboel. Vanaf de Griekse wortels, naar het christelijke rijk en daarna de overgang naar het Ottomaanse rijk in 1453, onder de eerste sultan Mehmet. Je krijgt er enorm veel zin in na het zien van zijn documentaire. gewoon geleend in de bibliotheek.

We konden in 2,5 dag alleen de hoogtepunten bekijken. Topkapi, Hagia Sofia, de Blauwe moskee, de Galatatoren, een boottripje over de Bosporus en nog wat van het moderne Istanboel langs de Istiklal vanaf de Taksim plein.

In de week voorafgaand aan het tripje heb ik nog wat zitten lezen in het boek van Rutger Bregman, De meeste mensen deugen, een nieuwe geschiedenis van de mens. Bregman roept nogal wat controverses op onder een paar van mijn vrienden en kraakten dit boek tot op het bot af. Hij zou nogal wat losjes met de feiten omspringen en hij zou veel te veel de feiten naar zijn hand zetten. Die kritiek krijgt hij ook op zijn laatste boekje (pamflet) over de klimaatcrisis, Het water komt. Ik heb in dat eerste boek zitten lezen en ik moet zeggen dat het me wel boeide door juist het anekdotische karakter van het boek. En de meeste critici zijn het wel eens over het feit dat Bregman steeds een belangrijke boodschap (ook de boeken Gratis geld voor iedereen en Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers vallen hier onder) voor een breed publiek toegankelijk maakt. En dat is toch het allerbelangrijkste. Zijn dikke boek (500 blz) staat nu al weken op de bestsellerlijsten. Dus nee, Bregman krijgt van mij alle lof, ondanks zijn naïeve boodschap. Hij is een idealistische wereldverbeteraar, maar wordt zelfs in Davos onder de superrijken aangehoord en zie dat maar eens voor elkaar te krijgen. Dat boekje over het water heb ik toch maar besteld.