Afgelopen donderdag stond er voor mij in de rubriek Het eeuwige leven van de Volkskrant een belangrijk In memorium, die van Christine Kraft. Zij schreef in 1976 het boek De dagen met gezichten, een autobiografisch boek over het gedwongen afstaan vaneen kind een jaar of wat eerder. Het boek sloeg in als een bom volgens de Volkskrant. Ik herinner me dat ik het boek als bibliothecaris in handen kreeg en het bij mij inderdaad insloeg als een bom. Zij kreeg haar dochter in precies hetzelfde jaar als ik, 1967, en kon als ongehuwde moeder haar kind niet houden. Voor mij was het in zoverre belangrijk dat ik me realiseerde dat wat mij was overkomen waarschijnlijk heel veel vrouwen was overkomen. Dat maakte het voor mij op de een of andere manier lichter om er mee om te gaan. Ze kreeg later een depressie, wat vast ook wel iets met haar verleden te maken zal hebben gehad. Maar ik bewonder haar om haar moed om een boek te schrijven over een onderwerp dat toen taboe was. Het boek is nergens meer te krijgen, maar ik heb een exemplaar in mijn bezit.

Verder nog even een tip voor de liefhebbers van het Spaanse fonds van Menken, Kasander &Wigman. Ik las een recensie over het boek van Baltasar Porcel, In galop het duister in, een historische roman over een familie op Mallorca. Ik hoop dat een vriend die alles koopt van deze uitgeverij het gekocht heeft. Een boek dat we gelezen hebben voor de boekenclub uit dit fonds en dat zeer de moeite waard was is Narcis Oller, Goudkoorst, over een arme sloeber die eind 19e eeuw opklimt tot succesvol beurshandelaar in Barcelona.

Mijn hele leven wordt er al aan mij gevraagd uit te kijken naar bepaalde boeken. Dat is sinds ik in de kringloopboekwinkels begon niet anders. Voor mijn ene buurman neem ik alle boeken van Leonard de vries mee, voor mijn andere buurman alle molenboeken. Dat zijn de echte verzamelaars. Afgelopen week kreeg ik vraag naar twee titels, Christos Tsiolkas, De klap (goede recensie gekregen), ook uitgegeven als dwarsligger, en Kader Abdolah, Papagaai vloog over de Ijssel (boekenclub boek). Beide boeken gaan over de botsing van culturen. Ik zal er naar uitkijken.

Er is ook een categorie boeken die ik noteer (op briefjes) waarvan ik blij ben dat ze zijn verschenen na lezing van de recensie, maar waarvan ik (bijna) zeker weet dat ik ze niet zal gaan lezen (het leven is kort). Dat waren de afgelopen week Paul Collier, The future of capitalism (It is the most revolutionary work of social science since Keynes ) en Douglas Rushkoff, Team Human, allebei boeken over de uitwassen van het kapitalisme en het individualisme, maar ook boeken die oplossingen aandragen.

Ik las ook een recensie die mijn aandacht trok over het boek van Sanne Kanis, De bubbel, waarin een jonge vrouw zich afvraagt of de luxe techwereld waarin ze leeft nog wel spoort met haar eigen ethische grenzen (die moet Rushkoff Team Human maar eens gaan lezen). Ik las in de recensie dat het een beetje chicklit-achtig was, dus misschien moet ik dat toch maar overslaan. Momenteel lees ik met heel veel plezier, ik had het boek een half jaar geleden aangevraagd en kreeg het nu pas binnen, Stephen Fry, Een jongensleven, een autobiografie. Een heerlijk boek waarin de schrijver zichzelf op een genadeloze manier op de snijtafel legt. Dit boek gaat over het kostschoolleven van 7 tot 20 jaar. Ik heb regelmatig zitten schateren. Maar dat kan ook niet anders nadat je hem volgde in de series A bit of Fry and Laurie en The young ones. Als ik nog eens het vervolg De Fry kronieken (20 tot 40 jaar) in handen krijg ga ik die zeker lezen.

Drie keer ben ik al in Istanboel geweest, drie keer in het Side hotel. Op het dakterras van het hotel zag je rechts de Haya Sofia, links de Blauwe Moskee, achter je de de Gouden Hoorn, voor je de Bosporus (of was het nou andersom). Ik was zo onder de indruk van Istanboel en voelde me er zo thuis dat ik zelfs het idee kreeg dat het een stad zou zijn, waar ik zou willen/kunnen wonen. De stad wordt bezongen in het boek van Orhan Pamuk, Istanbul, herinneringen en de stad, een stad waar je volgens Pamuk nooit depressief kan worden door het altijd bewegende water wat rond de stad vloeit. Mijn favoriete boek van Orhan Pamuk is Sneeuw uit 2012, waarin de strijd tussen de aanhangers van een seculiere staat en de islamisten het thema is. Een hoogst actueel boek nog steeds.

De eerste keer in Istanboel is bijna twintig jaar geleden en het straatbeeld was heel anders dan tien jaar later dat ik er was. Heel weinig hoofddoeken, wat een verrassing was herinner ik me! Toen ik er zeven jaar geleden op doorreis naar Cappadocië weer een paar dagen vertoefde was het aantal geluierde vrouwen nog weer toegenomen ten opzichte van de keer daarvoor. En dat allemaal door de politiek van Erdogan die ooit burgemeester was van deze stad (1994-2001). Nu is de AKP van Erdogan verdreven uit deze stad omdat Ekrem Imamoglu van de oppositiepartij CHP afgelopen juni de verkiezingen heeft gewonnen in de stad. Dus leek het me wel een goed idee om met mijn twee zonen een lang weekend naar Istanboel te gaan. We gaan maar vier dagen, maar ik kan ze in die dagen genoeg laten zien om ze ook verliefd te maken op Istanboel. Ik heb zoveel leuke herinneringen aan deze stad en dit land. Ook door de boeken die ik heb gelezen. Bijvoorbeeld het boek van Irfan Orga, Aan de oevers van de Bosporus. Ook weer het thema van modernisering tegenover traditie, een schatrijke familie die alles verliest en de veerkracht van mensen om zich daar doorheen te slaan. Een schitterend boek, dat ik iedereen kan aanraden.

Ik had uit de tweedehands boekwinkel al een gidsje meegenomen om die drie dagen zo effectief mogelijk te benutten, maar dat was wat verouderd, zodat ik toch nog even langs de bibliotheek moet voor wat actuele informatie. Mijn zoons doen alles via (heb ik ook sinds vorig jaar op mijn smartphone) , maar ik lees altijd graag van te voren in wat gidsen.

Verder kan ik melden dat ik in drie boeken tegelijk bezig ben. Het nieuwe boekenclub boek (Robert Menasse, De hoofdstad), mijn keuze voor volgende keer (Jean Raspail, De ontscheping), en Natalia Ginzberg, Al onze gisterens. Italië aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog door de ogen van een zestienjarig meisje. Erg mooi.

Van de week realiseerde ik me weer eens hoe groot de kloof is tussen de verschillende generaties toen ik mijn zoon vroeg of hij dacht dat Elisabeth Warren kon winnen van Trump bij de volgende verkiezingen in 2020. Elisabeth Warren? Who is she? Als je jong bent werk ik je aan je carrière, ben je bezig met vrienden, ontwikkel je je hobby’s, maar bezig zijn met de Amerikaanse verkiezingen van volgende jaar? Hmm nou nee. Ik vroeg dat omdat ik net een artikel had gelezen in De Groene over de beroemde econoom Gabriel Zucman. In zijn nieuwe boek The Triumph of Injustice, how the rich dodge taxes and how to make them pay, dat hij samen schreef met Emmanuel Saez, legt hij uit hoe het komt dat belastingafdracht daalt terwijl winsten en inkomsten groeien. Wat ik niet wist was dat Amerika na de WOII het meest progressieve belastingsysteem ter wereld had, met 90% als hoogste belastingschijf! Dat de VS gesticht werd als tegenhanger van het aristocratische Europa van de 18e eeuw en dat extreme rijkdom in handen van een kleine groep per definitie verkeerd werd gevonden. De ommekeer is, zoals iedereen wel weet gekomen met Reagan, die een kleine overheid en en lage belastingen introduceerde.

In zijn boek schets Zucman een belastingstelsel dat inmiddels het speerpunt vormt van de democratische presidentskandidaat Elisabeth Warren: twee procent op alles boven de 50 miljoen, drie procent op vermogens groter dan 100 miljoen. Warren schreef zelf ook een boek over het verdwijnen van de middenklassen. Het idee dat belastingverlaging van de rijken ten goede zou komen aan de middenklasse door investeringen is niet uitgekomen, de kloof is veeeel groter geworden.Om belastingontduiking tegen te gaan op wereldwijde schaal is internationale samenwerking nodig. Zucman wil een wereldwijs register van al het bezit en waar het geparkeerd is. Hij muntte de schitterende term The hidden wealth of Nations , vrij naar Adam Smith. Nationale overheden moeten banken dwingen gegevens te leveren en elkaar niet beconcurreren met zo laag mogelijke tarieven (ik hoop echt dat Rutte dit boek leest). Zucman heeft een beweging opgericht Tax Justice Now. Hij hoopt op een herleving van het gedachtegoed van Franklin Roosevelt, die in 1943 in een speech zei dat niemand meer dan 25.000 (nu 1 miljoen) zou mogen verdienen. Alles daarboven moest je inleveren. Roosevelt werd vier keer herkozen en was een van de populairste presidenten ooit. Ik durf te hopen dat volgend jaar Warren president wordt omdat mensen het helemaal zat zijn, wereldwijd zie je de onrust groeien, er moet gewoon iets veranderen. Want zoals Zucman zegt “het belastingsysteem is de belangrijkste institutie van iedere democratische samenleving is”. Ware woorden, het gaat gebeuren in 2020, ik ben hoopvol.

En naast al die zware kost ook wat luchtigers. Ik ben begonnen in het boek Wolf Hall van Hillary Mantel. Een dikke pil waar een mede boekenclublid nogal wat moeite mee had en dat een vriendin de uitspraak ontlokte “het leven is te kort voor zo’n dik boek”. Als ontspanning heb ik in het weekend de 6-delige serie van de BBC gekeken. Heerlijk, sublieme bewerking staat in de recensie en ik onderschrijf dat. Het blijkt ook dat ik nu veel beter kan visualiseren als ik het boek lees en er meer zin in heb. Die heerlijke rol van Mark Rylance als Cromwell, de adviseur en rechterhand van Henry VIII.

In het verleden heb ik nogal eens boeken besproken die de gevaren van internet als onderwerp hebben. Maar ondanks alle kritiek zie ik ook nog steeds de vele voordelen van al deze ontwikkelingen. Ik was van plan om nog steeds alle nieuwe ontwikkelingen bij te houden, maar heb dat de afgelopen twee jaar laten varen, het gaat allemaal te snel. Ik was het afgelopen jaar bijvoorbeeld een paar keer het woord TikTok tegen gekomen, maar was daar aan voorbij gegaan omdat ik dacht dat het een internet speeltje voor kinderen was. Dat is het eigenlijk ook (het is een video-app voor muziek), maar ik heb kleinkinderen die het waarschijnlijk gebruiken en dan wil ik toch weten wat het is. In Nederland gebruiken 3,5 miljoen jongeren het.

Zaterdag las ik naast de Volkskrant ook een paar artikelen uit de Nederlandse boekengids; The Dutch review of books. Het artikel van Patricia de Vries over internetangst en in real life-fetisjisme sprak me enorm aan. Ik heb al eerder gemerkt dat veel ouderen afhaken of continu zitten te kankeren over de cultuur die ten onder gaat aan internet. Vooral het boek van Rob van Gerwen, Zullen we contact houden. Hoe we de geest uit ons wereldbeeld verwijderen krijgt er van langs. Van Gerwen spreekt zelfs over ‘de dementificatie van het wereldbeeld’. De Vries ziet geen tegenstelling tussen virtuele/digitale wereld en de echte wereld. De techniek heeft altijd onderdeel uitgemaakt van onze cultuur (mijnheer Van gerwen gaat vast niet met de postkoets een brief bezorgen). Ze zoekt de angst voor het internet bij de grote filosofen bijvoorbeeld Kierkegaard, de grote angstfilosoof. Voorwaarde voor angst is bijvoorbeeld dat de mens niet in de toekomst kan kijken. Eindconclusie van de Vries is dat internetangst berust op een vals dualisme tussen de virtuele en de werkelijke wereld, waarin de nadruk met name op de virtuele wereld komt te liggen (we will be the algorithm say we are). De IRL-fetisjisten zoals Van Gerwen maakt een hard onderscheid tussen die twee werelden en zijn er volgens de Vries trots op dat ze nog nooit van TikTok hebben gehoord (toen ging bij mij een bel rinkelen want ik had in de Volkskrant een kop voorbij zien komen, maar daar over heen gelezen). Danah Boyd legt in haar boek It’s complicated uit dat jongeren heel wat genuanceerder zijn in hun internetgebruim dan de ouderen beweren.Er zijn heel veel voordelen aan internet en natuurlijk ook gevaren, maar zoals ze zegt, het ligt gecompliceerd.

Volgens de Vries is Van Gerwen bang om de grip op de werkelijkheid kwijt te raken. Er is bij hem angst voor vervreemding van het bekende, misschien zelf angst voor dementie. Wat hij moet doen tegen internetangst is beweging. Ook hier komt Kierkegaard om de hoek kijken. Deze filosoof heeft het over “beweging ter plaatse “. Deze beweging heeft geen doel of bestemming, maar een manier om stilstand tegen te gaan, om te voorkomen dat je vastloopt (bewegen was voor Kierkegaard ook letterlijk wandelen om na te kunnen denken). Beweging ter plaatse kan weerstand bieden aan cultuurpessimisme, internetdeterminisme en heimwee naar een geromantiseerd verleden.

It’s Complicated is a persuasive anti-alarmist polemic that should help ease parents’ concerns about all sorts of Internet bogeymen.  Misschien moet Van Gerwen dit boek maar eens gaan lezen…..Toen ik de recensie las van bovenstaand boek leek dat me de beste remedie tegen al het pessimisme van Van Gerwen

Afgelopen zaterdag stond er een interessant artikel (Duurzaamheid hoort geen klassekwestie te zijn) in de Volkskrant van Hidde Boersma dat ik graag deel met anderen die tobben met dit onderwerp.. Omdat ik me de laatste tijd nogal eens moet verantwoorden over mijn vlieggedrag was ik zeer ingenomen met de argumenten van Boersma, die betoogt dat als vliegschaamte zich richt op individuele schuld als oorzaak van de klimaatcrisis, mensen tegen elkaar worden opgezet. Allereerst, de luchtvaart is momenteel verantwoordelijk voor slechts 3 % van de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen (wordt 5 tot 15%) bij ongewijzigd beleid). De oproep van politici en wetenschappers om minder te vliegen vindt hij geen goed idee. Verre reizen maken de wereld namelijk een betere plek, omdat de empathie voor andere mensen groeit.

De Amerikaanse psycholoog Steven Pinker geeft drie oorzaken voor wat hij noemt “de lange vrede”, de enorme daling van het aantal oorlogen, moorden en geweldsincidenten in de afgelopen zeventig jaar: geletterdheid, globalisering en reizen. Pinker was ik al eerder tegengekomen met boeken hoe goed het met de wereld gaat, wat hem op veel kritiek kwam te staan. Maar hij weet wel zeker; contact met andere culturen door reizen laat je in andermans schoenen staan. De Amerikaanse psycholoog Adam Galinsky ontdekte dat reizen ook het onderling vertrouwen in de mensheid in zijn geheel versterkt. Mensen komen er achter dat in andere culturen dezelfde waarden worden nagestreefd, zoals een fijn gezinsleven en liefde voor elkaar.

Dit alles maakt reizen een beproefd medicijn tegen nationalisme en etnocentrisme, de wereld wordt langzaam maar zeker minder racistisch, misogyn en homofoob. Boersma maakt ook nog wat interessante kanttekeningen van een elite (klassekwestie) die zich afzet tegen de grote massa waarvoor het vliegen ook ineens bereikbaar is geworden. Niet iedereen is in staat om duurzame keuzes te maken (Ryan-air vluchten!!)

Het argument van Boersma dat minder vliegen het klimaatprobleem niet gaat oplossen is voor mij persoonlijk het belangrijkst.Volgens Boersma moet vliegen klimaatneutraal worden. En dat is zeker mogelijk volgens hem. Vooralsnog zullen we het nog moeten doen met biobrandstof. Dat is duurzamer dan de kerosine uit fossiele bronnen doe nu worden gebruikt. Maar het is een taak van de overheid en de luchtvaartindustrie om te investeren in innovatie om nog meer duurzame manieren te vinden.

Hidde Boersma schreef ook mee aan het boek Ecomodernisme, het nieuwe denken over groen en groei. Een schrijver, journalist om in de gaten te houden.

Een van de boekenclubleden was net in Venetië geweest en had van Cees Nooteboom, De leeuw, de stad en het water gelezen. Een aanrader vond ze. Er worden wat voorstellen gedaan voor de volgende keer o.a. De wereld volgens Darp van Frank Westerman, Oek de Jong Zwarte schuur en De uitzichtlozen van Nicolas Mathieu, Stefan Enter, Compassie. Ze worden uiteindelijk allemaal verworpen voor een ouderwetse historische roman van Hilary Mantel Wolf Hall (Man Booker prize) over de carrière van Cromwell aan het Engelse hof in de 16e eeuw onder Henry VIII. Er is al weer een vijfde druk verschenen in 2017 wat betekent dat het boek nog steeds populair is. Er verscheen ook een tweede deel Het boek Henry en een derde deel in de serie over Cromwell, De spiegel en het licht (zou in 2018 verschijnen, maar is nog steeds niet uit, je kunt het al wel reserveren).

Aangeraden wordt om wat Wikipedia artikelen te lezen over Henry VIII en Cromwell omdat je makkelijk schijnt te kunnen verdwalen in het boek.

Andere boeken die volgens onze leden de moeite waard waren, Jacob van Lennep, De roos van Dekama, Jonathan Israel, De republiek, 1477-1806, en Verlichting onder vuur, Marian Donner Zelfverwoestingsboek, waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden en dansen. Oh, ja en ik vergeet nog te vermelden dat het gelezen boek De jongens van Nickel van Colson Whitehead niet erg werd gewaardeerd en dat het boek van Margaret Atwood, Het verhaal van de dienstmeid, wisselend werd geapprecieerd.